Uçturfan İlçesi

Uçturfan İlçesi
ئۇچتۇرپان ناھىيىسى , 乌什县
Uçturfan İlçesi; ئۇچتۇرپان ناھىيىسى , 乌什县
	; Uçturfan İlçesi'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu (pembe)
Ülke	Çin
İl	Aksu İli
Yüzölçümü
• Toplam	9.012 km²
Rakım	1628 m
Nüfus (2002)
• Toplam	180,000
Zaman dilimi	+8
• Yaz (YSU)	UTC
Posta kodu	843400
Alan kodu	0997
	Resmî site; http://www.xjwsx.gov.cn/ (Çince)

Uçturfan İlçesi (Uygurca: ئۇچتۇرپان ناھىيىسى, Uçturpan Nahiyisi, Uqturpan Nah̡iyisi, Çince: 乌什县 veya 烏什縣; Wūshí Xiàn), Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Kırgızistan'a komşu, Aksu iline bağlı bir ilçedir.

İsim kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçturfan kelimesi; uç (اوج) (Oğuzca) bir nesnenin tükenmesi, bitmesi, Türkler'in kalem yaptıkları bir ağaç veya uç, kenar anlamlarına gelen sözcük ile bu sözcüğü sonradan eklenen tufan kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur.^[2] Uç Turfan veya Uçturfan şehri ismini “Uç” adındaki dağdan almakta olup bu dağ, Aksu'nun batısında bulunmaktadır. Kalmuklar XVII. yüzyılda Turfan’daki Uygurları Doğu Türkistan’ın kuzeyindeki nehir kıyılarında, çiftçiliği geliştirmek için göç ettirmişlerdir. Bunun için Uç şehrinin ismine, göçmenlerin geldiği şehrin ismi de eklenerek Uçturfan olmuştur.^[3]

Türk dilinin en eski sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te;

"تڤشغان اكز tawuşgan ögüz" “Uç şehrinde akan bir derenin adı.^[4]" şeklinde tanımladığı bu dere Toşkan Nehri'dir. Toşkan Nehri'nin geçtiği Uç şehri de günümüzdeki Uçturfan nahiyesidir.

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Batısında Akçi İlçesi ve güneybatısında Kelpin İlçesi, kuzeyinde Kırgızistan, doğusunda Onsu İlçesi, güneyinde Aksu şehri ve Kelpin İlçesi ile sınırdır.

Kasaba ve köyler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçturfan ilçesi, bir kasaba (镇 zhèn), yedi kırsal belde (乡 xiāng), bir kırsal etnik belde (民族乡; mínzúxiāng) ve bir özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur. İlçenin ana merkezi Uçturfan (乌什镇; Wūshí zhèn) kasabasıdır. Akyar (阿合亚; Āhéyà) 1.5 km² yüzölçümlü beldesi vardır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer verilen isimler: Utsch-Turfan, Uch Turfan, Ushi, Wu-shih-chen, Wu-shih-hsien, Wu-chih, Wu-shih, Wu-shih-t'u-lu-fan, Uqturpan, Outch-tourfan, Uch-Tuifan ve Ush-Turfan.^[5]

502 - 550 yılları arasında Hunlar, 552 - 648 yılları arasında Göktürkler, 648 - 649 yılları arasında Tang Hanedanı zamanında Çinliler, tekrar 659 yılından itibaren 744 yılına kadar Göktürkler, 790 ve 791 - tahminen 842 yılları arasında Tibetler ve 1006 yılından itibaren Karahanlılar 1032 - 1210 yılları arasında Doğu Karahanlılar, Doğu Karahanlıları Karahitaylar yıktıktan sonra Karahitaylar, daha sonra; önce 1227 - 1370 yılları arasında Çağatay Hanlığı daha sonra 1370 - 1514 yılları arasında Doğu Çağatay Hanlığı bu bölgede egemenlik sürmüştür.

Yarkand Hanlığı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen; Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede Yarkand Hanlığı (mamlakati Yarkand, mamlakati Moghuliya, mamlakati Saidiya) egemenlik sürmüştür.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Burada Kaqia isminde Altın maden ocakları bulunur.^[6]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ İklil Kurban, Doğu Türkistan için Savaş, Ankara 1995, s. 1.
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Wushi, China Page 16 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ http://www.mindat.org/loc-144284.html 20 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçturfan İlçesi için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri （Başkent: Urumçi）

İl düzeyi şehir, İl, Özerk il	İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi：	Tanrı Dağı Bucağı \| Saybağ Bucağı \| Yenişehir Bucağı \| Şuymogu Bucağı \| Tudun Haba Bucağı \| Tapançeng Bucağı \| Mitung Bucağı \| Urumçi İlçesi
Karamay：	Karamay Bucağı \| Maydağ Bucağı \| Cerenbulak Bucağı \| Orku Bucağı
Turfan İli：	Turfan \| Toksun İlçesi \| Piçan İlçesi
Kumul İli：	Kumul (şehir) \| Ara Türük İlçesi \| Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli：	Hotan (şehir) \| Hotan İlçesi \| Lop İlçesi \| Niya İlçesi \| Guma İlçesi \| Çira İlçesi \| Keriye İlçesi \| Karakaş İlçesi
Aksu İli：	Aksu (şehir) \| Onsu İlçesi \| Şayar İlçesi \| Bay İlçesi \| Avat İlçesi \| Kuçar İlçesi \| Kelpin İlçesi \| Toksu İlçesi \| Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli：	Kaşgar \| Maralbeşi İlçesi \| Poskam İlçesi \| Feyzivat İlçesi \| Kağılık İlçesi \| Yopurğa İlçesi \| Kaşgar Yenişehir İlçesi \| Mekit İlçesi \| Yengisar İlçesi \| Yarkent İlçesi \| Kaşgar Kuna Şehir İlçesi \| Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli：	Atuş İlçesi \| Akto İlçesi \| Uluğçat İlçesi \| Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli：	Korla (şehir) \| Hoçing İlçesi \| Lopnur İlçesi \| Hoşut İlçesi \| Çerçen İlçesi \| Bağraş İlçesi \| Bügür İlçesi \| Çakılık İlçesi \| Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli：	Sanci (şehir) \| Fukang (şehir) \| Guçung İlçesi \| Manas İlçesi \| Jimisar İlçesi \| Hutubi İlçesi \| Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli：	Bortala \| Çing İlçesi \| Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir：	Shihezi \| Aral \| Tomşuk \| Vujyaçü
İli Kazak Özerk İli：	（İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı：	Gulca \| Kuytun \| Gulca İlçesi \| Tekes İlçesi \| Nilka İlçesi \| Moğolküre İlçesi \| Künes İlçesi \| Korgas İlçesi \| Dokuztara İlçesi \| Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli：	Çöçek (şehir) \| Usu (şehir) \| Dörbiljin İlçesi \| Çağantogay İlçesi \| Saven İlçesi \| Toli İlçesi \| Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli：	Altay (şehir) \| Çinggil İlçesi \| Jeminay İlçesi \| Koktokay İlçesi \| Burçin İlçesi \| Burultokay İlçesi \| Kaba İlçesi
(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.

[1] Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)

[2] TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[3] İklil Kurban, Doğu Türkistan için Savaş, Ankara 1995, s. 1.

[4] TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[5] Wushi, China Page 16 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[6] ttp://www.mindat.org/loc-144284.html 20 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Uçturfan İlçesi nedir?, Uçturfan İlçesi anlamı nedir?, Uçturfan İlçesi ne demektir?