Turgut Özal

Turgut Özal
Turgut Özal
	Turgut Özal, 1989’da
8. Türkiye cumhurbaşkanı
	Görev süresi; 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993
Başbakan	Yıldırım Akbulut (1989-1991); Mesut Yılmaz (1991); Süleyman Demirel (1991-1993)
Yerine geldiği	Kenan Evren
Yerine gelen	Süleyman Demirel
19. Türkiye başbakanı
	Görev süresi; 13 Aralık 1983 - 9 Kasım 1989
Cumhurbaşkanı	Kenan Evren
Yerine geldiği	Bülent Ulusu
Yerine gelen	Yıldırım Akbulut
Anavatan Partisi genel başkanı
	Görev süresi; 20 Mayıs 1983 - 9 Kasım 1989
Yardımcı	Cavit Şadi Pehlivanoğlu
Yerine gelen	Yıldırım Akbulut
Türkiye Büyük Millet Meclisi; 17. ve 18. dönem milletvekili
	Görev süresi; 6 Kasım 1983 - 9 Kasım 1989
Seçim bölgesi	1983 - İstanbul ; 1987 - İstanbul
23. Türkiye devlet bakanı ve başbakan yardımcısı
	Görev süresi; 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982
Başbakan	Bülent Ulusu
Yerine geldiği	1979-1980 yılları arası; başbakan yardımcısı atanmadı.
Yerine gelen	Kaya Erdem
Türkiye Başbakanlık müsteşarı
	Görev süresi; 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980
Yerine geldiği	Ahmet Durakoğlu
Yerine gelen	Necdet Calp
Kişisel bilgiler
Doğum	13 Ekim 1927; Malatya, Türkiye
Ölüm	17 Nisan 1993 (65 yaşında); Ankara, Türkiye
Defin yeri	Turgut Özal Anıt Mezarı, İstanbul; 41°1′36″K 28°55′30″D / 41.02667°K 28.92500°D
Milliyeti	Türk
Partisi	Millî Selamet Partisi (1977); Anavatan Partisi (1983-1989)
Evlilik(ler)	Ayhan İnal; (e. 1952; b. 1952); Semra Yeğinmen; (e. 1954; ö. 1993)
Akraba(lar)	Korkut Özal (kardeşi) (1929-2016) ; Yusuf Bozkurt Özal (kardeşi) (1940-2001)
Çocuk(lar)	Ahmet Özal; Zeynep Özal; Efe Özal
Bitirdiği okul	Elektrik Fakültesi, İstanbul; Texas Technology University
Mesleği	Elektrik mühendisi · Ekonomist · Bürokrat · Siyasetçi
Hükûmeti	45. ve 46. Hükûmetler
Dini	İslam
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Türkiye
Birimi	Millî Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu

Turgut Özal^[2] (13 Ekim 1927, Malatya - 17 Nisan 1993, Ankara), Türk mühendis, bürokrat, siyasetçi, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. cumhurbaşkanı. Anavatan Partisi genel başkanı olarak 1983-1989 yılları arasında başbakanlık görevinde de bulunan Özal, 1989 seçimini kazanarak cumhuriyet döneminde doğan ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından, görevi başında ölen ikinci cumhurbaşkanıdır.

43. Türkiye Hükûmeti döneminde başbakanlık müsteşarlığı ile DPT müsteşar vekilliği görevlerinde bulunmuştur. 12 Eylül Darbesi'nden sonra Bülent Ulusu tarafından kurulan hükûmette ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevini üstlenmiştir. 1982 yılında bu görevinden istifa etmiştir ve dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in onayı ve bilgisi dâhilinde 1983 yılında Anavatan Partisi'ni kurmuştur.^[3] Partisi 1983 Türkiye genel seçimlerinde %45,14 oy almıştır ve 45. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakan olmuştur. 1985 yılında yapılan kongrede tekrar ANAP genel başkanı seçilmiştir. Partisinin oy oranı 1987 Türkiye genel seçimlerinde %8,83 düşerek %36,31'e gerilemiştir. 46. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak tekrar başbakan olmuştur.

Özal, 1989 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmiştir. Başbakanlıktan ayrılmasına rağmen, siyasi olayların gelişmesinde belirleyici rolünü sürdürmüştür. Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini savunmuştur. Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük Türkistan gezisinden sonra cumhurbaşkanlığı döneminde ölmüştür.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Malatya'nın Çırmıktılı yani şimdiki adıyla Yeşilyurt ilçesinin Ünlüoğulları ailesinden^[4] banka memuru Mehmet Sıddık Özal, annesi ise Tunceli Çemişgezekli, ilkokul öğretmeni, Kürt^[5]^[6]^[7] kökenli Hafize Hanım'dır (d. 1906 - ö. 1988). Çocukluğunun bir döneminde pilot olmak isteyen Özal, Silifke'ye taşındıktan sonra, eşeğin üzerinden düşerek kolundan sakatlandı ve kollarından biri diğerine göre daha kısa kaldı. Bu durum pilot olma isteğinden zorunlu olarak vazgeçmesine neden oldu.^[8]

4 yaşındayken ailesi Bilecik'in Söğüt ilçesine taşındı ve ilköğrenim hayatına burada başladı. Babasının görevi nedeniyle sık sık il değiştirdi. Ortaokulu Mardin'de bitirdi. Mardin'de lise olmaması nedeniyle, Konya Lisesi'nde eğitimine devam etti. Bu dönem içerisinde kardeşi Korkut Özal da eşlik etti. Son olarak Kayseri Lisesi'nde lise eğitimini bitirdi. İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi'nde Elektrik Mühendisliği bölümünü burslu olarak okudu ve 1950 yılında mezun oldu. Mühendislik yapmaya başladı ve kısa bir süre sonra ailesinin isteğiyle evlendiği Ayhan İnal ile 1952 yılında kısa süreli bir birliktelik yaşadı. Bu evlilikten sonra çalıştığı kurum Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünde sekreter olarak görev yapan Semra Yeğinmen ile evlendi. Evlendikten sonra Amerika'da Teksas Teknoloji Üniversitesi'ne ihtisas yapmaya giderek burada ekonomi branşında eğitim aldı. Yine bu evlilikten sonra Ahmet (d. 1955), Zeynep (d. 1956) ve Efe (d. 1967) adında üç çocuk sahibi oldu.^[9]

Bürokratlık dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geri döndüğünde EİEİ Genel Müdür Yardımcısı (ya da Genel Direktör Teknik Müşaviri; kayıtlar arasında ikilem mevcut) oldu ve Türkiye'de elektrifikasyon üzerine projelerde çalıştı. 1958 yılında Planlama Komisyonu'nda sekretarya görevini yaptıktan sonra 1959 yılında Ankara Ordonat Okulunda yedek subay oldu. Dönemin Devlet Su İşleri Genel Müdürü Süleyman Demirel de, 27 Mayıs Darbesi'nden hemen sonra askere alındı.

Askerliği sonrasında Devlet Planlama Teşkilatı'nın kuruluşunda çalıştı. 1965 seçimlerinden sonra Süleyman Demirel'in danışmanı olarak görev yaptı. 1967 yılında DPT Müsteşarı oldu. 1971 yılından 1973 yılında kadar Dünya Bankası Sanayi Dairesinde danışman olarak çalıştı. Yurda döndükten sonra başta Sabancı Holding olmak üzere birçok sektördeki, birçok şirket için yönetici olarak çalıştı. Sabancı Holding'deki görevinin genel koordinatörlük olduğu belirtilmektedir.

Siyasi yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1977 genel seçimlerinde Millî Selamet Partisi'nden İzmir milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. 43. Hükûmet döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ile DPT Müsteşar Vekilliği görevlerine getirildi. 24 Ocak Kararları'nı hazırladı. 24 Ocak kararları 1980'li ve 1990'lı yıllara egemen olacak bir politikacıyı tanıtıyordu. Bu politikacı Turgut Özal'dır.^[10] 12 Eylül 1980 Askerî Darbesi'nden sonra, bu politikaları devam ettirmek amacıyla Bülent Ulusu Hükûmeti'nde ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevine getirildi. Bu göreve getirildikten 22 ay sonra, 14 Temmuz 1982 yılında istifa etti.

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin hem DPT Müsteşarlığı hem de başbakanlık müsteşarlığı yapmış tek Başbakanı ve Cumhurbaşkanıdır.

Başbakanlığı (1983-1989)[değiştir | kaynağı değiştir]

20 Mayıs 1983 tarihinde Anavatan Partisini kurdu. 1983 Türkiye genel seçimlerinde tarihindeki seçimlerde 400 kişiden oluşan parlamentoda 211 milletvekili çıkararak tek başına iktidar ve 45. Hükûmet'in Başbakanı oldu. 1984 yerel seçimlerinden de başarıyla çıktı. 13 Nisan 1985 tarihinde yapılan ilk kongrede tekrar genel başkanlığa seçildi.

1987 yılında yapılan genel seçimlerde de 292 milletvekili çıkartarak tekrar çoğunluğu sağladı ve 46. Hükûmet'in Başbakanı oldu. İktidarda bulunduğu 1983-1991 döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık yüzde 5,2 oranında büyüdü. Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu'nu değiştirerek Emniyet İstihbarat Daire Başkanlığı'nı kurdu.

Suikast girişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

18 Haziran 1988 Cumartesi günü Ankara Atatürk Spor Salonu'nda Anavatan Partisi'nin 2. Olağan Kongresi'nin düzenlendiği sırada Kartal Demirağ isimli saldırgan tarafından düzenlenen suikasttan yaralı olarak kurtuldu. Foto muhabirleri ve televizyon kameraları için hazırlanmış olan platformun önünden ve Özal'a 12 metre öteden saat 12.15'te iki el ateş eden Demirağ, Turgut Özal'ı sağ elinden yaraladı. Saldırı sonrası etrafa rastgele ateş açan korumalar ise 18 kişinin yaralanmasına sebep oldu. Yaralananlar arasında bakan İmren Aykut da vardır. Önce ölüm cezasına çarptırılan, ardından cezası 20 yıla indirilen Kartal Demirağ'ı cumhurbaşkanlığı döneminde affetti.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomide serbest piyasa düzenini esas alan yapısal değişim programı Turgut Özal hükûmeti döneminde uygulamaya kondu. 1983-1987 yılları arasındaki Başbakanlığı dönemini de içine alan, Türkiye'de kişi başına düşen millî gelir 1980 yılında 1.539 dolar iken 1987 yılında 1.636 dolara^[11] yükseldi. Türkiye'yi ithal ikamesi modelinden ihracat önderliğinde büyüme modeline dönüştürmeyi başarmış ve Türk ekonomisi rekabete açılmıştır. Döneminde pek çok Anadolu il ve ilçesinde organize sanayi bölgesi kurulmuş, Anadolu üretim yapıp doğrudan ihracata yönelmiştir.^[12]

İnsan hakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de yaşayan Kürt toplumunun hakları için çözüm sürecinin ilk aşaması katedildi. Celal Talabani ve Kuzey Irak lideri Mesud Barzani'ye uluslararası alanda rahat seyahat edebilmesi amacıyla kırmızı Türk pasaportu verdi.^[13] Ancak Talabani bu pasaportu 2003 yılında Türkiye'ye iade etti.^[13]

Cumhurbaşkanlığı (1989-1993)[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçimi[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'daki Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday oldu. Sosyaldemokrat Halkçı Parti ve Doğru Yol Partisi meclise girmeyerek seçimi boykot etti. İlk turda Turgut Özal 247, ANAP Burdur Milletvekili Fethi Çelikbaş 18 oy aldı. 17 oy boş çıkarken 3 oy geçersiz sayıldı. İkinci turunda 284 milletvekilinin katıldığı oylamada adaylardan Başbakan Turgut Özal 256 oy alırken, Çelikbaş 17 oy aldı. 2 oy geçersiz sayılırken 9 oy boş çıktı. 31 Ekim 1989 tarihinde yine muhalefetin katılmadığı 3. tur oylamasında Turgut Özal 263 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. Cumhurbaşkanı oldu. 9 Kasım 1989 tarihinde resmi olarak görevine başladı. Bu seçimden akılda kalan ise alışamadık diyenlere, alışırsınız, alışırsınız demesidir.

Körfez Savaşı ve Özal[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı döneminin en önemli olayı I. Körfez Savaşı'dır. Bu olayda çok aktif rol aldı. Petrol kaynaklarının kontrolünü elinde tutan Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini savundu. Saddam'ın uzaklaştırılması için mümkün olan her şeyin yapılması konusunda fikren ve siyasi açıdan son derece istekliydi. Bu nedenle ABD'ye bu konuda açık destek verdi.^[14] Harekâta Türk Ordusu'nun da katılıp, Mîsâk-ı Millî sınırları içinde olan Musul ve Kerkük'e girilmesini isteyince, zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay görev süresi sona ermeden 3 Aralık 1990 tarihinde kendi isteği ile Genelkurmay Başkanlığı görevinden emekliye ayrıldı; görevden ayrılmasına sebep olarak da I. Körfez Savaşı'nda hükûmetin tutumuna tepki olduğu öne sürüldü.

Dönemin Irak Başbakanı Taha Yasin Ramazan Türkiye ziyareti sırasında dönemin Cumhurbaşkanı Özal'ı makamında ziyareti sırasında Saddam Hüseyin hükûmetine karşı Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık uçaklarına İncirlik Hava Üssü'nü açarsanız "sizi düşman biliriz" sözlerine karşı Turgut Özal "O Saddam'a selam söyle. Eğer Türkiye topraklarına bir top mermisi düşerse, seni de Saddam'ı da Bağdat'ın ortasında asarım." demiştir.^[15]

Sivil cumhurbaşkanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Turgut Özal'ın Kaymakam Eyüp Sabri Kartal'ın kaymakam olarak görevine başlama törenine iştiraki "sivil cumhurbaşkanından sivil yönetime destek" olarak değerlendirilmiştir (16 Ağustos 1991).

Özal, her zaman sivil yönetimi savunmuş olup genellikle de resmi kıyafetler yerine sivil kıyafetler giymekten hoşlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarını resmi kıyafetiyle ziyaret eden diğer cumhurbaşkanlarından farklı olarak çoğu defa kravatsız, keten pantolon, keten ayakkabı ve tişörtle resmi programlara katıldı. Üst rütbeli askerlerin devir teslim törenine katılmazken, küçük bir ilçede kaymakamın göreve başlama törenine katıldı. Askeri birlikleri şortla denetlemesi medya tarafından şiddetle eleştirildi. Özal diğer cumhurbaşkanları gibi konuklarını köşkte ağırlamak yerine, Marmaris Okluk koyundaki resmi yazlıkta ağırladı. Ölümünde sivil cumhurbaşkanı, demokrat cumhurbaşkanı, dindar cumhurbaşkanı pankartlarıyla da bu tutumu desteklendi.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Turgut Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük Türkistan gezisinden sonra öldü. Cenazesine Türkiye'nin dört bir yanından yüzbinlerce kişi akın etti. Tören televizyonlardan canlı yayınlanırken, Türkiye'nin yanı sıra Mısır ve Pakistan'da üç günlük ulusal yas ilan edildi.^[16] Dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, Turgut Özal ile de yakın dost olan George H. W. Bush beklentilerin aksine cenaze törenine katılmadı. "Öldükten sonra beni İstanbul’a defnedin, kıyamete kadar Fatih Sultan Mehmed'in manevi ruhaniyeti altında bulunmak istiyorum." şeklindeki vasiyetine uyularak kendisi tarafından yaptırılan eski Başbakan Adnan Menderes Anıt Mezarı'nın bulunduğu Topkapı Mezarlığı'nda, Vatan Caddesi üzerinde kendi adına hazırlanan anıt mezara defnedildi.^[8]

Bir suikasta kurban gitmiş olabileceği de yıllardır tartışılmaktadır. Turgut Özal'ın limonatasına katılan arsenikle zehirlendiği iddiasını ortaya atan eşi Semra Özal,^[17] delil olarak da saç örneğini ABD'de tahlil ettirdiğini belirtmektedir. 2 Ekim 2012 tarihinde mezarı 19 yıl aradan sonra açılmış; Adli Tıp Kurumu, Özal'ın ölümünün bir suikast olup olmadığının belirlenmesi için yapılan otopsi sonucunda zehir bulunduğunu ancak zehirden mi yoksa başka sebepten mi öldüğünü tespit edemediklerini açıklamıştır.

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Korkut Özal ve Yusuf Bozkurt Özal'ın ağabeyi olan Turgut Özal elektrik mühendisi olarak çalıştığı 1952 yılında Ayhan İnal ile evlenmiş ancak aynı yıl ikili boşanmıştır. Elektrik İşleri Etüd İdaresi'nde çalışırken daire çalışanlarından Semra Özal ile tanışmış, 31 Mayıs 1954 tarihinde evlenmiştir. Bu evliliğinden Zeynep, Efe ve Ahmet Özal doğmuştur.

Popüler kültürde Turgut Özal[değiştir | kaynağı değiştir]

2007: Zincirbozan filminde İsmail İncekara tarafından canlandırıldı
2009: Kurtlar Vadisi Gladio filminde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
2013: Seksenler dizisinde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
2014: Tanıklar dizisinde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
2015: Ertuğrul 1890 filminde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
2019: Cep Herkülü filminde Barış Kıralioğlu tarafından canlandırıldı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Özalizm

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "turgut ozal biyografi kısaca". malatyasurmanset.com. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012.
^ "TBMM Albümü 3. Cilt (1983-2010)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ 5 Eylül 2010 tarihli 22 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Takvim haberi, 22 Ekim 2021 tarihinde erişilmiştir
^ Emin Çölaşan, "Turgut Nereden Koşuyor?-Turgut'un Serüveni (İki Kitap Bir arada)" s. 32 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008
^ "Özal Kürt'üm diyemedi". Hürriyet. 20 Nisan 2013. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
^ "'Kürtler Cumhurbaşkanı oldu ama Kürt olamadı'". Evrensel. 22 Mayıs 2013. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
^ "İlk Çıkış Özal'dan: Anneannem Kürt! İşte Özal'dan Gül'e Devletin Zirvesinin Kürt Açılımı". turktime.com. 15 Mayıs 2009. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
^ ^a ^b "Turgut Özal". Malatya Valiliği. 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
^ "Onlar hep el eleydi". Hafta Sonu. 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
^ ""Türkiye'de Liberalizm: 1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği". Özlem Eştürk, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü" (PDF). 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2023.
^ "1983-1987 Türkiye Ekonomisi". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015.
^ Süleyman Yaşar (28 Şubat 2014). "28 Şubat darbesi niye yapıldı?". Sabah. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ ^a ^b "Kırmızı pasaportu geri verdi". Hürriyet. 24 Aralık 2003. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
^ "Abramowitz: Türkiye Destekleyecek". VOA News. 18 Ocak 2003. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
^ Turgut Özal'dan Saddam'a tehdit 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Oğlu Ahmet Özal'ın dilinden"
^ Alev Özbil (2012). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARININ CENAZE MERASİMLERİ". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 11 (22). DergiPark. s. 52. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
^ Uğur, Fatih. "Büyük Türkiye Cumhuriyeti'ni kuracaktı". Aksiyon. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Turgut Özal hakkında daha fazla bilgi edinin
	Commons'ta dosyalar
	Vikisöz'de alıntılar
	Vikikaynak'ta belgeler

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı-Turgut Özal 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Turgut Özal Düşünce ve Hamle Derneği
Turgut Özal Üniversitesi

Siyasi görevi
Önce gelen: Kenan Evren	8. Türkiye cumhurbaşkanı 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993	Sonra gelen: Süleyman Demirel
Önce gelen: Bülent Ulusu	19. Türkiye başbakanı 13 Aralık 1983 - 31 Ekim 1989	Sonra gelen: Yıldırım Akbulut
Önce gelen: 1979-1980 yılları arası Başbakan Yardımcısı atanmadı.	Türkiye Başbakan Yardımcısı 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982	Sonra gelen: Kaya Erdem
Hükûmet görevi
Önce gelen: Ahmet Durakoğlu	Türkiye Başbakanlık Müsteşarı 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980	Sonra gelen: Necdet Calp
Parti siyasi görevi
Önce gelen: Önce gelen yoktur.	Anavatan Partisi Genel Başkanı 20 Mayıs 1983 - 31 Ekim 1989	Sonra gelen: Yıldırım Akbulut

[1] "turgut ozal biyografi kısaca". malatyasurmanset.com. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012.

[Cilt3-2] "TBMM Albümü 3. Cilt (1983-2010)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[3] 5 Eylül 2010 tarihli 22 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Takvim haberi, 22 Ekim 2021 tarihinde erişilmiştir

[çöl-4] Emin Çölaşan, "Turgut Nereden Koşuyor?-Turgut'un Serüveni (İki Kitap Bir arada)" s. 32 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008

[5] "Özal Kürt'üm diyemedi". Hürriyet. 20 Nisan 2013. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.

[6] "'Kürtler Cumhurbaşkanı oldu ama Kürt olamadı'". Evrensel. 22 Mayıs 2013. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.

[7] "İlk Çıkış Özal'dan: Anneannem Kürt! İşte Özal'dan Gül'e Devletin Zirvesinin Kürt Açılımı". turktime.com. 15 Mayıs 2009. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.

[Malatya-8] "Turgut Özal". Malatya Valiliği. 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.

[9] "Onlar hep el eleydi". Hafta Sonu. 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.

[10] ""Türkiye'de Liberalizm: 1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği". Özlem Eştürk, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü" (PDF). 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2023.

[11] "1983-1987 Türkiye Ekonomisi". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015.

[12] Süleyman Yaşar (28 Şubat 2014). "28 Şubat darbesi niye yapıldı?". Sabah. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[:0-13] "Kırmızı pasaportu geri verdi". Hürriyet. 24 Aralık 2003. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.

[14] "Abramowitz: Türkiye Destekleyecek". VOA News. 18 Ocak 2003. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.

[15] Turgut Özal'dan Saddam'a tehdit 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Oğlu Ahmet Özal'ın dilinden"

[16] Alev Özbil (2012). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARININ CENAZE MERASİMLERİ". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 11 (22). DergiPark. s. 52. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.

[17] Uğur, Fatih. "Büyük Türkiye Cumhuriyeti'ni kuracaktı". Aksiyon. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

g t d Turgut Özal
Anavatan Partisi lideri	1983 genel seçimleri 1987 genel seçimleri
Başbakanlık	Birinci Hükûmet İkinci Hükûmet
Cumhurbaşkanlığı	1989 cumhurbaşkanlığı seçimi
Ailesi	Semra Özal Ahmet Özal Zeynep Özal Efe Özal
Ayrıca bakınız	24 Ocak kararları Özal Suikastı Turgut Özal Anıt Mezarı İcraatın İçinden Özalizm
Kategori Commons

g t d Türkiye başbakanları (liste)
Kurtuluş Savaşı dönemi (1920–1923)	Mustafa Kemal Atatürk Fevzi Çakmak Rauf Orbay Fethi Okyar
Cumhuriyet dönemi (1923–2018)	İsmet İnönü Fethi Okyar İsmet İnönü Celâl Bayar Refik Saydam Ahmet Fikri Tüzer (vekil) Şükrü Saracoğlu Recep Peker Hasan Saka Şemsettin Günaltay Adnan Menderes Cemal Gürsel Fahri Özdilek (vekil) İsmet İnönü Suat Hayri Ürgüplü Süleyman Demirel Nihat Erim Ferit Melen Naim Talu Bülent Ecevit Sadi Irmak Süleyman Demirel Bülent Ecevit Süleyman Demirel Bülent Ecevit Süleyman Demirel Bülend Ulusu Turgut Özal Ali Bozer (vekil) Yıldırım Akbulut Mesut Yılmaz Süleyman Demirel Erdal İnönü (vekil) Tansu Çiller Mesut Yılmaz Necmettin Erbakan Mesut Yılmaz Bülent Ecevit Abdullah Gül Recep Tayyip Erdoğan Ahmet Davutoğlu Binali Yıldırım

g t d 44. Türkiye Hükûmeti
Bülend Ulusu Hükûmeti (12 Eylül 1980 - 13 Aralık 1983)
Başbakan	Bülend Ulusu
Başbakan Yardımcıları	Turgut Özal · Zeyyat Baykara
Devlet Bakanları	Sermet Refik Pasin · Mehmet Özgüneş · Mehmet Nimet Özdaş · İlhan Öztrak
Gençlik ve Spor Bakanı	Vecdi Özgül
Gümrük ve Tekel Bakanı	Recai Baturalp → İlhan Evliyaoğlu → Ali Bozer → Cafer Tayyar Sadıklar
Adalet Bakanı	Cevdet Menteş → Rıfat Bayazıt → Mustafa Kazım Akdoğan → İlhan Öztrak → Ali Bozer
Millî Savunma Bakanı	Haluk Bayülken
İçişleri Bakanı	Selahattin Çetiner
Dışişleri Bakanı	İlter Türkmen
Maliye Bakanı	Kaya Erdem → Adnan Başer Kafaoğlu
Millî Eğitim Bakanı	Hasan Sağlam
Bayındırlık Bakanı	Tahsin Önalp
İmar ve İskan Bakanı	Ahmet Samsunlu → Şerif Tüten
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı	Necmi Ayanoğlu → Kaya Kılıçturgay
Ulaştırma Bakanı	Necmi Özgür → Mustafa Aysan
Tarım ve Orman Bakanı	Sabahattin Özbek
Çalışma Bakanı	Turhan Esener
Sosyal Güvenlik Bakanı	Sadık Şide
Köyişleri ve Kooperatifler Bakanı	Münir Raif Güney
Sanayi ve Teknoloji Bakanı	Şahap Kocatopçu → Mehmet Turgut
Ticaret Bakanı	Hurşit Kemal Cantürk
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı	Serbülent Bingöl → Fahir İlkel
Kültür Bakanı	Cihad Baban → İlhan Evliyaoğlu
Turizm ve Tanıtma Bakanı	İlhan Evliyaoğlu

g t d 45. Türkiye Hükûmeti
1. Özal Hükûmeti (13 Aralık 1983 - 21 Aralık 1987)
Başbakan	Turgut Özal
Başbakan Yardımcısı	Kaya Erdem
Devlet Bakanları	Vehbi Dinçerler · Sudi Türel · İsmail Özdağlar · Kazım Oksay · Ahmet Kurtcebe Alptemoçin · Abdullah Tenekeci · Hasan Celal Güzel · Ahmet Karaevli · Tınaz Titiz · Cemal Büyükbaş · Ali Bozer · Mesut Yılmaz
Gençlik ve Spor Bakanı	Abdullah Tenekeci
Gümrük ve Tekel Bakanı	Mesut Yılmaz
Adalet Bakanı	Mahmut Oltan Sungurlu → Halil Ertem → Mehmet Necat Eldem
Millî Savunma Bakanı	Zeki Yavuztürk
İçişleri Bakanı	Ali Tanrıyar → Yıldırım Akbulut → Ahmet Selçuk
Dışişleri Bakanı	Vahit Melih Halefoğlu
Maliye Bakanı	Vural Arıkan
Maliye ve Gümrük Bakanı	Ahmet Kurtcebe Alptemoçin → Vural Arıkan
Millî Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanı	Metin Emiroğlu → Vehbi Dinçerler
İmar ve İskan Bakanı	Sudi Türel
Bayındırlık Bakanı	Safa Giray
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı	Mustafa Kalemli → Mehmet Aydın
Ulaştırma Bakanı	İhsan Pekel → Veysel Atasoy
Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanı	Hüsnü Doğan
Köyişleri ve Kooperatifler Bakanı	İsmail Özdağlar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı	Mustafa Kalemli
Sanayi ve Teknoloji Bakanı	Cahit Aral
Ticaret Bakanı	Kazım Oksay
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı	Sudi Türel → Cemal Büyükbaş
Kültür ve Turizm Bakanı	Mesut Yılmaz → Mükerrem Taşçıoğlu

g t d 46. Türkiye Hükûmeti
2. Özal Hükûmeti (21 Aralık 1987 - 9 Kasım 1989)
Başbakan	Turgut Özal
Başbakan Yardımcıları	Kaya Erdem · Ali Bozer
Devlet Bakanları	İlhan Aşkın · Güneş Taner · Cemil Çiçek · Işın Çelebi · Abdullah Tenekeci · Kamran İnan · Saffet Sert · Adnan Kahveci · Mehmet Yazar · Kazım Oksay · Recep Ercüment Konukman · Veysel Atasoy · Nihat Kitapçı · İsmet Özarslan · Yusuf Bozkurt Özal
Adalet Bakanı	Mahmut Oltan Sungurlu → Mehmet Topaç
Millî Savunma Bakanı	Safa Giray → Ercan Vuralhan
İçişleri Bakanı	Mustafa Kalemli → Abdülkadir Aksu
Dışişleri Bakanı	Mesut Yılmaz
Maliye ve Gümrük Bakanı	Ahmet Kurtcebe Alptemoçin → Ekrem Pakdemirli
Millî Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanı	Hasan Celal Güzel → Avni Akyol
Bayındırlık ve İskan Bakanı	Safa Giray → Cengiz Altınkaya
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı	Halil Şıvgın → Nihat Kitapçı → Bülent Akarcalı
Ulaştırma Bakanı	Ekrem Pakdemirli → Cengiz Tuncer
Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanı	Hüsnü Doğan → Lütfullah Kayalar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı	İmren Aykut
Sanayi ve Ticaret Bakanı	Şükrü Yürür
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı	Fahrettin Kurt
Kültür Bakanı	Namık Kemal Zeybek → Tınaz Titiz
Turizm Bakanı	İlhan Aküzüm
Kültür ve Turizm Bakanı	Tınaz Titiz

Turgut Özal nedir?, Turgut Özal anlamı nedir?, Turgut Özal ne demektir?