Theodosius kanunları (Latince: Codex Theodosianus), II. Theodosius'un praefectus praetorio Antiochus Chuzon'un teşvikiyle 435 ve 438 yılları arasında hazırlattığı kanunlardı. Büyük Konstantin'den beri çıkartılmış olan imparatorluk kararnameleri tek bir derleme halinde toplanmış ve tasnif edilmişti.

Gelişim Süreci[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Mart 429'da İmparator II Theodosius, Konstantinopolis Senatosu'na İmparator I. Konstantin'den II. Theodosius ve III. Valentinianus'a kadar yazılmış kanunları sistemleştirme isteğini açıkladı.^[1] Bu kodda 312'den 438'e kadar yazılmış kanunlar bulunmaktadır.^[2] Sonradan Codex Theodosianus denecek olan bu çalışmaya 2 gruba ayrılmış olan 22 akademisyen katılmış ve 429'da başlayarak 9 yıl boyunca çalışmışlardır.^[3] Bu çalışmanın şefi, bir avukat ve Antakya konsolosu olan Antiochus Chuzon idi.^[4]

Bu çalışmanın sonucu 313 ve 437 yılları arasında yazılmış 2500 yasayı kapsayan 16 kitaptır. Aynı zamanda eskimiş hükümler ve gereksiz ifadeler bu çalışmadan çıkarılmış, bazı eklemeler ve değişiklikler yapılmıştır.^[5] John F. Matthews bu çalışmanın önemini "Theodosian Yasası, Roma hükümetinin kamu otoritesi tarafından yasaları toplamaya ve yayınlamaya çalıştığı 12 Levha Kanunları'ndan bu yana ilk olaydı." diyerek açıklamıştır. Bu yasa Roma İmparatorluğunun 4 ve 5. yüzyıldaki politik, sosyoekonomik, kültürel ve dini konularını kapsamaktadır.

291-294 yılları arasında yazılmış olan Codex Gregorianus ve 295 yılında yazılan Codex Hermogenianus imparatorluk yasaları koleksiyonu yayınlanmıştı. Ek olarak Sirmond Yasaları da imparatorluk kanunlarının küçük çaplı bir toplamasıdır. Fakat, Theodosius o dönemdeki yasalara açıklık getirecek kapsamlı bir kod yaratmak istiyordu. Peter Stein'a göre, "Theodosius, Doğu imparatorluğundaki düşük yasal beceri durumundan rahatsız olmuştu." Görünüşe göre Konstantinopolis'te bir hukuk okulu açtı. 429 yılında, I. Konstantin döneminden beri tüm imparatorluk yasalarını toparlamak için bir komisyon atadı.

Veri toplama sürecinde, editörler sıklıkla aynı yasanın birçok kopyasını buldular. Buna ek olarak, editörlerin kullandığı kaynaklar zaman geçtikçe değişmişti. Clifford Ando, editörlerin 4. yüzyılın sonlarında batı kaynaklarına ve daha sonra orta, doğu arşivlerine güvendiğini yazmıştır.^[6]

Çalışma 435 yılında tamamlandığında yayımlanmamış, bunun yerine 438 yılına kadar geliştirilmiş ve genişletilmiş, Roma ve Konstantinopolis'teki senatolara gönderilmiştir. Bouodewijn Sirks kodun; Konstantinopolis, Roma veya Ravenna'da bulunan ve birkaç özel koleksiyondaki materyallerle desteklenen imparatorluk kopya kitaplarından derlendiğini ve gecikmelerin, metni doğrulamak ve çalışmanın yasal tutarlılığını geliştirmek gibi sorunlardan kaynaklandığını söylemiştir.^[7]

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Kod Latince yazılmış ve Roma İmparatorluğu'nun Konstantinopolis ve Roma olmak üzere 2 başkentini açıkça belirtmiştir. Ayrıca Hristiyanlık dini içerisinde Aryanizm-Ortadoksluk çatışmaları devam ettiği için "kafirlere" yöneltilmiş 65 kararname yayımlanmıştır.^[8] Başlangıçta Theodosius, Codex Gregorianus ve Codex Hermogenianus'a ek olarak kullanılmak üzere Konstantin ile başlayan genel yasaları yapmaya çalışmıştı. Daha sonra Justinianus'un kodundaki gibi, yasal kodları eski Roma hukukçularının görüş ve yazılarıyla tamamlamayı amaçladı. Fakat çalışma beklenildiğinden iyi çıkınca, 435 yılında Konstantin'in yasalarına odaklanılmasına karar verildi. Bu karar, Theodosianus kodu ile Justinianus'un Corpus Juris Civilis'ten en büyük farkı ortaya çıkardı.

Theodosius Yasası, adli incelemelerin olmaması nedeniyle kişisel yönden yoksun gibi görünse de, daha fazla inceleme yapıldığında yasal kod, Theodosius'un kodlamanın arkasındaki nedenleri hakkında fikir vermektedir. Lenski, Matthews'ın "İmparatorluk yasalarının yalnızca kural koyucu yasal formülleri değil, aynı zamanda bir imparatorun ahlaki ve ideolojik ilkelerinin tanımlayıcı açıklamalarını temsil ettiğini" belirttiğini aktarır.^[3]

Hristiyanlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Karışıklığı önlemek ve basitleştirilmiş tek bir kod ortaya çıkarmak gibi amaçların dışında II.Theodosius, Galerius döneminde suç olmaktan çıkarılmasından ve I. Konstantin'in bu dini yüceltmesinden sonra Hristiyanlığı resmi din haline getirmek istiyordu. Tanrı'nın Şehri'nde, Aziz Augustine I. Theodosius'u övmüş, "Katolik Kilisesi lehine çıkardığı yasalarla dindarlığı ifade edilen bir Hristiyan hükümdar olarak inancını ve kuruluşuna olan bağlılığını" paylaştığını yazmıştır.^[9]

Codex Theodosianus, Çile Haftası'nda tüm yasaların devre dışı kalmasını ve tüm mahkemelerin 15 gün boyunca kapalı olmasını emreder. Codex ayrıca Roma Cumhuriyeti döneminde eşcinselliğin hoş görüldüğü ve belki de alay konusu olduğu, ancak yasa dışı olmadığı politikadan ayrılmayı temsil eden eşcinselliği cezalandıran yasalar çıkardı.^[10][11]

Kiliselerin vergiden muaf tutulması Codex'te yer almış, Konstantin ve II. Constantius'u referans olarak göstermişlerdir. Bu yasalar tüm Ruhban sınıfı, aile üyeleri ve kilisenin sahip olduğu topraklar tüm zorunlu servisten ve vergiden muaf tutulmuş; ruhbanların sahip olduğu toprakların vergisi hala verilmeye devam edilmiştir.^[11][12]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]