Teksas

Teksas
Teksas
Eyalet
	; Bayrak ; Mühür
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Başkent	Austin
En büyük şehir	Houston
İdare
• Vali	Greg Abbott (R)
• Vali vekili	Dan Patrick (R)
• Üst meclis	Texas Senatosu
• Alt meclis	Texas Temsilciler Meclisi
• Senatörler	John Cornyn (R); Ted Cruz (R)
Yüzölçümü
• Toplam	695,662 km²
• Kara	676,587 km² (261,231 mil²)
• Su	19,075 km² (7,364 mil²)
Rakım	520 m
En yüksek nokta	2,667,4 m (8.751,3 ft)
En alçak nokta	0 m (0 ft)
Nüfus (2020)
• Toplam	30,503,301
• Yoğunluk	42,9/km²
Zaman dilimi	UTC-06.00
• Yaz (YSU)	UTC-05.00
ISO 3166 kodu	US-TX
	Resmî site; texas.gov

Teksas (İngilizce: Texas), Amerika Birleşik Devletleri'nde en kalabalık ikinci (Kaliforniya'dan sonra) ve en geniş ikinci (Alaska'dan sonra) eyalettir. Coğrafi olarak ülkenin merkezi güneyinde yer alır. Dünya'da ve Amerika Birleşik Devletleri ekonomisinde önemli bir yer tutar. Teksas güneyde Meksika'nın Chihuahua, Coahuila, Nuevo León ve Tamaulipas eyaletleri ile uluslararası sınır; batıda New Mexico, kuzeyde Oklahoma, kuzeydoğuda Arkansas ve doğuda Louisiana eyaletleri ile sınır oluşturur. Teksas, 696.200 kilometrekare alana (268.820 milkare) ve sürekli artan 30 milyon (2023) nüfusa sahiptir.^[2]

Houston Teksas'ın en büyük ABD'nin dördüncü en büyük şehri, San Antonio ise eyaletin en büyük ikinci ve Birleşik Devletler'in en büyük yedinci şehri. Dallas-Fort Worth ve Greater Houston sırasıyla en büyük dördüncü ve beşinci ABD metropolitan bölgesi. Diğer büyük şehirler El Paso ve eyalet başkenti Austin'dir. Teksas'a eskiden bağımsız bir cumhuriyet olduğunu belirtmesi ve Meksika'dan bağımsızlığın alınma mücadelesini hatırlatması amacıyla yalnız yıldız eyaleti anlamına gelen "Lone Star State" lakabı takılmıştır. "Yalnız Yıldız" bugün Teksas eyalet bayrağında ve Teksas eyalet mühründe bulunur.^[3] Eyalet adı olan Teksas (Texas) adının kökeni, Caddo dilinde arkadaşlar anlamına gelen "Tejas" kelimesinde gelir.^[4]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıyılarda ve doğuda sıcak ve nemli alttropikal, iç kesimlerde özellikle Panhandle'de kuru ve en düşük sıcaklık ile en yüksek sıcaklık dereceleri arasında fark büyük olan kara iklimi egemendir. Yüz ölçümünün genişliği ve iklimin çeşitliliği, topraklarının ancak %20 kadarının ekildiği halde çeşitli bir tarımsal üretime olanak vermektedir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas dünyanın en zengin yerlerinden biridir. Yalnız Amerika Birleşik Devletleri'nde değil bütün dünyada yeraltı ve yerüstü zenginlikleriyle önemli bir yer tutar. Ilımlı bir bölgede bulunan geniş topraklarında tarımın birçok türü, hayvancılık yapılır. Ayrıca dünyanın en zengin petrol yataklarının bir kısmı da buradadır. Yalnız petrol ele alındığında yıllık kazancı milyar dolarları bulur. Teksas petrol üretim patlaması ile başlayan üretim artışı sayesinde bugün Amerika Birleşik Devletleri'nin petrol ihtiyacının %40 kadarı Teksas'tan sağlanır. Tarımda Amerika Birleşik Devletleri içinde liderdir. Hayvancılıkta da lider konumundadır. Texas ayda 982,4 milyon dolarla Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya'dan sonra en büyük ticareti gerçekleştirir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'a ilk defa 1528'de İspanyol gemici Cabeza Da Vaca ile gelenler ayak basmıştır. O günden sonra sırasıyla Fransa, İspanya, Meksika'nın eline geçti. 1836'da bağımsız bir cumhuriyet oldu. 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. O sıralarda Teksas'ta birkaç küçük şehir ve hayvan beslenen büyük çiftliklerden başka bir şey yoktu. Gerek hayvancılık, gerek tarım, gerekse petrol'ün bulunması XX. yüzyıl içinde Teksas'ın gelişmesinde en önemli etkenlerdi. Teksas eyaletinin diğer eyaletlere nazaran ayrıcalıklı olduğu söylenebilir. Halk oylaması sonucu gerekli çoğunluğa ulaştığı takdirde Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılma hakkı vardır.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'taki şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ta 254 şehir vardır. En önemli 7 şehri Houston, San Antonio, Dallas, Austin, Fort Worth, Lubbock ve El Paso'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük 20 şehri arasında buradaki birçok şehir bulunmaktadır.

Teksas'taki şehirlerde	ABD'deki şehirlerde	Şehir	Nüfus	Yüzölçümü	Teksas'taki Konumu
1.	4.	Houston	2.016.582	601,7	Güneydoğu Teksas
2.	7.	San Antonio	1.256.509	412,1	Güney Teksas
3.	9.	Dallas	1.213.825	385,0	Kuzey Teksas
4.	16.	Austin	690.252	258,4	Orta Teksas
5.	19.	Fort Worth	624.067	298,9	Kuzey Teksas
6.	21.	El Paso	598.590	250,5	Batı Teksas

Nüfus ve etnik yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas eyaletinin nüfusu 30,5 milyon kişidir. Halkın %83'ü beyazdır. Geri kalan (%17) ise siyahidir. Etnik köken olarak ;

Meksikalı (%25,3), Alman (%10,9), Afrikalı ve yerliler (%10,5), İngilizler (%7,2) ve İskoçlar ile İrlandalılar (%7,2) ve geri kalanlar oluşturur.

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ta en çok konuşulan dil İngilizce'dir. İngilizce'den sonra İspanyolca konuşulur ve İspanyolca'yı Fransızca izler. Türkçe, Almanca, Lehçe, Çekçe, Korece, Vietnamca, Ermenice ve Urduca konuşan küçük gruplar vardır. Ayrıca Amerikan yerlileri kendilerine özgü bazı diller konuşurlar.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ta yüksek kalitede eğitim veren birçok üniversite ve kolej vardır.

College Station'daki Teksas A&M Üniversitesi, Austin'deki Texas Üniversitesi, Houston Üniversitesi, Lubbock'taki Teksas Tech Üniversitesi, Dallas'taki UTD (UT Dallas) Üniversitesi gibi uluslararası üniversitelerle birlikte daha küçük dereceli üniversiteler de vardır örneğin; Denton'daki Kuzey Texas Üniversitesi, Houstan'daki Rice Üniversitesi, San Antonio'daki Trinity Üniversitesi gibi 100'ün üzerinde üniversite bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Bureau, US Census (26 Nisan 2021). "2020 Census Apportionment Results". The United States Census Bureau. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
^ "U.S. Census Bureau Announces 2010 Census Population Counts – Apportionment Counts Delivered to President". Press Release. U.S. Census Bureau. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
^ "Introduction to Texas". Netstate.com. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.
^ Texas from Sea to Shining Sea http://books.google.co.in/books/about/Texas.html?id=PUemv3wa0O8C&redir_esc=y 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Bureau_2021-1] Bureau, US Census (26 Nisan 2021). "2020 Census Apportionment Results". The United States Census Bureau. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.

[2] "U.S. Census Bureau Announces 2010 Census Population Counts – Apportionment Counts Delivered to President". Press Release. U.S. Census Bureau. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.

[3] "Introduction to Texas". Netstate.com. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.

[4] Texas from Sea to Shining Sea http://books.google.co.in/books/about/Texas.html?id=PUemv3wa0O8C&redir_esc=y 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Teksas eyaleti
Konular	İklim Delegations Çevre Teksaslılar Coğrafya Jeoloji Hükümet Tarih Hukuk State parks Ulaşım Visitor attractions
Sosyal	Kültür Suç Demografi Ekonomi Eğitim Siyaset
Bölgeler	Ark‑La‑Tex Big Bend Blackland Prairies Brazos Vadisi Orta Teksas Coastal Bend Concho Vadisi Cross Timbers Deep East Texas Doğu Teksas Edwards Platosu Golden Triangle Hill Country Llano Estacado Kuzeydoğu Teksas Kuzey Teksas Osage Plains Panhandle Permian Basin Piney Woods Rio Grande Valley Güneydoğu Teksas South Plains Güney Teksas Texoma Trans-Pecos Batı Teksas
Metropol şehirler	Abilene Amarillo Austin–Round Rock Beaumont–Port Arthur Brownsville–Harlingen College Station–Bryan Corpus Christi Dallas–Fort Worth–Arlington El Paso Houston–The Woodlands–Sugar Land Killeen–Temple Laredo Longview Lubbock McAllen–Edinburg–Mission Midland Odessa San Angelo San Antonio–New Braunfels Sherman–Denison Texarkana Tyler Victoria Waco Wichita Falls
Countyler	bknz. : Teksas'taki countyler listesi

g t d Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri ve bölgeleri
Eyaletler	Alabama Alaska Arizona Arkansas Batı Virginia Colorado Connecticut Güney Dakota Kuzey Dakota Delaware Florida Georgia Güney Karolina Hawaii Idaho Illinois Indiana Iowa Kaliforniya Kansas Kentucky Kuzey Karolina Louisiana Maine Maryland Massachusetts Michigan Minnesota Mississippi Missouri Montana Nebraska Nevada New Hampshire New Jersey New Mexico New York Ohio Oklahoma Oregon Pensilvanya Rhode Island Teksas Tennessee Utah Vermont Virginia Washington Wisconsin Wyoming
Federal bölge	Washington, DC
Ada bölgeleri	Amerikan Samoası Guam Kuzey Mariana Adaları Porto Riko Amerika Birleşik Devletleri Virjin Adaları
Küçük dış adalar	Baker Adası Howland Adası Jarvis Adası Johnston Atolü Kingman Resifi Midway Adası Navassa Adası Palmyra Atolü Wake Adası

Teksas (eyalet) nedir?, Teksas (eyalet) anlamı nedir?, Teksas (eyalet) ne demektir?