Transvaal (il)

26°12′13″G 28°2′43″D / 26.20361°G 28.04528°D / -26.20361; 28.04528

Transvaal, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin kuzeyinde ildir. Kuzeyinde Zimbabve, batısında Botsvana, doğusunda Mozambik ve güneyinde Natal ve Orange Özgür Eyaleti vardır.

Coğrafya ve ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke topraklarının %23.3'ünü kapsayan ilin ülke ekonomisindeki payı büyüktür. Özellikle Güney Transvaal'deki yükseltisi 1400 metrenin üzerinde olan Highveld değer bakımından toplam üretimin %50'sini sağlar. Zenginliği Witwatersrand'ın altınından, Karroo'nun kömüründen ve "mısır üçgeni"nin kuzeyindeki tarımsal üretimden ileri gelir. Bu bölgenin ülke ekonomisindeki ağırlığı, ülkenin beyaz nüfusunun %30'unun Johannesburg çevresindeki 80 km yarıçaplı bir alan içinde toplanmasıyla vurgulanır. Limpopo ve kollarının akaçladığı Middleveld, dünyanın başlıca platin, krom, vanadyum ve titan rezervlerini içeren Bushveld madencilik bölgesinde yer alır; Thabazimbi'de çıkarılan demir, Güney Transvaal çelik fabrikalarını beslemektedir. Yükseltisi 600 metreyi bulmayan Lowveld, ilin kuzey ucunda Limpopo boyunca uzanır ve Transvaal'de Drakensberg ile Mozambik sınırı arasında yayılır; sebze, turunçgil ve tropikal meyveler, şekerkamışı üretimine ayrılan ve "Witwatersrand'ın bahçesi" olarak bilinen bu bölgede ayrıca fosfat, vermikülit ve bakır (Phalaborwa yatağı) çıkarılır. Uzun süre, kendi pazarlarına ulaşmak için Lourenço Marques (Maputo) limanına bağımlı kalan Transvaal ili, günümüzde Richard's Bay limanına bağlanmıştır; 1976'dan beri madenlerin önemli bölümü bu limandan dışarı satılmaktadır.

Transvaal'in kentleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Trek, 1835'ten başlayarak küçük bir Boerler grubunun Vaal kıyılarına yerleşmesine yol açtı. Başka bir grup da 1836'da Zoutpansberg'e ulaştı. Andries Hendrik Potgieter'in (1792 - 1852) yönetimindeki trekkerler (yolcular, göçebeler), Transvaal'in güneybatısına (Potchefstroom'a) yerleştiler. Şefleri Mosekalitse'nin yönettiği Ndebeleler onlara saldırdılarsa da Limpopo'nun ötesine püskürtüldüler. Natal'in İngilizler tarafından ele geçirilmesi (1843 - 1845) kıyıda yerleşmiş olan Boerler'i Transvaal platolarına doğru göçe zorladı. Cape Town valisi Sir Harry Smith tarafından 1848'te Boomplats'ta yenilgiye uğratılan Andries Pretorius, Vaal'in kuzeyine çekildi ve 17 Ocak 1852'de İngilizler ile Sand River Antlaşması'nı imzaladı. Bu antlaşma ile İngilizler, Vaal'in ötesine yerleşmiş olan Boerler'in bağımsızlığını tanıdılar. 1851'de güneybatıda Andries Pretorius, güneydoğuda Piet Joubert ve kuzeyde Andries Hendrik Potgieter tarafından yönetilen Boer grupları arasında rekabetler ortaya çıktı. Bir anayasaya sahip ilk Güney Afrika Cumhuriyeti (1858) bütün Boerler'ce tanınmadı. Andries Pretorius'un oğlu Marthinus Wessel Pretorius'un Orange'ı Transvaal ile çift başkanlık yoluyla birleştirmek istemesi üzerine çıkan karışıklıklar, 1863'te M.W. Pretorius'u Orange'dan vazgeçmek zorunda bıraktı. Boerler'in ayrılıkçı tutumu, yerlilerin kıraç ve dar toprak parçaları üzerinde yaşamaya zorlanması, vergi kaçırmaları (Başkan Thomas François Burgers'in yapımını kararlaştırdığı demiryollarının finansmanı için vergi alınması gerekiyordu) karışıklıklara yol açtı. Yerli sorunları konusunda uzman olan Natal valisi Theophilus Shepstone, Transvaal'i ilhak etmek için bu karışıklıkları fırsat bildi (1877). 1880'de Paul Kruger, M.W. Pretorius ve Joubert'in yönettikleri bir ayaklanma İngilizler'in Majuba Tepesi'nde yenilmeleriyle sonuçlandı (Şubat 1881). Bunun üzerine William Gladstone, Transvaal'e İngiliz süzerenliği altında özerklik tanıdı (Pretoria Barışı, 3 Ağustos 1881). Bu süzerenlik, 27 Şubat 1884 Londra Konvansiyonu ile hafifletildi. 1883'te seçilen ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nin ilk başkanı olan Paul Kruger, 1884'te Witwatersrand altın madenlerinin keşfi ve Uitlanderler akınının doğurduğu çeşitli sorunlarla karşı karşıya kaldı. 1888'de yeniden seçildi; ama Güney Afrika'yı Büyük Britanya'nın çıkarına uygun biçimde birleştirmek isteyen Cecil Rhodes ile anlaşmazlığa düştü. Transvaal, Bechuanaland (1885'te kurulan protektora bölgesi) ve 1889'da Limpopo'nun kuzeyine yerleşen Rhodes'in British South Africa Company'si (İngiliz Güney Afrika Şirketi) tarafından kuşatılmış duruma düştü. İngilizler, Transvaal'i Rand'ın gelişmesini engellemekle suçlamaya başladılar. Leander Starr Jameson'un Transvaal'e düzenlediği saldırının başarısızlığa uğraması ve Almanya'nın arka çıkması Kruger'in İngiliz yüksek komiseri Lord Milner'e (1897 - 1905) karşı daha da uzlaşmaz bir tavır almasına yol açtı (özellikle Uitlanderler'in statüsü ve Güney Afrika'da Avrupalılar'ın toprakları üzerinde kurulacak federasyon projesi konularında). Ekim 1899'da patlak veren savaş, Boerler'in yenilgisi ve cumhuriyetlerinin işgaliyle sonuçlandı. Mayıs 1902'de imzalanan Vereeniging Barışı, ulusal dilini korumak koşuluyla Transvaal'i İngiltere'nin bir kolonisi durumuna getirdi. 1906'da kurulmasına izin verilen temsili ortaklıklar, 31 Mayıs 1910'da kurulan Güney Afrika Birliği'nin öncülerinden biri olan General Louis Botha'yı iktidara getirdi (1907 - 1910).