Tokatlıyan Oteli

Hotel M. Tokatlıyan, İstanbul, Beyoğlu'nda İstiklal Caddesi üzerinde hizmet vermiş tarihi otel.

1909'da hizmete giren Tokatlıyan Oteli, o dönemde Avrupa ve Ortadoğu’nun en lüks otellerinden birisi ve İstanbul'un Pera Palas'tan sonra en büyük oteliydi. Tarabya'da da bir yazlık şubesi bulunuyordu.

Beyoğlu'ndaki yapı, mimar Alexandre Vallaury tarafından inşa edilmiştir. Günümüzde yerinde Tokatlıyan işhanı vardır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Beyoğlu Tokatlıyan Oteli[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokatlyan Oteli, Cadde-i Kebir üzerinde Solakzade Sokağı ile Çiçek Pasajı arasında, geçmişte Şark Tiyatrosu'nun bulunduğu, mülkiyeti Üç Horan Ermeni Kilisesi’ne ait bir arazi üzerinde 1909 yılında hizmete girmiştir.^[1]

Şark Tiyatrosu binası, 1883'te caddeye tramvay yolu döşenirken yıkılmış; yerine hemen yeni bir tiyatro binası inşa edilmişti. Yeni tiyatro binası da 1892'deki bir yangında yandı. Kilise vakfı, binayı tekrar inşa etmek için çalışmalara başladığı sırada, Tokatlı Mıgırdiç Tokatlıyan Efendi, vakfa başvurarak aynı yerde bir lokanta açmak istediğini bildirdi. Kapalıçarşı’da bir lokanta işletmekte olan Tokatlıyan Efendi'nin teklifinin kabul görmesi üzerine inşaat, 7 Nisan 1893 başladı.^[2] Lokanta, 1 Ocak 1885 tarihinde "Cafe-Restaurant Splendide" adıyla hizmete girdi.^[3] Bu dönemde lokantanın üst katlarında otel odaları vardı ancak bunlar çok konforlu yerler değildi.^[4]

Mıgırdiç Tokatlıyan, kilise vakfı ile anlaştığı kirayı ödemekte zorlanınca burayı otele dönüştürmek üzere vakıfla anlaştı. Vakıf ve Tokatlıyan burayı birlikte 160 odalı otele dönüştürdü. Otel, 1909 yılında "Hotel Splendite" adıyla açıldı.^[5] Otelin yeni baştan değil de Splendid Cafe'nin üzerine üç kat çıkılarak yapıldığı düşünülür.^[4] Mimarı, Alexandre Vallaury'dir. Adı, açıldıktan bir süre sonra “Hotel M. Tokatlıyan” olarak değiştirilmiştir.

Neoklasik üsluptaki binanın orijinali dört katlı ve kubbeli idi. Sonradan üstüne iki kat daha çıkılmıştır.^[4] Geniş, yüksek tavanlı salon ve odaları, kendi özel “arma”sını simgeleyen gümüş takımları ile efsaneleşen^[5] otelin girişinde kafe ve lokanta bulunmaktaydı. Büyük bir başarı yakalayan otelin balo salonları, I. Dünya Savaşı'na kadar olan dönemde önemli davetlere ev sahipliği yaptı. Lokali, dönemin önemli bir alışveriş merkezi olan Cadde-i Kebir'den geçenlerin rahatlıkla izlenebildiği için çok popüler idi.^[4] İşgal yıllarında otelde İngiliz, Fransız ve İtalyan subaylar kaldı.

Otelin işletmesi, 1919’da Tokatlıyan Efendi’nin Sırp asıllı damadı Medovitch’e geçti. Dünya Savaşı ve işgal yıllarında işleri kötüye gitti ancak Cumhuriyetin ilanından sonra yeniden parlak bir dönem geçirdi.^[2] O devirde ticareti elinde tutan azınlıklar ve Beyoğlu bölgesinde yaşayan konsolosluk mensupları oteli ayakta tuttu. Otelde konaklayanlar arasında Rusya'dan sürgün edilerek 1929 yılında İstanbul’a gelen Lev Troçki de vardır.^[6] Şarkıcı Josephine Baker ve Arabistanlı Lawrence, edebiyat kuramcısı Leo Spitzer, Tokatlıyan'da konaklayan ünlülerdendir.^[7] Mustafa Kemal Atatürk de1927 senesinde yedi; 1929’da bir kez Tokatlıyan Otelleri'ne uğramıştı.^[7]

II.Dünya Savaşı’nın başladıktan sonra çıkan bir kanunla Türkiye'de azınlık vakıflarının yönetiminin Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredimesi üzerine Medoviç, devletin kiracısı durumuna geçti. 1944 yılında biriken borçları karşılığında otelin kira sözleşmesini İbrahim Gültan isimli bir Karadenizli tüccara devretti. Gültan, otelin tüm kurumlara birikmiş borç ödemelerini yaparak Tokatlıyan Oteli’nin tüm haklarını eline geçirdi.^[2] 1950'lerin başında otelin ismi “Konak” olarak değiştirildi.^[8]

Yönetimi kilise vakfı tekrar eline aldığında ödemediği kiralar nedeniyle İbrahim Gültan’ı mahkemeye vermiş; 1958 yılında otelin tahliyesinde sonra yapı işhanına dönüştürülmüştür.^[9]^[10]

Tarabya Tokatlıyan Oteli[değiştir | kaynağı değiştir]

1914'te Tarabya otelin yazlık şubesi açıldı. Tarabya'daki Tokatlıyan Oteli, Boğaz'ın en görkemli yapılarından biriydi.^[11] Kısa zamanda Beyoğlu’ndaki kadar popüler olmuştu. Tarabya Tokatlıyan Oteli 1954'te yanarak yıkıldı ve yerine Büyük Tarabya Oteli yapıldı.^[12]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Vercihan Ziflioğlu, Landmark Istanbul hotel threatened by stall on restoration, Hurriyet Daily News Gazetesi, 27.12.2010". Turkofamerica.com. 28 Aralık 2010. 8 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2011.
^ ^a ^b ^c "Beyoğlu Tokatlıyan Han". Ne Nerede ?. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ Akıncı, Turan (2018). Beyoğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 130. ISBN 978-975-14-1779-4.
^ ^a ^b ^c ^d Çilli, Özgü (2009). "Tanzimat Sonrası Osmanlı Otel Mimarisi ve Pera Palas". Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ ^a ^b "Şaban Ali Yaşaroğlu, Tokatlıyan Oteli Müze Olmalıydı, TurkiyeTurizm.com sitesi, 19.03.2010". 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2011.
^ Stone, Norman (29 Haziran 2022). "Troçki'nin Türkiye'de ne işi vardı?". Derin Tarih. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ ^a ^b Erdem, Ümit Baki; Hanilçe, Murat (22 Şubat 2019). "Mıgırdıç Tokatlıyan, Tokatlıyan Otelleri, Gazinosu ve Lokantası -Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre-". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8 (1): 1367-1390. doi:10.33206/mjss.530611. ISSN 1694-7215. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ Istanbullife.org sitesi, İstanbul’un Turizm Tarihi, Erişim tarihi: 23.09.2011^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Hacı Abdullah Lokantası web sitesi. 23 Eylül 2007 tarihinde erişilmiştir". 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.
^ Manukyan, Miran (2 Ocak 2018). "Tokatlıyan artık hayalet han". Agos. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ "Sarıyer Belediyesi web sitesi. 23 Eylül 2007 tarihinde erişilmiştir". 25 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.
^ "Tarabya Oteli Satışa Çıktı, Radikal Gazetesi, 01.02.2006". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.

[daily2-1] "Vercihan Ziflioğlu, Landmark Istanbul hotel threatened by stall on restoration, Hurriyet Daily News Gazetesi, 27.12.2010". Turkofamerica.com. 28 Aralık 2010. 8 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2011.

[:0-2] "Beyoğlu Tokatlıyan Han". Ne Nerede ?. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[3] Akıncı, Turan (2018). Beyoğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 130. ISBN 978-975-14-1779-4.

[:1-4] Çilli, Özgü (2009). "Tanzimat Sonrası Osmanlı Otel Mimarisi ve Pera Palas". Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[yasaroglu-5] "Şaban Ali Yaşaroğlu, Tokatlıyan Oteli Müze Olmalıydı, TurkiyeTurizm.com sitesi, 19.03.2010". 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2011.

[6] Stone, Norman (29 Haziran 2022). "Troçki'nin Türkiye'de ne işi vardı?". Derin Tarih. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[:2-7] Erdem, Ümit Baki; Hanilçe, Murat (22 Şubat 2019). "Mıgırdıç Tokatlıyan, Tokatlıyan Otelleri, Gazinosu ve Lokantası -Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre-". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8 (1): 1367-1390. doi:10.33206/mjss.530611. ISSN 1694-7215. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[turizm-8] Istanbullife.org sitesi, İstanbul’un Turizm Tarihi, Erişim tarihi: 23.09.2011^{[ölü/kırık bağlantı]}

[9] "Hacı Abdullah Lokantası web sitesi. 23 Eylül 2007 tarihinde erişilmiştir". 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.

[10] Manukyan, Miran (2 Ocak 2018). "Tokatlıyan artık hayalet han". Agos. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[11] "Sarıyer Belediyesi web sitesi. 23 Eylül 2007 tarihinde erişilmiştir". 25 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.

[12] "Tarabya Oteli Satışa Çıktı, Radikal Gazetesi, 01.02.2006". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Tokatlıyan nedir?, Tokatlıyan anlamı nedir?, Tokatlıyan ne demektir?