Sudan karaya geçiş

Sudan karaya çıkış, evrimsel biyolojide tamamıyla su yaşamına adapte olmuş sucul canlıların aşamalı olarak kara hayatına uyum sağlamaları, canlılığın karalara çıkarak yeni yaşam alanları keşfetmeleri ve bu kara parçalarında koloniler kurmaya başladıkları süreci tanımlayan terim. Sudan karaya çıkış, örneğin tekhücreliler, mantarlar, bitkiler, omurgasızlar ve omurgalılarda olduğu gibi birbirinden bağımsız bir şekilde gelişmiş ve birden çok olayda tekrarlanmış bir süreçtir.

Bitkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitkilerin sudan karaya çıkışı, fosil bulgular ölçüsünde nispeten iyi bir düzeyde belgelenmiş olup çoğu araştırmacılar için bitkilerin karaya çıkışı günümüzden 480–460 milyon yıl önce, Ordovisyen döneminde takip etmiştir. Karaya ilk çıkan ve kara hayatına halihazırda iyi bir uyum sağlamış olan bitkiler arasında 400 milyon yıl önce Devon'da yaşayan kara bitkisi Rhynia gwynne-vaughanii ilk sırada yer alır.

Pensilvanya Devlet Üniversitesinden bir araştırma grubuna göre, yeşil su yosunları (Chlorobionta) ile günümüz likenlerin ön formları olan ve siyanobakteriler ile simbiyoz ilişkiye giren asklı mantarlar (Ascomycota) çok daha önce karaya çıkmışlardır. Nitekim moleküler saat yardımıyla oluşturdukları molekülerbiyolojik tahminler, kara bitkilerinin karaya çıkışı için 700 milyon yıl öncesini, Cryogenium dönemini ön görürken yeşil algler ve mantarlar için Proterozoik Devir alt bölümleri olan Stenium ve Tonium dönemlerini, yani günümüzden 1 milyar yıl öncesini öngörmektedir.^[1] Protein dizilerinin hesaplanması ile oluşturulan bu tahminleri doğrulayabilecek herhangi bir fosil kanıt ise şimdiye kadar bulunmamıştır.

Omurgalı canlılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Devoniyen döneminde, sucul yaşamdan kara yaşamına geçiş ile birlikte ortaya çıkmış olan ve balıklar ile iki yaşamlı amfibiler arasında evrimsel geçişi temsil eden dört üyeli omurgalı canlıların (Tetrapoda) kara hayatına uyumları ise fosil bulgular sayesinde daha iyi anlaşılmakta olup bu veriler iyi derecede güvence altına alınmıştır.^[2]^[3]^[4] Burada iyi korunmuş fosil bulgular aracılığıyla Gogonasus gibi hayvanlardan Eusthenopteron, Panderichthys, Elginerpeton, Metaxygnathus, Tiktaalik ve Ventastega gibi türlere benzeyen Acanthostega ve Ichthyostega gibi ilk tetrapodlara kadar olan filogenez form değişimleri akla yatkın ve mantıklı bir şekilde yadsınarak takip edilebilmektedir.^[5] Tam olarak kesinlik kazanmayan şey ise sudan karaya çıkışın Devoniyen devrinin hangi dönemlerinde meydana geldiğidir. Nitekim en eski fosiller, tetrapod bir canlıya ait olduğu düşünülen en eski ayak izi fosilinden 18 milyon yıl daha genç olup günümüzden 397 milyon yıl yaşındadır.^[6] 2010 yılında Nature dergisinde, tetrapodların karaya çıkış dönemi olarak 416 ile 359 milyon yıl öncesi arasındaki bir dönem belirtilmiştir.^[7] Büyük olasılıkla omurgalı hayvanların karaya çıkışı, 360 milyon yıl önce baş göstermiş olan bir soy tükenmesi olayının dolaysız bir etkisi veya doğrudan bir sonucuydu. Hayatta kalan türler, karalar gibi yeni biyotoplar ve yaşam alanları buldular.^[8] Sudan karaya çıkış, kendiliğinden de anlaşabileceği gibi, ilk olarak karalarda yiyecek bir şeyler bulunmasının ardından meydana gelmiştir. Denizlerde varlığını sürdüren Merostomata veya Arthropoda türü kafadan bacaklılarının sudan karaya çıkışları ise henüz tam bir kesinlik kazanmamıştır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Daniel S. Heckmann u. a.: Molecular Evidence of the Early Colonization of Land by Fungi and Plants. In: Science, Band 293, Nr. 5532, 2001, S 1129–1133, DOI:10.1126/science.1061457
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
^ http://www.welt.de/print-welt/article639057/Wie_Amphibien_einst_ans_Land_gingen.html ^{[yalın URL]}
^ Donald Prothero: What missing link? Reports of huge gaps in the fossil record have been greatly exaggerated. in: New Scientist. London 197.2008, Nr.2645 (1. März), S.35–41. ISSN 0262-4079
^ Grzegorz Niedźwiedzki et. al.: Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland. In: Nature, Band 463, 2010, S. 43–48, DOI:10.1038/nature08623
^ Philippe Janvier, Gaël Clément: Palaeontology: Muddy tetrapod origins. In: Nature, Band 463, 2010, S. 40–41, DOI:10.1038/463040a
^ Lauren Cole Sallan, Michael I. Coates: End-Devonian extinction and a bottleneck in the early evolution of modern jawed vertebrates. In: PNAS, Band 107, Nr. 22, 2010, S. 10131–10135, DOI:10.1073/pnas.0914000107

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Video:Evolution of Placoderms, Acanthods and Sarcoperygii (15:28)

[1] Daniel S. Heckmann u. a.: Molecular Evidence of the Early Colonization of Land by Fungi and Plants. In: Science, Band 293, Nr. 5532, 2001, S 1129–1133, DOI:10.1126/science.1061457

[2] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.

[4] ttp://www.welt.de/print-welt/article639057/Wie_Amphibien_einst_ans_Land_gingen.html ^{[yalın URL]}

[5] Donald Prothero: What missing link? Reports of huge gaps in the fossil record have been greatly exaggerated. in: New Scientist. London 197.2008, Nr.2645 (1. März), S.35–41. ISSN 0262-4079

[6] Grzegorz Niedźwiedzki et. al.: Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland. In: Nature, Band 463, 2010, S. 43–48, DOI:10.1038/nature08623

[7] Philippe Janvier, Gaël Clément: Palaeontology: Muddy tetrapod origins. In: Nature, Band 463, 2010, S. 40–41, DOI:10.1038/463040a

[8] Lauren Cole Sallan, Michael I. Coates: End-Devonian extinction and a bottleneck in the early evolution of modern jawed vertebrates. In: PNAS, Band 107, Nr. 22, 2010, S. 10131–10135, DOI:10.1073/pnas.0914000107

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

Sudan karaya geçiş nedir?, Sudan karaya geçiş anlamı nedir?, Sudan karaya geçiş ne demektir?