Psikodilbilim

Psikodilbilim veya ruhdilbilim, psikolojik süreçlerle dilsel etkenler arasındaki iletişimi çalışan disiplindir.^[1] Bu disiplin başat olarak dilin nasıl işlendiği (to process), zihin ve beyinde nasıl temsillendiği (to represent) ile ilgilenir; yani, insanların dili edinmesini, kullanmasını, anlamasını (to comprehend) ve üretmesini sağlayan psikolojik ve nörobiyolojik faktörlerle...^[2]

Psikodilbilim dildeki gramatik yapıların (construction) üretimi için elzem olan bilişsel yeti (faculty) ve süreçlerle (process) ilgilenir. Ayrıca bu yapıların bir dinleyici tarafından algılanışını da inceler.

Psikodilbilim felsefi ve eğitsel alanlardan hareketle ortaya çıkmıştır. Modern araştırmalar, zihnin-beynin dili nasıl işlediğini incelemek için biyoloji, nörobilim, bilişsel bilim, dilbilim ve enformasyon biliminden yararlanır. Bunun yanı sıra sosyal bilimler, insan gelişimi, iletişim teorileri ve bebek gelişimi gibi kimi alanlarla da etkileşimi vardır.

Beynin nörolojik işleyişini incelemek için non-invazif tekniklere sahip birkaç alt disiplin vardır. Örneğin: nörolinguistik başlı başına bir alan haline geldi; gelişimsel psikodilbilim, psikodilbilimin bir dalı olarak, çocuğun dil öğrenme yeteneği ile ilgilenmektedir.

Çalışma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikodilbilim, psikoloji, bilişsel bilim, dilbilim, konuşma ve dil patolojisi ve söylem analizi dahil olmak üzere çeşitli farklı arka planlara sahip araştırmacılardan oluşan disiplinlerarası bir çalışma alanıdır. Psikodilbilimciler, aşağıdaki ana alanlara göre insanların dili nasıl edindiklerini ve kullandıklarını inceler:

dil edinimi: çocuklar dili nasıl edinir?
dil anlayışı: insanlar dili nasıl anlar?
dil üretimi: insanlar dili nasıl üretir?
ikinci dil edinimi: Bir dili zaten bilen insanlar başka bir dili nasıl edinir?

Dili anlama ile ilgilenen bir araştırmacı, basılı metindeki örüntülerden ortografik, morfolojik, fonolojik ve anlamsal bilgilerin çıkarılmasıyla ilgili süreçleri incelemek için okuma sırasında kelime tanıma çalışabilir. Dil üretimiyle ilgilenen bir araştırmacı, kavramsal veya anlamsal düzeyden başlayarak sözcüklerin telaffuz edilmeye nasıl hazırlandığını inceleyebilir (bu aslında çağrışımla ilgili bir konudur ve muhtemelen anlamsal farklılıkla ilgili kavramsal bir çerçeve yoluyla incelenebilir). Bunların yanı sıra Gelişimsel Psikodilbilimciler, bebeklerin ve çocukların dili öğrenme ve işleme becerilerini inceler.^[3]

Psikodilbilim, çalışmalarını, insan dilini oluşturan farklı bileşenlere göre daha da böler.

Dilbilim ile ilgili alanlar şunları içerir:

Fonetik ve fonoloji, konuşma seslerinin incelenmesidir. Psikodilbilimde araştırmalar, beynin bu sesleri nasıl işlediğine ve anladığına odaklanır.
Morfoloji, özellikle ilgili kelimeler (köpek ve köpekler gibi) arasındaki yapıların ve kurallara dayalı olarak yeni kelime (çoğul bir yapı oluşturmak gibi) oluşumunun incelenmesidir.
Sentaks, kelimelerin cümleler oluşturmak için nasıl birleştirildiğinin incelenmesidir.
Semantik, kelimelerin ve cümlelerin anlamlarıyla ilgilenir. Sentaks, cümlelerin biçimsel yapısıyla ilgiliyken semantik, cümlelerin asli anlamıyla ilgilenir.
Pragmatik, anlamın yorumlanmasında bağlamın rolü ile ilgilenir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikodilbilim dilin özelliklerinin nasıl edinildiğini araştırdığından dolayı doğuştanlığa karşı davranışın edinilmesi konusundaki tartışmalardan bir hayli etklieniyor. Bir süre için doğuştan özellik konsepti psikoloji çalışmalarında hiç dikkate alınmadı.^[4] Fakat zaman geçtikçe doğuştanlığa yeni bir tanımın yapılır olması, doğuştan olarak ele alınabilecek davranışlar bir bireyin psikolojik olarak incelenmesinde de tekrar kullanılmaya başlandı. Davranışçı modelin popülaritesinin azalmasının ardından, etoloji, psikoloji içinde önde gelen bir düşünce olarak yeniden ortaya çıkmış ve doğuştan gelen bir insan davranışı olan dil konusunun bir kez daha psikoloji kapsamında incelenmesine olanak sağlamıştır.^[4]

"Psikodilbilimin" in kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikodilbilimin teorik çerçevesi, 19. yüzyılın sonlarında “Dilin Psikolojisi” olarak geliştirilmeye başlandı. Psikodilbilimin bir bilim olarak, 1936'da dönemin önde gelen psikologlarından Jacob Kantor'un An Objective Psychology of Grammar adlı kitabında "psikodilbilim" terimini kullanmasıyla başladığı kabul edilir.^[5]

Bununla birlikte, "psikodilbilim" terimi, 1946'da Kantor'un öğrencisi Nicholas Pronko'nun "Psikodilbilim: Bir İnceleme" başlıklı bir makale yayınlamasıyla yaygın olarak kullanılmaya başlandı.^[6] Pronko'nun arzusu, birbiriyle ilişkili sayısız teorik yaklaşımı tek bir isim altında birleştirmekti.^[5]^[6] Böylece psikodilbilim ilk kez "tutarlı olabilecek" disiplinler arası bir bilimden bahsetmek için kullanılmış oldu^[7] ve bunun yanı sıra Charles E. Osgood ve Thomas A. Sebeok'un 1954 tarihli bir kitabı olan Psikodilbilim: Teori ve Araştırma Sorunları Anketi'nin de başlığı olarak seçildi.^[8]

Teoriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dil edinimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Halen çok fazla tartışma sürmesine rağmen, çocukların dil edinimi üzerine iki temel teori vardır:

dilin bütününün çocuk tarafından öğrenilmesini gerektiğini savunan davranışçı bakış açısı; ve
soyut dil sisteminin öğrenilemeyeceğine, ancak insanların doğuştan gelen bir dil yetisine veya " evrensel dilbilgisi " olarak adlandırılan yapıya erişimi olduğunu savunan doğuştancı perspektif.

Doğuştancı bakış açısı 1959'da Noam Chomsky'nin BF Skinner'ın Verbal Behavior (1957) adlı kitabına yönelik son derece eleştirel bir inceleme yazmasıyla dikkat çekmeye başladı.^[9] Bu inceleme, psikolojide bilişsel devrimi başlatan metinlerden biri olarak kabul edilir. Chomsky, insanların dile özel, doğuştan gelen bir yeteneğe sahip olduğunu ve özyineleme gibi karmaşık sentaktik özelliklerin beyinde "doğuştan geliştiğini" öne sürdü. Bu yeteneklerin, en zeki ve sosyal hayvanların bile kavrayışının ötesinde olduğunu düşünüyordu. Chomsky, bir dil edinen çocukların olası tüm insan gramerleri arasından seçmek için geniş bir arama uzamına sahip olduğunu iddia ettiğinde, çocukların dillerinin tüm kurallarını öğrenmek için yeterli girdi aldıklarına dair hiçbir kanıt yoktu. Bu nedenle, insanlara dil öğrenme yeteneği veren başka bir mekanizma olmalıydı ve bu ancak doğuştan geliyor olabilirdi. "Doğuştanlık hipotezine" göre, böylesi bir dil yetisi insan dilini belirleyen ve bu yetiyi hayvan iletişiminin en karmaşık biçimlerinden bile farklı kılan şeydir.

Dilbilim ve psikodilbilim alanı, o zamandan beri Chomsky'nin karşısında veya tarafında olan tepkilerle tanımlandı. Chomsky'nin lehindeki görüş, insanın dili kullanma yeteneğinin (özellikle özyinelemeyi kullanma yeteneğinin) her türlü hayvan yeteneğinden niteliksel olarak farklı olduğunu savunuyor.^[10] Bu yetenek, uygun bir mutasyondan veya başlangıçta başka amaçlar için gelişen becerilerin adaptasyonundan kaynaklanmış olabilir.

Dilin dışsal girdi ağırlıklı olarak öğrenilmesi gerektiği görüşü özellikle 1960'tan önce popülerdi ve Jean Piaget ve emprist Rudolf Carnap'ın mentalistik teorileri tarafından temsil ediliyordu. Benzer şekilde, davranışçı psikoloji ekolü, dilin koşullu tepkiyle şekillenen bir davranış olduğu görüşünü ortaya koyar; bu yüzden o da öğrenildiğini savunur. Dilin öğrenilebileceği görüşünde, yani yeterince dilsel veriye maruz kaldığımız görüşünde, belirimcilik esinlenen güncel bir canlanma yaşanmaktadır. Bu görüş doğuştancılığın yanlışlanamaz olduğunu, bilimsel olarak test edilebilir görüş olmadığını savunur. Benzer bir çizgiyi takip ederek, 1980'lerden bu yana bilgisayar teknolojisindeki artışla birlikte, araştırmacılar nöral ağ modellerini kullanarak dil edinimini simüle edebildiler.^[11]

Dil anlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilin yapıları ve kullanımları, ontolojik kavrayışların oluşumu ile ilişkilidir.^[12] Bazıları bu sistemi, anlam ve bilgi alışverişinde bulunmak ve aynı zamanda dile anlam vermek için kavramsal ve semantik saygıyı kullanan, böylece bir "durdurma" kısıtlamasına bağlı semantik süreçleri inceleyen ve tanımlayan "dil kullanıcıları arasında yapılandırılmış işbirliği" olarak görür. Sıradan erteleme vakaları değildir. Erteleme normalde bir nedenle yapılır ve mantıklı bir kişi, iyi bir neden varsa her zaman ertelemeye eğilimlidir.^[13]

Okuma[değiştir | kaynağı değiştir]

Dil anlama alanındaki bir soru da şudur: insanlar bir cümleyi okurken, o cümleyi anlama süreci (yani, cümle işleme) nasıl gerçekleşir? Şimdiye kadar deneysel çalışmalar, cümle anlamanın mimarisi ve mekanizmaları hakkında çeşitli teorilere yol açmıştır. Bu teoriler tipik olarak, cümlede yer alan, okuyucunun anlam oluşturmak için kullanabileceği bilgi türleri ve okumanın hangi noktasında bu bilgilerin okuyucu için erişilebilir hale geldiği ile ilgilidir. "Modüler" ve "interaktif" işleme gibi konular, sahada teorik ayrışmalara yol açmıştır.

Cümle işleme hakkındaki modüler görüş, bir cümleyi okumayla ilgili aşamaların bağımsız olarak ayrı ayrı modüllerden oluştuğunu, böylece işlev gördüğünü savunur. Bu modüllerin birbirleriyle sınırlı etkileşimi vardır. Örneğin, etkili bir cümle işleme teorisi olan "bahçe yolu teorisi (garden-path theory)", cümle işleme sırasında ilk olarak sentaktik analizin gerçekleştiğini belirtir. Bu teoriye göre, okuyucu bir cümleyi okurken, çabayı ve bilişsel yükü en aza indirmek için mümkün olan en basit yapı zihninde oluşur.^[14] Bu, anlamsal analizden veya bağlama bağlı bilgilerden herhangi bir girdi olmadan yapılır. Dolayısıyla, "The evidence examined by the lawyer turned out to be unreliable" cümlesinde, okuyucu "examined" kelimesine geldiğinde, delilin bir şeyi incelediği gibi bir anlam ortaya çıkar çünkü bu, o sırada ulaşılabilen en basit yapıdır. Bu tarz bir anlamlandırma mantıksız şekilde sonuçlansa bile yapılır. Delil, bir şeyi inceleyemez çünkü canlı ve akıllı bir özne değildir örneğin. Bunun "önce sentaks" görüşünü benimseyen teorilere göre, anlamsal bilgi daha sonraki bir aşamada işlenir. Okuyucu ancak daha sonra, ilk ayrıştırmayı "delil"in incelendiği bir çözümleme olarak gözden geçirmesi gerektiğini anlayacaktır. Bu örnekte okuyucular, genellikle hatalarını "by the lawyer" kısmına ulaştıklarında anlarlar ve geri dönüp cümleyi yeniden değerlendirmeleri gerekir.^[15] Bu yeniden analiz normalde olduğundan daha fazla efor gerektirir ve okumanın yavaşlamasına yol açabilir.

Modüler görüşün aksine, kısıtlamaya dayalı (constraint based) sözcüksel yaklaşım gibi interaktif bir cümle işleme teorisi, bir cümle içinde yer alan tüm mevcut bilgilerin herhangi bir zamanda işlenebileceğini varsayar.^[16] İnteraktif görüşe göre, bir cümlenin semantiği (örneğin, cümlenin mantıklılığı gibi), bir cümlenin yapısını belirlemeye yardımcı olma işlevini de karşılayarak erkenden devreye giriyor olabilir. Dolayısıyla yukarıdaki cümlede okuyucu, baştan incelemeyi yapmak yerine bu mantıklılık bilgisinden hareketle "delilin" incelendiğini varsayabilecektir. Hem modüler hem de interaktif görüşleri destekleyecek veri mevcuttur; hangi görüşün doğru olduğu ise tartışmalıdır.

Okurken, göz hareketleri zihnin bazı kelimeleri atlamasına sebep olabilir. Bu dikkatle alakalıdır ve önemli olarak görülmeyen kelimeleri göz hızlıca geçer. Bu sırada bu kelimeyi tamamen gözden kaçırmak veya onun yerine yanlış bir kelime yerleştirmek mümkündür. Bu, "Paris in the the Spring".^[17] cümlesinde görülebilir. Bu cümle oldukça yaygın, psikolojik bir testtir ve genellikle, özellikle de ikisinin arasında boşluk veya çizgi varsa ikinci "the"yı görmez.

Dil üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dil üretimi, insanların, yazılı veya sözlü biçimde, diğerlerine anlaşılır gelecek şekilde anlam iletebilmek için dili üretme süreçlerini ifade eder. İnsanların kurallara tabi dilleri kullanarak anlamları temsil etme şeklini açıklamanın en etkili yollarından biri, yanlış başlangıçlar, tekrarlama, yeniden formüle etme ve kelimeler veya cümleler arasında sürekli duraklamalar gibi konuşma hatalarını gözlemlemek ve analiz etmektir. Dil sürçmeleri, benzer karışımlar, ikameler, değiş tokuşlar (örn. Spoonerism ) ve çeşitli telaffuz hataları da bunlara dahildir.

Bu konuşma hatalarının, dilin nasıl üretildiğini anlamak için önemli ipuçları barındırır, çünkü şunları yansıtırlar:^[18]

Konuşma önceden planlanan bir aktivitedir: Bir öğenin yer değiştirmesi ve o öğedeki çeşitli değişiklikler gibi konuşma hataları, kişinin konuşmadan önce tüm cümlesini planlamadığını gösterir. Bunun yerine, konuşma üretim sürecinde dil becerileri sürekli olarak tetiktedir. Bu, çalışma belleğinin sınırlaması ile açıklanabilir. Özellikle, öğenin değişimiyle ilgili hatalar, kişinin cümlesini ileriye doğru, ancak yalnızca önemli fikirleri (örneğin, temel anlamı oluşturan kelimeler) açısından ve yalnızca belirli bir ölçüde planladığı ipucunu verir.
Leksikon, semantik ve fonolojik olarak düzenlenir: ikame ve telaffuz hataları, leksikonun sadece anlamı ile değil aynı zamanda formuyla da düzenlendiğini gösterir.
Morfolojik olarak karmaşık kelimeler bir araya getirilir: bir kelime içinde morfolojik öğelerin bir araya getirilişi sırasında yapılan hatalar, kelime üretiminde (ve muhtemelen zihinsel leksikonda) bu süreci yöneten bir yapının varlığına delalet edebilir. Başka bir deyişle, konuşmacılar morfolojik olarak karmaşık sözcükleri, morfemleri öbekler halinde almak yerine onları birleştirerek oluştururlar.

Bu noktada, dil üretiminin üç ayrı aşaması arasındaki farkları tespit etmek yararlı olacaktır:^[19]

kavramsallaştırma: "ne söyleneceğini belirleme";
formülasyon: "bir şeyi söyleme niyetini dilsel forma çevirmek";
yürütme: "telaffuzun ayrıntılı şekilde planlanması ve telaffuz etme sürecinin kendisi".

Psikodilbilim araştırmaları, büyük ölçüde formülasyon süreciyle ilgilendi çünkü kavramsallaştırma aşaması bilimsel açıdan çalışabilmek için oldukça güç bir konudur.^[19]

Metodoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Davranışsal görevler[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikodilbilimde, özellikle erken dönemlerde yürütülen deneylerin çoğu, doğası gereği davranışsaldır. Bu tür çalışmalarda deneklere dilsel uyaranlar sunulur ve yanıt vermeleri istenir. Örneğin, bir kelime hakkında bir yargıda bulunmaları (sözcüksel karar), uyarıcıyı yeniden üretmeleri veya görsel olarak sunulan bir kelimeyi yüksek sesle söylemeleri istenebilir. Uyaranlara tepki vermek için tepki süreleri (genellikle milisaniye düzeyinde) ve doğru tepkilerin oranı, davranışsal görevlerde en sık kullanılan performans ölçütleridir. Bu tür deneyler genellikle hazırlama etkilerinden (priming effect) yararlanır, bu sayede deneyde görünen bir "hazırlayıcı" sözcük veya tümcecik, daha sonra ilgili bir "hedef" sözcük için sözcüksel kararı hızlandırabilir.^[20]

Psikodilbilim araştırmalarında davranışsal yöntemlerin nasıl kullanılabileceğine bir örnek olarak, Fischler (1977), sözcüksel karar görevini kullanarak, sözcük kodlama konusunu inceledi.^[21] Katılımcılardan iki harf dizisinin İngilizce kelimeler olup olmadığı konusunda karar vermelerini istedi. Bazen dizeler "evet" yanıtı gerektiren gerçek İngilizce kelimeler oluyor ve bazense "hayır" yanıtı gerektiren gerçek bir kelime olmayan harf dizileri oluyordu. Düzgün kelimelerin bir alt kümesi anlamsal olarak ilişkiliyken (örneğin kedi-köpek), diğerleri ilgisizdi (örneğin ekmek-gövde). Fischler, ilişkili sözcük çiftlerine, ilişkisiz sözcük çiftlerine kıyasla daha hızlı yanıt verildiğini bulmuştur; bu, anlamsal ilişkinin sözcük kodlamayı kolaylaştırabileceğini düşündürmektedir.^[21]

Göz hareketleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Son zamanlarda, çevrimiçi dil işlemeyi incelemek için göz izleme kullanılmıştır. Rayner (1978) ile başlayarak, okuma sırasında göz hareketlerini anlamanın önemi ortaya konmuştur.^[22] Daha sonra Tanenhaus ve ark. (1995), konuşulan dille ilgili bilişsel süreçleri incelemek için bir görsel dünya paradigması kullandı.^[23] Göz hareketlerinin mevcut dikkat odağıyla yakından bağlantılı olduğu varsayılırsa, bir özne konuşulan dili dinlerken göz hareketlerini izleyerek dil işleme üzerinde çalışılabilir.

Dil üretim hataları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilin yazımı ve yazımının yanı sıra konuşmadaki sistematik hataların analizi, dilsel süreçlere dair çeşitli kanıtlar sağlayabilir. Özellikle konuşma sırasında yapılan hatalar, bir konuşmacı konuşmanın ortasındayken zihnin dili nasıl ürettiğine dair fikir verebilir. Konuşma hataları, hataların kendilerini gösterme yollarından görüldüğü gibi, dil üretiminin sözcüksel, morfem ve fonem kodlama adımlarında ayrı ayrı meydana gelebilir.^[24]

Konuşma hataları genellikle sözcüksel, morfolojik veya fonem kodlamasını içeren aşamalarda meydana gelir ve genellikle anlamsal kodlamanın ilk adımında olmaz.^[25] Bu durum konuşmakta olan kişinin hala hangi fikri ifade edeceğini düşünmesine atfedilebilir; ve fikrini değiştirmedikçe söylemek istediği şey dolayısıyla da hata yaptığı düşünülemez.

Nörogörüntüleme[değiştir | kaynağı değiştir]

İnvazif olmayan tıbbi tekniklerin yakın zamanda ortaya çıkışına kadar, beyin cerrahisi dil araştırmacılarının dilin beyni nasıl etkilediğini keşfetmeleri için tercih edilen yoldu. Örneğin, korpus kallozumun (beynin iki yarım küresini birbirine bağlayan sinir demeti) kesilmesi, bir zamanlar bazı epilepsi türlerinin tedavisiydi. Araştırmacılar böyle ameliyatlar sonrasında, dilin anlaşılmasının ve üretiminin bu tür şiddetli ameliyatlardan nasıl etkilendiğini inceleyebiliyorlardı. Bir hastalığın beyin ameliyatını gerekli kıldığı yerde, dil araştırmacıları araştırmalarını sürdürme fırsatı buluyorlardı.

Daha yeni, invazif olmayan teknikler arasında artık pozitron emisyon tomografisi (PET) ile beyin görüntüleme; fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI); elektroensefalografi (EEG) ve manyetoensefalografide (MEG) olaya bağlı potansiyeller (ERP'ler); ve transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) bulunuyor. Beyin görüntüleme teknikleri, uzamsal ve zamansal çözünürlüklerinde farklılık gösterir (fMRI, piksel başına birkaç bin nöron çözünürlüğüne sahiptir ve ERP'nin zamansal doğruluğu daha yüksektir). Her metodolojinin psikodilbilim çalışması için avantajları ve dezavantajları vardır.^[26]

İşlemlemesel modelleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Max Coltheart ve meslektaşları tarafından önerilen DRC okuma ve kelime tanıma modeli gibi işlemlemesel modelleme ^[27], yürütülebilir bilgisayar programları halinde bilişsel modeller kurma pratiğine atıfta bulunan başka bir metodolojidir. Bu tarz programlar oldukça kullanışlıdırlar çünkü teorisyenlerin hipotezlerini oldukça açık şekilde izah etmelerini zorunlu kılarlar. Bu zorunluluk söylemsel analizin işe yarayamayacağı karmaşık teorik modellere dair doğru öngörülerde bulunma ihtiyacından doğar. İşlemlemesel modellemenin diğer örnekleri, McClelland ve Elman'ın TRACE konuşma algısı modeli ^[28] ve Franklin Chang'in Çift-yolak cümle üretimi modelidir.^[29]

İleri araştırma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikodilbilim, beynin dili anlamak ve üretmek için geçirdiği süreçlerin doğasıyla ilgilenir. Örneğin, kohort modeli, bir kişi dilsel bir girdiyi duyduğunda veya gördüğünde kelimelerin zihin sözlüğünden (mental lexicon) nasıl çekildiğini açıklamaya çalışır.^[20]^[30] Bu bağlamda yeni invazif olmayan görüntüleme tekniklerini kullanan son araştırmalar, beynin dil işlemeyle ilgili alanlarına ışık tutmayı amaçlıyor.

Psikodilbilimde cevaplanmamış bir başka soru, insanın sentaks kullanma yeteneğinin doğuştan gelen zihinsel yapılardan mı yoksa sosyal etkileşimden mi kaynaklandığı ve bazı hayvanlara insan dilinin sentaksının öğretilip öğretilemeyeceğidir.

Psikodilbilimin diğer iki ana alt alanı, birinci dil edinimini, yani bebeklerin dili edindiği süreci ve ikinci dil edinimini araştırır. Yetişkinlerin ikinci bir dili öğrenmeleri, bebeklerin ilk dillerini öğrenmesinden çok daha zordur (ayrıca bebekler birden fazla ana dili de kolayca öğrenebilirler). Bu nedenle, dilin kolayca öğrenilebileceği hassas dönemlerin varlığı söz konusu olabilir.^[31] Psikodilbilimde çok sayıda araştırma, bu yeteneğin zaman içinde nasıl geliştiğine ve azaldığına odaklanır. Ayrıca, kişi ne kadar çok dil bilirse, o kadar kolay öğreniyor gibi görünüyor.^[32]

Afaziyoloji alanı, beyin hasarı nedeniyle ortaya çıkan dil bozuklukları ile ilgilenir. Afaziyolojideki çalışmalar, hem afaziden muzdarip bireyler için terapi metotlarında ilerleme hem de beynin dili nasıl işlediğine dair daha fazla bilgi sağlayabilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "An introduction to psycholinguistics" (PDF). ERIC:ED521774. June 2011. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "Psycholinguistics definition and examples". ThoughtCo. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "The Role of Talker-Specific Information in Word Segmentation by Infants" (PDF). Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance. 26 (5): 1570-1582. 2000. doi:10.1037/0096-1523.26.5.1570. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
^ ^a ^b Zalta, Edward N., (Ed.) (2017), "The Distinction Between Innate and Acquired Characteristics", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring 2017, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 31 Ekim 2019
^ ^a ^b A history of psycholinguistics: the pre-Chomskyan era. Oxford: Oxford University Press. 2013. ISBN 9780191627200. OCLC 824525524.
^ ^a ^b Pronko (May 1946). "Language and psycholinguistics: a review". Psychological Bulletin. 43 (3): 189-239. doi:10.1037/h0056729. ISSN 1939-1455. PMID 21027277.
^ A history of psycholinguistics: the pre-Chomskyan era. Oxford: Oxford University Press. 2013. ISBN 9780199653669.
^ "Language and psychology: 19th-century developments outside the Germany: A Survey". Geschichte der Sprachwissenschaften (vol. 2 History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the Present. Berlin: Walter de Gruyter. 2001. ss. 1679-1692. ISBN 3110167352.
^ "A Review of B. F. Skinner's Verbal Behavior". Language. 35 (1): 26-58. 1959. doi:10.2307/411334. ISSN 0097-8507.
^ "The faculty of language: what is it, who has it, and how did it evolve?". Science. 298 (5598): 1569-79. November 2002. doi:10.1126/science.298.5598.1569. PMID 12446899.
^ Rethinking innateness: A connectionist perspective on development. The MIT Press. 1998.
^ Mou (1999). "The Structure of the Chinese Language and Ontological Insights: A Collective-Noun Hypothesis". Philosophy East and West. 49 (1): 45-62. doi:10.2307/1400116.
^ Woodfield (2000). "Reference and Deference". Mind and Language. 15 (4): 433-451. doi:10.1111/1468-0017.00143.
^ "Making and correcting errors during sentence comprehension: Eye movements in the analysis of structurally ambiguous sentences". Cognitive Psychology. 14 (2): 178-210. 1982. doi:10.1016/0010-0285(82)90008-1.
^ "The interaction of syntax and semantics during sentence processing: Eye movements in the analysis of semantically biased sentences". Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior. 22 (3): 358-374. 1983. doi:10.1016/s0022-5371(83)90236-0.
^ "Toward a lexical framework of constraint-based syntactic ambiguity resolution". Perspectives on Sentence Processing: 155-179. 1994.
^ Drieghe, D., K. Rayner, and A. Pollatsek. 2005. "Eye movements and word skipping during reading revisited." Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance 31(5). p. 954.
^ "Speech errors as linguistic evidence". 1973.
^ ^a ^b Psycholinguistics. Los Angeles, Calif.: SAGE. 2011. ISBN 9781446263013. OCLC 846651282.
^ ^a ^b "Chinese words and the lexicon". The Morphology of Chinese: A Linguistic and Cognitive Approach. Cambridge: Cambridge University Press. 2000. ss. 284-309.
^ ^a ^b "Semantic facilitation without association in a lexical decision task". Memory & Cognition. 5 (3): 335-9. May 1977. doi:10.3758/bf03197580. PMID 24202904.
^ "Eye movements in reading and information processing". Psychological Bulletin. 85 (3): 618-60. May 1978. doi:10.1037/0033-2909.85.3.618. PMID 353867.
^ "Integration of visual and linguistic information in spoken language comprehension". Science. 268 (5217): 1632-4. June 1995. doi:10.1126/science.7777863. PMID 7777863.
^ "Slips of the Tongue: Windows to the Mind | Linguistic Society of America". www.linguisticsociety.org. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017.
^ Speech Errors as Linguistic Evidence. The Netherlands: Mouton & Co. N. V. 1973. ss. 157-163.
^ "Functional neuroimaging: technical, logical, and social perspectives". The Hastings Center Report. Spec No (s2): S8-18. 1 Mart 2014. doi:10.1002/hast.294. PMID 24634086. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
^ "DRC: a dual route cascaded model of visual word recognition and reading aloud". Psychological Review. 108 (1): 204-56. January 2001. doi:10.1037/0033-295X.108.1.204. PMID 11212628.
^ "The TRACE model of speech perception". Cognitive Psychology. 18 (1): 1-86. January 1986. doi:10.1016/0010-0285(86)90015-0. PMID 3753912.
^ Chang (September 2002). "Symbolically speaking: a connectionist model of sentence production". Cognitive Science. 26 (5): 609-651. doi:10.1207/s15516709cog2605_3. ISSN 0364-0213.
^ "Words, and how we (eventually) find them.". The Ascent of Babel: An Exploration of Language, Mind, and Understanding. Oxford: Oxford University Press. 1997. ss. 65-83.
^ Ethnicity, Language, and Power from a Psycholinguistic Perspective. Bruxelles: Centre de recherche sur le pluralinguisme. 1982. ss. 4-7.
^ Ethnicity, Language, and Power from a Psycholinguistic Perspective. Bruxelles: Centre de recherche sur le pluralinguisme. 1982.

[1] "An introduction to psycholinguistics" (PDF). ERIC:ED521774. June 2011. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[2] "Psycholinguistics definition and examples". ThoughtCo. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[3] "The Role of Talker-Specific Information in Word Segmentation by Infants" (PDF). Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance. 26 (5): 1570-1582. 2000. doi:10.1037/0096-1523.26.5.1570. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.

[:2-4] Zalta, Edward N., (Ed.) (2017), "The Distinction Between Innate and Acquired Characteristics", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring 2017, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 31 Ekim 2019

[:0-5] A history of psycholinguistics: the pre-Chomskyan era. Oxford: Oxford University Press. 2013. ISBN 9780191627200. OCLC 824525524.

[:1-6] Pronko (May 1946). "Language and psycholinguistics: a review". Psychological Bulletin. 43 (3): 189-239. doi:10.1037/h0056729. ISSN 1939-1455. PMID 21027277.

[7] A history of psycholinguistics: the pre-Chomskyan era. Oxford: Oxford University Press. 2013. ISBN 9780199653669.

[8] "Language and psychology: 19th-century developments outside the Germany: A Survey". Geschichte der Sprachwissenschaften (vol. 2 History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the Present. Berlin: Walter de Gruyter. 2001. ss. 1679-1692. ISBN 3110167352.

[9] "A Review of B. F. Skinner's Verbal Behavior". Language. 35 (1): 26-58. 1959. doi:10.2307/411334. ISSN 0097-8507.

[10] "The faculty of language: what is it, who has it, and how did it evolve?". Science. 298 (5598): 1569-79. November 2002. doi:10.1126/science.298.5598.1569. PMID 12446899.

[11] Rethinking innateness: A connectionist perspective on development. The MIT Press. 1998.

[12] Mou (1999). "The Structure of the Chinese Language and Ontological Insights: A Collective-Noun Hypothesis". Philosophy East and West. 49 (1): 45-62. doi:10.2307/1400116.

[13] Woodfield (2000). "Reference and Deference". Mind and Language. 15 (4): 433-451. doi:10.1111/1468-0017.00143.

[14] "Making and correcting errors during sentence comprehension: Eye movements in the analysis of structurally ambiguous sentences". Cognitive Psychology. 14 (2): 178-210. 1982. doi:10.1016/0010-0285(82)90008-1.

[15] "The interaction of syntax and semantics during sentence processing: Eye movements in the analysis of semantically biased sentences". Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior. 22 (3): 358-374. 1983. doi:10.1016/s0022-5371(83)90236-0.

[16] "Toward a lexical framework of constraint-based syntactic ambiguity resolution". Perspectives on Sentence Processing: 155-179. 1994.

[17] Drieghe, D., K. Rayner, and A. Pollatsek. 2005. "Eye movements and word skipping during reading revisited." Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance 31(5). p. 954.

[18] "Speech errors as linguistic evidence". 1973.

[Psycholinguistics-19] Psycholinguistics. Los Angeles, Calif.: SAGE. 2011. ISBN 9781446263013. OCLC 846651282.

[packard-20] "Chinese words and the lexicon". The Morphology of Chinese: A Linguistic and Cognitive Approach. Cambridge: Cambridge University Press. 2000. ss. 284-309.

[:3-21] "Semantic facilitation without association in a lexical decision task". Memory & Cognition. 5 (3): 335-9. May 1977. doi:10.3758/bf03197580. PMID 24202904.

[22] "Eye movements in reading and information processing". Psychological Bulletin. 85 (3): 618-60. May 1978. doi:10.1037/0033-2909.85.3.618. PMID 353867.

[23] "Integration of visual and linguistic information in spoken language comprehension". Science. 268 (5217): 1632-4. June 1995. doi:10.1126/science.7777863. PMID 7777863.

[linguisticsociety1-24] "Slips of the Tongue: Windows to the Mind | Linguistic Society of America". www.linguisticsociety.org. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017.

[25] Speech Errors as Linguistic Evidence. The Netherlands: Mouton & Co. N. V. 1973. ss. 157-163.

[26] "Functional neuroimaging: technical, logical, and social perspectives". The Hastings Center Report. Spec No (s2): S8-18. 1 Mart 2014. doi:10.1002/hast.294. PMID 24634086. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.

[27] "DRC: a dual route cascaded model of visual word recognition and reading aloud". Psychological Review. 108 (1): 204-56. January 2001. doi:10.1037/0033-295X.108.1.204. PMID 11212628.

[28] "The TRACE model of speech perception". Cognitive Psychology. 18 (1): 1-86. January 1986. doi:10.1016/0010-0285(86)90015-0. PMID 3753912.

[29] Chang (September 2002). "Symbolically speaking: a connectionist model of sentence production". Cognitive Science. 26 (5): 609-651. doi:10.1207/s15516709cog2605_3. ISSN 0364-0213.

[30] "Words, and how we (eventually) find them.". The Ascent of Babel: An Exploration of Language, Mind, and Understanding. Oxford: Oxford University Press. 1997. ss. 65-83.

[31] Ethnicity, Language, and Power from a Psycholinguistic Perspective. Bruxelles: Centre de recherche sur le pluralinguisme. 1982. ss. 4-7.

[32] Ethnicity, Language, and Power from a Psycholinguistic Perspective. Bruxelles: Centre de recherche sur le pluralinguisme. 1982.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

g t d Psikodilbilim
Genel	Psikodilbilim İkinci dil öğreniminde motivasyon
Temel kavramlar	Anksiyete Aptitüd Bilişsellik Disleksi Disgrafi Hedef belirleme teorisi Öğrenme stilleri İkinci dil öğreniminde motivasyon Özyeterlilik Öz düzenleme İletişim kurma isteği Çalışma belleği
Kişiler	Max Coltheart Martha Crago Kata Csizér Zoltán Dörnyei Nick Ellis Judit Kormos James McClelland Sarah Mercer
Dergi	Applied Psycholinguistics

g t d Psikoloji
Genel	Tarih Felsefe Psikolog
Psikoloji temel bilimi	Anormal Duygusal sinirbilim Duygusal bilim Davranışsal genetik Davranışsal nörobilim Davranışçılık Bilişsel/Bilişselcilik Bilişsel sinirbilim Sosyal Karşılaştırmalı Kültürler arası Kültürel Gelişimsel Farklı Ekolojik Evrimsel Deneysel Gestalt Zekâ Matematiksel Ahlaki Nöropsikoloji Algı Kişilik Pozitif Psikodilbilim Psikofizyoloji Niceliksel Sosyal Teorik
Uygulamalı psikoloji	Anomalistik Uygulamalı davranış analizi Değerlendirme Klinik Koçluk Topluluk Tüketici Danışmanlık Kritik Eğitim İnsan faktörleri ve ergonomi Feminist Adli Sağlık Endüstriyel ve organizasyonel Hukuk Medya Tıbbi Askeri Müzik İş sağlığı Pastoral Politika Psikometri Psikoterapi Din Okul Spor ve egzersiz İntiharoloji Sistemler Trafik
Yöntemler	Hayvan deneyleri Arşiv araştırması Davranış epigenetiği Vaka Analizi İçerik analizi Deneyler İnsan deneyleri Röportajlar Nörogörüntüleme Gözlem Psikofizik Nitel araştırma Niceliksel araştırma Kendini rapor eden envanter İstatistiksel anket
Psikologlar	Wilhelm Wundt (1832–1920) William James (1842–1910) Ivan Pavlov (1849–1936) Sigmund Freud (1856–1939) Edward Thorndike (1874–1949) Carl Jung (1875–1961) John B. Watson (1878–1958) Clark L. Hull (1884–1952) Kurt Lewin (1890–1947) Jean Piaget (1896–1980) Gordon Allport (1897–1967) J. P. Guilford (1897–1987) Carl Rogers (1902–1987) Erik Erikson (1902–1994) B. F. Skinner (1904–1990) Donald O. Hebb (1904–1985) Ernest Hilgard (1904–2001) Harry Harlow (1905–1981) Raymond Cattell (1905–1998) Abraham Maslow (1908–1970) Neal E. Miller (1909–2002) Jerome Bruner (1915–2016) Donald T. Campbell (1916–1996) Hans Eysenck (1916–1997) Herbert A. Simon (1916–2001) David McClelland (1917–1998) Leon Festinger (1919–1989) George A. Miller (1920–2012) Richard Lazarus (1922–2002) Stanley Schachter (1922–1997) Robert Zajonc (1923–2008) Albert Bandura (1925–2021) Roger Brown (1925–1997) Endel Tulving (1927–2023) Lawrence Kohlberg (1927–1987) Noam Chomsky (b. 1928) Ulric Neisser (1928–2012) Jerome Kagan (1929–2021) Walter Mischel (1930–2018) Elliot Aronson (b. 1932) Daniel Kahneman (b. 1934) Paul Ekman (b. 1934) Michael Posner (b. 1936) Amos Tversky (1937–1996) Bruce McEwen (1938–2020) Larry Squire (b. 1941) Richard E. Nisbett (b. 1941) Martin Seligman (b. 1942) Ed Diener (1946–2021) Shelley E. Taylor (b. 1946) John Anderson (b. 1947) Ronald C. Kessler (b. 1947) Joseph E. LeDoux (b. 1949) Richard Davidson (b. 1951) Susan Fiske (b. 1952) Roy Baumeister (b. 1953)
Listeler	Danışma konuları Disiplinler Kuruluşlar Anahat Psikologlar Psikoterapiler Araştırma yöntemleri Düşünce okulları Zaman Çizelgesi Konular

Ruhdilbilim nedir?, Ruhdilbilim anlamı nedir?, Ruhdilbilim ne demektir?