Sakkavistler

Sakkavistler
Sakkavistler
	Habibullah Kalakani döneminde Afganistan bayrağı
Tarih(ler)	1924-1931
Bağlılık	Afganistan Emirliği
Bağlı gruplar	Tacikler
Lider(ler)	Habibullah Kalakani; (13 Ekim 1929'a kadar); Purdil Han; (Temmuz 1930);
Merkez(ler)	Surobi (1920'lerin ortaları); Kâbil (17 Ocak - 13 Ekim 1929)
İdeoloji	İslami muhafazakârlık; İslamcılık; Şiilik karşıtlığı; Tacik hakları
Büyüklük	24 (1924); 20,000 (14 Nisan 1929)
Müttefikler	Basmacı Hareketi
Rakip(ler)	Emanullah Han; İnayetullah Han; Ali Ahmed Han; Muhammed Nadir Han; Çeşitli Sakkavist karşıtı kabileler;
Çatışma(lar)	1924-1928 düşük seviye ayaklanma; Afganistan İç Savaşı (1928-1929); Kuhistan Ayaklanması (Temmuz 1930); Herat Muharebesi (1931);

Sakkavistler (Darice: سقاوی‌ها, romanize: Saqāwīhā), Afganistan Krallığı'nda 1924'ten 1931'e kadar aktif olan silahlı bir gruptu. Habibullāh Kalakāni tarafından yönetildiler ve Ocak 1929'da Afganistan Emirliği'ni kurarak Afganistan'ın başkenti Kabil'in kontrolünü ele geçirmeyi başardılar. Afganistan İç Savaşı'ndaki (1928-1929) askeri gerilemelerin ardından, Ekim 1929'da başkentten kovuldular. Sakkavist faaliyetleri 1931'de sona erdi.

Ad[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı, Kalakani'nin takma adı olan Bacha-e Sakav'dan (kelimenin tam anlamıyla su taşıyıcısının oğlu) türemiştir.

Kalakani'nin 17 Ocak - 13 Ekim 1929 tarihleri arasında Kabil'i yönettiği dönem, "Sakkavist dönemi" olarak bilinir.^[8]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Habibullāh Kalakāni, o sırada Host İsyanı'na karşı savaşan Afgan Kraliyet ordusundan firar ettikten sonra 1924'te hükümete karşı direnişe başladı.^[7] Kalakani, bağcılık ve yakacak odun satışı gibi Kuhdamaniler arasında yaygın olan mesleklerin, onun sofrasına neredeyse hiç buğday ekmeği sağlayamayacağını düşündüğünden, kervanları ve yakındaki köyleri soyarak eşkıyalık hayatına başladı. Seyyid Hüseyin ve Malik Muhsin'in yanı sıra toplam 24 kişi grubuna katıldı. Üç yıl boyunca dağ mağaralarında yaşadılar, gündüzleri dışarı çıkıp hırsızlık yaparak, geceleri saklanarak ve her zaman hükümetin misillemesinden korkarak yaşadılar. Bir süre sonra Kalakani, çay satıcısı ve küçük bir hırsız olarak Peşaver'e kaçtı.^[7]

Kasım 1928'de Celalabad'da bir Şinvari İsyanı meydana gelirken, Sakkavistler Cebel es-Sirac'ı kuşatarak Afganistan İç Savaşı'nı başlattılar. 17 Ocak'ta Kabil'i aldılar ve "Sakkavist dönemi" olarak bilinen dönemi başlattılar.^[8] Ekim 1929'da, bir dizi yoğun savaş Kalakani'yi Kabil'e ve ardından Arg'a çekilmeye zorladı. 13 Ekim 1929'da Arg, Muhammed Nādir Han'a sadık güçler tarafından ele geçirildi ve Sakkavist dönemi sona erdi. Nadir'in saltanatı sırasında Sakkavistler, bir hafta içinde bastırılan Kuhistan İsyanı asında başka bir isyan girişiminde daha bulundular.^[9] Son Sakkavist direniş noktası olan Herat, 1931'de Afgan hükümetinin eline geçti.^[10]

Üyelik ve destek[değiştir | kaynağı değiştir]

Sakkavistler Afganistan'ın Tacik nüfusu arasında yaygın bir destek gördü.^[11] Ocak 1929'da Kabil'e yapılan Sakkavist saldırısı, Emanullah'ın reformlarını tersine çevirmenin bir yolu olarak dini kurumlar tarafından desteklendi. Ancak Habibullāh Kalakāni "devletin başı olarak hizmet edecek kapasiteye sahip değildi" ve iktidara geldiğinde muhafazakar desteğini kaybetti.^[2] 14 Nisan 1929'da Fayiz Muhammed, Sakkavistlerin sayısının 20.000 olarak tahmin etti.^[12]

İdeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalakani kendisini "İslam'ın savunucusu" olarak ilan etti^[13] muhaliflerini kafir olmakla suçladı.^[14] Sakkavistler ayrıca Müslüman muhafazakarlar arasında da bir miktar destek aldı.^[2]

Uluslararası ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kabil'in kontrolünü ele geçirmesine rağmen, Afganistan'ın Sakkavist hükümeti herhangi bir diplomatik tanınma elde edemedi.^[15] Bununla birlikte, Sakkavistler kendilerini Kuzey Afganistan'da faaliyet göstermelerine izin veren ve Afganistan'ın Basmacı'nın sınır baskınlarını sınırlamak zorunda bırakan Urtatagay Çatışması'nın sona ermesinin ardından Sovyetler Birliği ile imzaladığı "Tarafsızlık ve Saldırmazlık Paktı"nı iptal ederek Basmacı Hareketi'yle ittifak kurdular.^[16]

İnsan hakları ihlali[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan İç Savaşı sırasında Sakkavist birlikleri arasında tecavüz^[17] ve yağma^[18] olayları yaşandı. Buna örnek bir olay 28 Haziran 1929'da Sakkavistlerin Kalah-i Kerim'deki Hazara yerleşimine saldırarak taşınabilir her şeyi yağmalayıp çiftlik hayvanlarını kovduklarında meydana geldi.^[18] 23 Temmuz 1929'da meydana gelen bir başka olayı çağdaş Afgan tarihçisi Fayiz Muhammed şöyle anlatmıştır:^[19]

“	Bugün, Takana'da bir evi ve bir arsası olan Şii seyyid Ebu'l-Kâsım; un, taze ayran, biraz yağ ve öğlen kesip etini kavurduğu bir koyundan yapılmış somun ekmekler hazırladı. Aç ve susuz kalan Habibullah'a ve eşkıyalarına ikram etmek için yiyecekle yola çıktı. Seyyid, hırsızların liderine yaklaştığında, ona kim olduğu ve nereden geldiği soruldu. Tüm Şiilere yönelik vahşi, fanatik bir nefretle kör olmuş Calrizli bir Sünni Tacik, adamın bir Şii seyyid olduğunu ve bir gece önce Şah Nur'un oğlu Hazara'ya kalesinde sığınma vermiş bir partizan olduğunu söyledi. Bunu duyunca Habibullah öfkelendi. Getirdiği ekmek, et, yağ ve ayran için ona teşekkür etmesi gerektiği halde, düşünmeden tabancasıyla seyyide yedi el ateş etti. Habibullah daha sonra evinin yakılmasını ve eşyalarına el konulmasını emretti. İki karısını ve nişanlı kızını Kuhdamanilere teslim etti. Zorbanın küçük kardeşi Hamidullah, kaleyi yakmaya, seyyidin eşyalarını aramaya ve eşlerini ve çocuklarını ele geçirmeye katılmak için savaş alanından koşarak geldi. Sekiz aylık oğlunu annesinden kopararak, bebeği ayaklarından yakalayıp tüm gücüyle yere fırlatarak bebeği öldürdü. Calriz ve Takanah'ın Tacikleri seyyidin evinden her şeyi alıp götürdüler. Seyyidin mal varlığı oldukça iyi durumda olduğu için, her Tacik önemli miktarda para kazandı.	„
—Fayiz Muhammed

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Muḥammad, Fayz̤; Hazārah, Fayz̤ Muḥammad Kātib (1999). Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 114. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ ^a ^b ^c "Chapter 6: The Anarchy of Habibullah (Bacha-e-Saqao) from January 1929 to October 1929". Factors of underdevelopment in Afghanistan, 1919-2000. 2000. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Ali, Mohammed (1933). Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. ss. 29.
^ Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 265. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. ss. 246, 247. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 36. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ ^a ^b ^c Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. ss. 32, 33. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ ^a ^b Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 81. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. 1933. ss. 179, 180.
^ "MOḤAMMAD NĀDER SHAH – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. The following year, his enthronement was legitimated by a Lōya jerga (9-20 September 1930), whilst the final strongholds of Saqawi resistance were repressed in Kohdāman in 1930 (Eṣlāḥ I/67-70, 1930), and in Herat in 1931.
^ Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 36. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 163. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. 1933. ss. 29.
^ Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 265. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 236. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Ritter (1990). "Revolt in the Mountains: Fuzail Maksum and the Occupation of Garm, Spring 1929". Journal of Contemporary History. 25 (4): 547-580. doi:10.1177/002200949002500408. ISSN 0022-0094.
^ Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 142. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ ^a ^b Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 203. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
^ Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. ss. 246, 247. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[1] Muḥammad, Fayz̤; Hazārah, Fayz̤ Muḥammad Kātib (1999). Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 114. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[:1-2] "Chapter 6: The Anarchy of Habibullah (Bacha-e-Saqao) from January 1929 to October 1929". Factors of underdevelopment in Afghanistan, 1919-2000. 2000. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[3] Ali, Mohammed (1933). Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. ss. 29.

[4] Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 265. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[5] Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. ss. 246, 247. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[6] Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D. (1999). Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. s. 36. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[FayzPage32-7] Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. ss. 32, 33. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[:0-8] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 81. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[9] Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. 1933. ss. 179, 180.

[10] "MOḤAMMAD NĀDER SHAH – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. The following year, his enthronement was legitimated by a Lōya jerga (9-20 September 1930), whilst the final strongholds of Saqawi resistance were repressed in Kohdāman in 1930 (Eṣlāḥ I/67-70, 1930), and in Herat in 1931.

[11] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 36. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[12] Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 163. ISBN 9781558761551. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[13] Progressive Afghanistan (İngilizce). Punjab Educational Electric Press. 1933. ss. 29.

[14] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 265. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[15] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 236. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[:02-16] Ritter (1990). "Revolt in the Mountains: Fuzail Maksum and the Occupation of Garm, Spring 1929". Journal of Contemporary History. 25 (4): 547-580. doi:10.1177/002200949002500408. ISSN 0022-0094.

[17] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 142. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[saqqawistlooting-18] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. s. 203. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[19] Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (İngilizce). Markus Wiener Publishers. 1999. ss. 246, 247. ISBN 9781558761544. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Sakkavistler nedir?, Sakkavistler anlamı nedir?, Sakkavistler ne demektir?