Ursula Klein (d. 1952) tarih, felsefe ve göstergebilim alanındaki disiplinler arası çalışmaları ile tanınan bir Alman bilim tarihçisidir. Klein'ın kağıt araç kavramı yaygın olarak uygulanmıştır ve 19.yüzyılın başlarında kimya tarihinde bilimsel akıl yürütme ve uygulamada temel bir değişimin işareti olarak görülmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Klein, Almanya, Berlin'deki Max Planck Bilim Tarihi Enstitüsü'nde hizmet vermekte olan kıdemli bir araştırmacıdır. 2016 yılında American Chemical Society'nin HIST Kimya Tarihinde Üstün Başarı Ödülü'nü aldı.

Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Klein kimya ve biyoloji alanındaki Yüksek Eyalet Sınavını 1979'da tamamladı.^[2] Berlin Özgür Üniversitesi'nde kimya ve biyoloji okuduktan sonra, 1980'den 1988'e kadar orta öğretim seviyesinde her iki derste de öğretmenlik yaptı.^[3][4]

1993 yılında Konstanz Üniversitesi'nden felsefe doktorasını (summa cum laude) aldı.^[3] Verbindung und Affinität: Die Grundlegung der neuzeitlichen Chemie (1994) adlı çalışmasında, 18. yüzyıl "kimyasal bileşik"in anlamı üzerine yoğunlaştı.^[5] 2000 yılında Konstanz Üniversitesi'nden felsefe alanında Habilitasyon derecesine ulaştı.

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1995'te Klein, Max Planck Bilim Tarihi Enstitüsü'nde Araştırma Görevlisi oldu.^[3] 2005 yılında Max Planck Enstitüsü'nde kıdemli araştırma akademisyeni oldu.^[2] 2007'de Konstanz Üniversitesi'nde sadece ara sıra ders veren programsız bir profesör oldu.

Klein, Studies in History and Philosophy of Science^[2] ve Historical Studies in the Natural Sciences'ın yardımcı editörüdür.^[6] Ayrıca, Ambix^[4] Annals of Science ve Hyle^[7] yayın kurulunda görev yapmaktadır.

Ursula Klein 2008 itibarıyla Deutsche Akademie der Naturforscher/Leopoldina üyesi olmanın yanı sıra, Leopoldina İnsan Hakları Komitesi'nde (HRC) de hizmet vermektedir.^[3][8]

Klein kariyeri boyunca, çalışmaları artık deneysel bilimler üzerine yaptığı araştırmada geliştirilen daha geniş tarihsel ontoloji ile ilgilenen bir dizi tarihçiye danışmanlık yapmıştır. Bu bilim insanları grubu arasında Bielefeld Üniversitesi'nden Carsten Reinhardt (Philadelphia, ABD'deki Kimyasal Miras Vakfı'nın eski yöneticisi), Cambridge Üniversitesi'nden Emma Spary, Atina Ulusal Teknik Üniversitesi'nden Maria Rentetzi, Valencia Üniversitesi'nden José Ramón Bertomeu-Sánchez ve Durham Üniversitesi'nden Matthew Daniel Eddy bulunmaktadır.

Araştırmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kağıt araçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Klein'in disiplinler arası çalışması tarih, bilim felsefesi, epistemoloji ve göstergebilimden yararlanır. İşaret sistemlerinin kağıt üzerindeki manipülasyonu ve laboratuvar bilimlerindeki deneysel ve sınıflandırma performansı ile ilişkileri ile ilgilenmektedir.^{[9][10] :ix}

Klein kağıt araç kavramını Berzelyen formüllerini ve bunların inorganik ve organik kimya üzerindeki etkilerini inceleyerek tanıttı.^[11] Berzelyen formülleri özellikle önemliydi çünkü bir işaretler dünyasını laboratuvar deneyleri dünyasına bağladılar.^[12] Bilim insanlarının, organik kimyadaki karmaşık malzemeleri ve reaksiyonları, kimyagerlerin inorganik maddeleri tanımlama ve sınıflandırma yöntemlerine benzer şekilde organize yollarla tanımlamalarını sağladılar.^[13]

Berzelyen formülleri, kimyasal reaksiyonları araştırmak için manipüle edilebilecek bileşimsel yapının grafiksel olarak önerilebilir bir temsilini sundu.^[14] Bu şekilde formüller, kimyasal modellerin oluşturulması ve kullanılması için bir "malzeme kaynağı" haline geldi.^[12] Organik reaksiyonların bu yorumlayıcı modelleri belirli bir teoriye dayanmıyordu, ancak çeşitli teorilere uygulanabilirdi. Bilim insanlarına fikirlerini incelemek için yeni bir araç sundular. Teoriler, Berzelyen formüllerinin manipülasyonu ve deneylerle desteklenebilirdi.^[15] Bu şekilde, kağıt araçlar nedensel mekanizmalar olarak hareket etti ve yeni teorilerin habercisi oldu.^[15][16][17]

Kağıt araçlar fikri o zamandan beri başkaları tarafından benimsenmiştir ve diğerleri arasında periyodik tablolar,^[18][19] Feynman diyagramları^[12] ve Linus Pauling'in moleküler mimarisi gibi yapılara uygulanmıştır.^[20] Klein, Deneyler, modeller, kağıt araçlar (2003) adlı kitabında kağıt araçları, modelleri ve deneyleri on dokuzuncu yüzyılın başlarında organik kimyada bilimsel akıl yürütme ve uygulama üzerindeki etkileri açısından incelemektedir.^[10] Kimyanın temelini doğa tarihi, tıp ve eczacılıktan karbon kimyasına kaydıran "sessiz devrim"in "görünmez dönüm noktası"nı tanımlamasıyla tanınmaktadır.^[3]

Malzemelerin ontolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Klein'ın çalışmalarının çoğu malzeme ontolojisine, madde kavramına ve gözlemsel ve deneysel bilimlerin gelişimine odaklanmıştır. Özellikle bedensel beceriler, teknik yeterlilik, açık bilgi, uzmanlık ve analitik ve teorik bilgi gibi bilgi biçimleriyle ve ölçüm, veri toplama ve sınıflandırma yöntemleriyle ilgilenmektedir.^[21][22][23]

Materials in Eighteenth-Century Sciences (2007)^[24] adlı kitapta Klein ve Lefèvre on sekizinci yüzyıl kimyasının balsamlar, yağlar, tuzlar, alaşımlar, bitki parçaları ve kan gibi eşya dünyasına nasıl dayandığını tartışmış ve "eczacı dükkanları, dökümhaneler, tahlil laboratuvarları, cephaneler, boya imalathaneleri, damıtma tesisleri ve kahve dükkanları" dahil olmak üzere çok çeşitli ortamlarda uygulamıştır.^[25] Daha sonra, on sekizinci yüzyıl Avrupa kimyasında, 1830 civarında bir geçiş dönemine odaklanırlar. O dönemde, kimyasal bileşim, menşei ve maddenin özellikleri gibi deneysel sınıflandırmaya odaklanmaktan, kimyasal yapı ve uygulama gibi daha temel seviyelere kadar maddelerin sınıflandırma yöntemleri değişti. Kitap, kapsamı ve "malzeme bilimindeki önemli bir değişikliğin iyi yazılmış açıklaması" nedeniyle övgü topladı.^[26]

Erken modern Avrupa'da malzeme ve uzmanlık (2010)^[27] adlı kitapta, hem zanaatkârların hem de akademisyenlerin çalışmalarını inceleyerek, on sekizinci yüzyılın sonlarında akademik bilim ve endüstriyel teknoloji arasındaki ilişkilere ilişkin incelikli bir anlayış sunar.^[28]

Alexander von Humboldt[değiştir | kaynağı değiştir]

Klein'ın en son yayını, Humboldts Preußen. Wissenschaft und Technik im Aufbruch (2015), Alexander von Humboldt ve çağdaşlarını Prusya bilim ve teknolojisinin erken gelişimi bağlamında tartışır. Tartışılan diğer isimler arasında Andreas Sigismund Marggraf, Franz Karl Achard, Martin Heinrich Klaproth ve Carl Abraham Gerhard yer almaktadır.^[3]

Bazı yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Klein, Ursula (2016). Nützliches Wissen. Die Erfindung der Technikwissenschaften. Göttingen: Wallstein Verlag. ISBN 9783835319585. 
• Klein, Ursula (2015). Humboldts Preußen. Wissenschaft und Technik im Aufbruch. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 9783534267217. 
• Klein, Ursula; Spary, E. C. (2010). Materials and expertise in early modern Europe : between market and laboratory. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226439686. 
• Klein, Ursula; Lefèvre, Wolfgang (2007). Materials in eighteenth-century sciences : a historical ontology. Cambridge: MIT Press. ISBN 9780262113069. 
• Klein, Ursula (2003). Experiments, models, paper tools : cultures of organic chemistry in the nineteenth century. Stanford, Calif: Stanford University Press. ISBN 9780804743594. 
• Klein, Ursula, (Ed.) (2001). Tools and modes of representation in the laboratory sciences. Dordrecht: Kluwer. ISBN 978-1-4020-0100-0. 
• Klein, Ursula (1994). Verbindung und Affinität. Die Grundlegung der neuzeitlichen Chemie an der Wende vom 17. zum 18. Jahrhundert. Basel: Birkhäuser. 

Ödüller ve onurlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• 2016, Kimya Tarihinde Üstün Başarı HIST Ödülü, American Chemical Society^[3]
• 2008, Deutsche Akademie der Naturforscher/Leopoldina üyeliği

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]