Unix benzeri

Unix benzeri (UN*X veya *nix olarak da anılır) işletim sistemi, resmi bir UNIX markası olmamasına karşın Unix sistemine benzer şekilde çalışan işletim sistemleridir. Unix benzeri bir yazılım, Unix komut ve kabuğuna benzer işlevlere sahiptir. Bu terimin kullanımı için bir standart yoktur ve bir yazılımın veya işletim sisteminin Unix benzeri olarak adlandırılıp adlandırılamayacağı üzerine farklı görüşler vardır.

Terim Bell Labs'dan ilham alarak üretilmiş özgür ve açık kaynak işletim sistemlerini veya onun özelliklerine benzeyenleri, tescilli ve ticari ürünleri ve hatta lisanslı UNIX kodu tabanlı işletim sistemlerini de (yeterince "Unix benzeri" olmayı başarmış ve "UNIX" ticari markasını taşıyanlar) içerebilecek kadar geniş anlamda kullanılabilir.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Unix'in ilk geliştiricilerinden olan Dennis Ritchie'ye göre "Unix benzeri" terimi "de facto" olarak Unix sistemi sayılan Linux benzeri sistemleri ifade eder.^[1] Eric Raymond ve Rob Langley ise 3 çeşit Unix tipi işletim sistemi olduğunu ileri sürmüştür.^[2] Bunlar:

Genetik UNIX sistemleri: Bu sistemler AT&T kod tabanı ile tarihsel bir ilişkisi vardır. Hepsi değilse de birçok ticari UNIX sistemi bu kategoriye girer. 1970'lerin sonunda ve 1980'lerin başında Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de geliştirilen ürünlerin yeni nesilleri olan BSD sistemler bu türdendir.

Tescilli UNIX sistemleri: Bu grup Open Group tarafından belirlenmiş olan Single UNIX Specification'u karşılayan ve UNIX adını taşımaya izin verilmiş olan işletim sistemlerini kapsar. Apple Mac OS X v10.5 ve sonraki sürümler BSD varyantı olarak sertifikalandırılmış olsa da, bunların çoğu UNIX System V kod tabanlı ticari sürümlerdir. Bir kısmı ise (örneğin IBM z/OS işletim sistemi) bu özelliği POSIX uyum tabakası sayesinde kazanmıştır ve gerçekte doğal olarak UNIX işletim sistemi değilllerdir.

İşlevsel UNIX sistemleri: Bu ürünler UNIX özelliklerine kabaca uyarlar, daha net bir şekilde Linux ve Minix gibi sistemlerdir ve AT&T'nin kod tabanı ile ne tarihsel bir ilişkileri vardır ne de binlerce dolar tutan ticari tescillerle tescillenmişlerdir. UNIX tasarımının birçok uygulaması bu üçüncü gruba girer.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Unix benzeri işletim sistemleri 1970 sonlarıyla 1980 başları arasında türemiştir. Idris (1978), UNOS (1982), Coherent (1983), ve UniFlex (1985) gibi kapalı kaynak işletim sistemleri işyerlerine akademik UNIX kullanıcılarının erişebildiği fonksiyonları sağlamayı hedefliyordu.

AT&T, 1979'da UNIX'in ticari amaçlar için alt lisanslamasına dönem için ucuz bir fiyat karşılığı izin verdiği zaman AIX, HP-UX, IRIX, SunOS, A/UX, Tru64, Ultrix, ve Xenix gibi kapalı kaynak işletim sistemleri Unix taban alınarak yapıldı. Bu sistemler büyük oranda kapalı kaynak klonların yerini aldı. Unix tabanlı sistemler arasındaki büyük uyumsuzluk problemleri nedeniyle POSIX ve Single UNIX Specification gibi birlikte çalışabilirlik standartları geliştirildi.

1980 ve 1990'larda BSD, GNU/Linux ve Minix gibi Unix benzeri özgür ve açık kaynak işletim sistemleri türedi. BSD/OS ve macOS gibi sistemler Unix benzeri ticari işletim sistemlerinin tabanı oldu. Intel tabanlı Mac bilgisayarlarında çalışan bazı (Mac) OS X/macOS sürümleri Single UNIX Specification altında sertifikalandı.^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9] BSD varyantları, Berkeley Kaliforniya Üniversitesi'nde Bell Labs'den alınan UNIX kaynak kodu kullanılarak geliştirilen Unix ardıllarıdır. Ancak BSD'nin kaynak kodu o zamandan itibaren evrimleşerek tüm AT&T kodunu değiştirdi. BSD varyantları Single UNIX Specification tarafından sertifikalanmadıkları için "UNIX" yerine "Unix benzeri" olarak tanımlanmaktadırlar.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Interview with Dennis M. Ritchie 4 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Manuel Benet, LinuxFocus, July 1999
^ The meaning of 'Unix' 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eric Raymond and Rob Langley, OSI Position Paper on the SCO-vs.-IBM Complaint
^ "Mac OS X Version 10.5 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.
^ "Mac OS X Version 10.6 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 27 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.
^ "Mac OS X Version 10.8 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 1 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.
^ "OS X Version 10.9 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.
^ "OS X version 10.10 Yosemite on Intel-based Mac computers". The Open Group. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.
^ "OS X version 10.11 El Capitan on Intel-based Mac computers". The Open Group. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.
^ "macOS version 10.12 Sierra on Intel-based Mac computers". The Open Group. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.

[1] Interview with Dennis M. Ritchie 4 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Manuel Benet, LinuxFocus, July 1999

[2] The meaning of 'Unix' 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eric Raymond and Rob Langley, OSI Position Paper on the SCO-vs.-IBM Complaint

[leopard_unix_cert-3] "Mac OS X Version 10.5 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.

[snow_leopard_unix_cert-4] "Mac OS X Version 10.6 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 27 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.

[mountain_lion_unix_cert-5] "Mac OS X Version 10.8 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 1 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.

[mavericks_unix_cert-6] "OS X Version 10.9 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2014.

[7] "OS X version 10.10 Yosemite on Intel-based Mac computers". The Open Group. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.

[8] "OS X version 10.11 El Capitan on Intel-based Mac computers". The Open Group. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.

[9] "macOS version 10.12 Sierra on Intel-based Mac computers". The Open Group. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım
Genel	Açık ve kapalı kaynakların karşılaştırılması Özgür yazılım için alternatif terimler Kaynak kod barındırma servislerinin karşılaştırılması Eski özel yazılımlar Özgür ve açık kaynak kodlu Android uygulamaları Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım paketleri Özgür yazılım Özgür yazılım etkinlikleri Özgür yazılım projesi dizinleri Özgür yazılım web uygulamaları Gratis versus libre Uzun süreli destek Açık kaynak Anahat SPDX
Yazılım listesi	Android yazılımları Çözücüler İşletim sistemleri Oyunlar Programlama dilleri Ses yazılımları Web uygulamaları
Tarihçe	GNU Haiku Linux Mozilla
Topluluk	Açık kaynak yazılım hareketi Özgür yazılım hareketi Kuruluşlar Etkinlikler Yazılım Özgürlüğü Günü LibrePlanet
Lisanslar	Apache Artistik Beerware Boost BSD CC0 GNU GPL GNU LGPL ISC MIT MPL Ms-PL/RL WTFPL zlib
Lisans türleri ve standartlar	Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım lisanslarının karşılaştırılması Katılımcı Lisans Sözleşmesi Copyfree Copyleft Debian Özgür Yazılım Yönergeleri Özgür Kültür İşleri Tanımı Özgür lisans Özgür Yazılım Tanımı Açık Kaynak Tanımı Açık kaynak lisansı Hoşgörülü özgür yazılım lisansı Kamu malı
Zorluklar	İkili leke Dijital haklar yönetimi Özgür ve açık kaynak kodlu grafik aygıtı sürücüsü Donanım kısıtlamaları Lisansın yayılması Mozilla yazılım markalanması Sahipli yazılım SCO–Linux tartışmaları Güvenli önyükleme Yazılım patentleri Yazılım güvenliği Güvenilir bilişim
İlgili başlıklar	Özgür Yazılım, Özgür Toplum Katedral ve Pazar Çatallama Linux dağıtımı Microsoft'un Açık Teknik Şartname Sözü Revolution OS
Kategori * Commons

Unix tipi anlamı nedir