Rize

Rize
Rize
Şehir
	Rize manzarası Fırtına Deresi Şeyh Camii Çat, Çamlıhemşin
	; Rize'nin Türkiye'deki konumu
	Rize Rize Rize (Avrupa) Rize Rize (Asya) Rize Rize (Dünya)
Ülke	Türkiye
Bölge	Karadeniz Bölgesi
İl	Rize
İdare
• Belediye başkanı	Rahmi Metin (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	3920 km²
Rakım	6 m
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	53100
Alan kodu	0464
Plaka kodu	53
	Resmî site; Rize Belediyesi

Rize (Antik Yunanca: Ριζαίον, "Rizeon"; Romeika: Ριζούντα, "Rizunda"; Lazca: რიზინი, "Rizini"), Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünde yer alan Rize ilinin merkezidir. Tarihi Pontus bölgesinin doğusunda kalan Rize, Osmanlı döneminde Lazistan Sancağı'nda yer almıştır. Günümüzde Türkiye'ye bağlıdır.

Doğuda Çayeli ve Güneysu ile, güneyde İkizdere, batıda Derepazarı ve Kalkandere, kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir. Şehrin nüfusu 2009 yılına göre 96.503'tir. 1927'de 14.000 olan nüfusu 1990'da 52.743'e, 2000'de 78.144'e, 2007'de 94.800'e çıkmıştır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çağ yazılı kaynaklarında Rhizus (Ριζοῦς) olarak anılan Rize adının Yunanca "ριζα" (riza) isminden geldiği sanılmakta olup anlamı "Dağ Eteği"dir. Bazı yazarlar kent adını yine Yunanca "pirinç" anlamına gelen rizi (ρύζι) ile "kök, temel, esas" anlamına gelen Riza (ῥίζα) kelimesiyle ilişkilendirmiş, hatta Lazca İrizeni "Düzlükler" kelimesi de önerilmiştir.^[1] Şehrin Gürcüce adı: "რიზე", Lazca adı ise "Rizini"dir.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927^[2]	99.028	13.881	85.147
1935^[3]	111.084	14.717	96.367
1940^[4]	120.411	15.036	105.375
1945^[5]^[a]	68.125	14.186	53.939
1950^[6]	71.830	15.067	56.763
1955^[7]	92.207	17.871	74.336
1960^[8]	96.762	22.181	74.581
1965^[9]	113.576	26.989	86.587
1970^[10]	129.087	30.532	98.555
1975^[11]	140.300	36.044	104.256
1980^[12]	154.459	43.407	111.052
1985^[13]	163.102	50.221	112.881
1990^[14]^[b]	109.569	52.031	57.538
2000^[15]	127.320	78.144	49.176
2007^[16]	133.258	94.800	38.458
2008^[17]	132.123	91.904	40.219
2009^[18]	135.148	96.503	38.645
2010^[19]	137.143	99.380	37.763
2011^[20]	139.416	102.145	37.271
2012^[21]	141.524	104.508	37.016
2013^[22]	139.150	104.991	34.159
2014^[23]	141.250	107.405	33.845
2015^[24]	143.461	111.212	32.249
2016^[24]	145.739	114.838	30.901
2017^[24]	147.317	117.664	29.653
2018^[24]	141.143	103.145	37.998
2019^[24]	147.411	114.576	32.835
2020^[24]	148.735	117.321	31.414

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski dönemlerde burada Kolhisliler yaşamaktaydı.

Rize, 1204'te Trabzon İmparatorluğu'na bağlanmıştır. 1470'te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmiştir.

Spesifik olarak Rize'den bahseden kaynaklara 19. yüzyılda rastlanmaktadır. 18 ve daha sonraki yüzyıllarda yazılmış kaynaklarda Rize'de derebeylik yapmış Tuzcuoğulları ailesinden bahsetmektedir. II. Mahmud'a birkaç kez isyan eden bu aile, 1832'de Tuzcuoğlu İsyanı'nı başlatmıştır. Tuzcuoğulları'na vergi veremeyen köylüler, topraklarını Tuzcuoğulları'na devretmek ve onlar için çalışmak zorundaydı. Rize'deki bir saray bu aileye aftedilmektedir. Tuzcuoğulları ile rekabet halinde olan Trabzonlu Memişoğulları, Memişoğlu ayaklanmasını başlatmıştır. İki aile arasındaki kan davasında birçok üye öldükten sonra Tuzcuoğulları'nın başlıca aile üyeleri teslim olmuş ve Rusçuk-Varna gibi şehirlere sürülmüştür.^[25]

Gezgin P. Minas Bijişkyan, bölgede portakal ve limon yetiştirildiğini yazmıştır.

Rize 19. yüzyılın ikinci yarısında Batum'un Ruslara bırakılmasının ardından, Trabzon Vilayetine bağlı Lazistan Sancağının merkezi olmuş, Cumhuriyet döneminde il merkezi olmuştur. I. Dünya Savaşı'nda yaklaşık iki yıl süren Rus işgalinin ardından özellikle çay ekiminin yaygınlaşması ile önemli bir gelişme göstermiştir.

Rize ilinin merkezine bağlı belde ve belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize Kendirli Beldesi Panoramik Görüntüsü

Karadeniz'in doğusunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklığında ve sahilden Trabzon-Rize il sınırlarında bulunan İyidere Deresi'nin denize döküldüğü yerden 9 km içeride yer alan Kendirli Beldesi, 1967 yılına kadar Kalkandere ilçesine bağlı idi ve 1967 yılında Refah Partisinden Ali Serdar belediye başkanlığıyla belde olmuş Rize Merkez ile bağlı kalmıştır. Ali Serdar 1967-1977 yılları arasında başkanlık yaptı.

Ardından başkanlığı yine Refah Partisinden Mehmet Fazlıoğlu 1977-1984 yılları arasında devam ettirdi. Belde, ilk olarak adını 1982 Anayasasına toplu şekilde “ret” oyu vermesiyle duyurmuştur. Daha sonrasında ise Refah, Fazilet ve Saadet Partisine verdiği destekle gündeme gelen Kendirli, 2009 yılında ilk kez bir başbakan tarafından ziyaret edildi.

Kendirli Beldesi halkının geçimi tamamen çaya bağlıdır. Belde insanı çay keserek ve sezon olarak çay fabrikalarına çalışarak geçimlerini sağlamaktadırlar.

Kendirli Beldesi'nin tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Merkez Camii ve Rumlardan kalma Tarihi 98 Yıllık minaresi

Kendirli Beldesi'nin fazla tarihi kaynağı bulunmamaktadır. Osmanlı Türkçesi eserlerin kaybolması, Rusların işgali, tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra zamanla Kendirli Beldesi tarihini de kaybetmiştir. Buna öncülük yapan insanlarında beldedeki en yaşlılarından öğrenebildikleri en fazla üç kuşak öteye kadar olmuştur. Buna istinaden beldenin eski tarihinde medreseler beldesi olarak bilindiği rivayetler arasında. Beldedeki en eski tarihi eser Kendirli Merkez Camii minaresidir.

Rize ilinin Gözde beldesi Kendirli, cumhuriyetin ilanından önce Rumca Ğoloz adını taşıyan beldenin ismi civardaki dağlık ve engebeli arazi yapısına göre bulunduğu alanın düz bir yapıya sahip olması sebebiyle "Ğoloz" adını almıştır. Rumca düzlük anlamına gelmekte ve hâlen halk arasında ğoloz olarak da telaffuz edilmektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra resmî olarak Ğoloz isminin değiştirilerek Kendirli isminin verilmesiyle o dönemlerde belde ve civarında kendir yetişimi yoğun olduğu sanılıyor. Kendirli ismini de yetiştiriciliği olan kendir den almış olabilirliği rivayetler arasındadır.

Kendirli Beldesi'nin coğrafi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadeniz'in doğusunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklığında ve sahilden Trabzon-Rize il sınırlarında bulunan İyidere Deresi'nin denize döküldüğü yerden 9 km içeride yer alan Kendirli Beldesi çok şirin bir yerleşim yeridir, Beldenin çevresindeki köylerde sırayla doğusunda Beştepe Köyü, kuzey de Esentepe Köyü, Kuzey batısında Maltepe Köyü, Batıda Kalecik Köyü, Güneyinde Dilsiz Dağı, Güney Batısında ise Geçitli Köyü bulunuyor. Bu köylere olan ulaşım çok kolaylıkla yapılmaktadır.

Toprağında fosfor, granit ile bozalt ve antrasit kayaların karışımıyla meydana gelmiştir. Beldenin bölgesinde tüm mevsimlerde yağış görülmektedir, iklimi (subtropikal) yağışlı iklimdir. Yazın en sıcaklığında bile kuraklık yaşanmamaktadır ve kışında don yaşanmamaktadır. yıllık ortalama ısı derecesi +15 °C aralarındadır.

Kendirli Beldesi'nin etrafı dağlarla çevrili ortada düz bir alandadır ve her yönünden dağlardan gelen dere ve çaylar geçmektedir. Batısından Elma Deresi, doğusundaki dağlar arasından ise Çiyalar Deresi akmaktadır. Dağlarla çevrili bir alana sahip olduğundan diğer bölgelere göre mevsimleri ılıman geçmektedir.

Beldenin yerleşiminde dağınıklık yok toplu bir yerleşime sahiptir. Ağaç türleri ise Kızılağaç, orman gülü, kayın, yabani karayemiş, ceviz, meşe ve ladin. Beldenin genel olarak çay bahçelerine sahiptir. Beldenin ulaşım problemi yoktur. Elektrik Tellerinin bile 1980'li yıllarında toprak altından verilip çevre görüntü kirliliğine çözüm olmuştur.

Beldenin girişinden uzanan İspandam asmalık mahallesi ve halaslar mahallesi arasında köyün içindeki en yüksek yerdir ve buradan beldenin her yeri kuş bakışı görünmekte ve manzarası eşsiz bir güzelliktedir.

Muradiye Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çaykent Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ormanlar alçak kesimlerde kızılağaç, gürgen, kestane, ıhlamur, kayın, meşe gibi yayvan yapraklı ağaçlar ve yerli halkın komar adını verdiği orman gülünden oluşmaktadır. Daha yüksek kesimler ise, ladin ve köknar gibi iğne yapraklı ağaçlarla kaplıdır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıyı kesiminde ılık ve çok yağışlı bir iklim hüküm sürmektedir. Rize ili, Türkiye'nin en çok yağış alan bölgesidir. Bu durum Rize'de sel baskını ve heyelanların görülme sıklığını da arttırmaktadır.^[26] Kış aylarında iç kesimlerde karasal iklim hüküm sürer.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize ekonomisi çay sektörüne dayalıdır. 48 yaş çay işleme ve çay paketleme fabrikası ve 17.000 çalışanı ile sektöre yön veren kuruluş geçmişte olduğu gibi günümüzde de Çaykur'dur. Paketlenmiş çayda Çaykur'un pazar payı %65 özel sektörün payı %35'tir. Rize'de kivi üretimine de son yıllarda önem verilmeye başlanmıştır. Balıkçılığın payı ise günden güne azalmaktadır.

Folklor[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize folkloru, yörede atma veya kesme türkü olarak adlandırılan maniler, atasözleri, deyimler ve bilmeceler bakımından çok zengindir. Halk oyunları açısından horon ve karşılama yöre olan Rize'de sahil kesiminde kemençe iç kesimlerde ise tulum oyunlara eşlik çalgısı olarak kullanılmaktadır. Güneysu yöresinde ağız armonikası ve bazı Laz ve Hemşinli köylerinde şimşir kaval seyrek de olsa aynı amaçla kullanılmaktadır.

Giyim/Kuşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadın[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahil[değiştir | kaynağı değiştir]

Hemşinliler ve Lazlar tarafından "Horum" olarak adlandırılan sahil halkının diğer kültürel özellikleri Trabzon ile küçük ayrıntılar dışında ortaktır. Belde peştamal (çoğunlukla kavuniçi,- siyah çizgili), üstte fermene adı verilen yelek, kamis adı verilen keten içlik giyilip başta çeşan örtülmektedir.

Hemşin[değiştir | kaynağı değiştir]

Peştamal özellikle yaşlı kadınlar tarafından tercih edilmektedir. Koknoç adı verilen önlük ve başa bağlanan şar- puşi ikilisi Hemşinli kadının sembolüdür.

Yöre kadınları içte "foga" denen elbise veya etek-bluz giyer. Altta uzun çorap ve lastik ayakkabı, üstte ise, bele peştamal dolanır, başa "çeşan" örtülür.

Erkek[değiştir | kaynağı değiştir]

Ceket veya zıpka denilen üstü bol, dizden aşağı dar pantolon giyilir. Gömlek üzerine yelek de giyilebilir. Ayağa ise "çapula" giyilir. "Kukula" denilen başlıkları vardır. Kemerde süslü fişeklik, barut kabı, tütün ve para kesesi ile silahlığında karakulak bıçağı (yatağan) bulunur.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Liglerindeki Kulüpleri:^[27][değiştir | kaynağı değiştir]

Merkez ilçe takımlarından en önemli başarıyı, hentbol erkekler 2. ligini üçüncülükle tamamlayan Rize Gençlik Spor Kulübü elde etmiştir.

RİZE Merkez ilçenin liglerindeki (Takım Sporları) Kulüpleri (2018-2019)
İlçe	Kulübün Adı	Branş	Ligi	Sezon Sonu
Merkez	Çaykur Rizespor A.Ş.	Futbol	Süper Lig	Lig ../18- Kupa 5.tur
Pazar	Pazarspor	Futbol	TFF 2.LİG
Merkez	Rize Yeşilçay Spor	Futbol	Kadınlar 3. Lig	Grup 5/5
Merkez	Çaykur Rizespor	Voleybol	Kadınlar 2. Lig	Grup 7/9
Merkez	Voleybol Severler	Voleybol	Erkekler Bölgesel Lig	Eleme Grubu 2/4
Merkez	Rize Gençlik Spor K.	Hentbol	Erkekler 2. Lig	Lig 3/22
Merkez	Çaykur Rizespor	Hentbol	Erkekler Bölgesel Lig	Grup 3/5

Rize'de yerel medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel TV kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelişim TV (Sadece Gelişim FM yayın yapmaktadır.)
Rize TV
Çay TV

Yerel radyo kanalları^[28][değiştir | kaynağı değiştir]

Yayın olmayan kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Gazeteler[değiştir | kaynağı değiştir]

^[29]Güncel53 Gazetesi (Rize)

Yerel Haber Siteleri[değiştir | kaynağı değiştir]

^[29]www.guncel53.com(Rize)

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kakegawa, Japonya^[30]
Tüp, Kırgızistan^[31]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Çayeli ve İkizdere ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
^ Derepazarı, Güneysu ve İyidere ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Özhan Öztürk, Pontus: Antiçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2005. s. 739-740
^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Rize Merkez Nüfusu". nufusune.com.
^ Bosworth, Van Donzel, Heinrichs, Lecomt, C.E., E., W.P., G. (1995). The Encyclopaedia Of Islam. Leiden: EJ. BRİLL. Erişim tarihi: 3 Eylül 2020.
^ "milliyet.com.tr - Rize'den Sel ve Heyelan Görüntüleri". 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2012.
^ TFF, TBF, TVF, THF
^ "Radyo ve Televizyon Üst Kurulu - Karasal Yayın Frekans / Kanal Sorgulama". www.turkiye.gov.tr. 3 Mart 2024. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024.
^ ^a ^b "Güncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize'den Son Dakika Haberler". Güncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize’den Son Dakika Haberler. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
^ "Rize'ye Japonya'dan kardeş şehir". Milliyet. 22 Mayıs 2015. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
^ "İki Cumhurbaşkanının Memleketi Kardeş Şehir Oldu". www.guncel53.com. 20 Haziran 2023. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.

[6] Çayeli ve İkizdere ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

[16] Derepazarı, Güneysu ve İyidere ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

[1] Özhan Öztürk, Pontus: Antiçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2005. s. 739-740

[2] "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.

[3] "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[4] . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.

[5] . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[7] . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[8] . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[9] . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.

[10] "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[11] "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[12] "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[13] "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[14] "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[15] "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[17] "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[18] "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[19] "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[20] "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[21] "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[22] "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[23] "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.

[24] "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.

[25] "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.

[:9-26] 
"Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

"Merkez Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

"Rize Merkez Nüfusu". nufusune.com.

[27] "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

[28] "Merkez Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

[29] "Rize Merkez Nüfusu". nufusune.com.

[27] Bosworth, Van Donzel, Heinrichs, Lecomt, C.E., E., W.P., G. (1995). The Encyclopaedia Of Islam. Leiden: EJ. BRİLL. Erişim tarihi: 3 Eylül 2020.

[28] "milliyet.com.tr - Rize'den Sel ve Heyelan Görüntüleri". 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2012.

[29] TFF, TBF, TVF, THF

[30] "Radyo ve Televizyon Üst Kurulu - Karasal Yayın Frekans / Kanal Sorgulama". www.turkiye.gov.tr. 3 Mart 2024. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024.

[guncel53.com-31] "Güncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize'den Son Dakika Haberler". Güncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize’den Son Dakika Haberler. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.

[32] "Rize'ye Japonya'dan kardeş şehir". Milliyet. 22 Mayıs 2015. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.

[33] "İki Cumhurbaşkanının Memleketi Kardeş Şehir Oldu". www.guncel53.com. 20 Haziran 2023. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

g t d Rize
İlin simgeleri	Ayder Kaçkar Dağları Rize Atatürk Evi Müzesi Rize Kalesi Zilkale
Taşımacılık	Ovit Tüneli Rize-Artvin Havalimanı Riport Rize Limanı
Tarih	Lazistan Sancağı
Eğitim	Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Kişiler	Mesut Yılmaz Recep Tayyip Erdoğan Milletvekilleri {{Rize belediye başkanları}} {{Rize valileri}}

g t d Rize'nin ilçeleri
İl merkezi	Rize
Bağlı ilçeler	Ardeşen Çamlıhemşin Çayeli Derepazarı Fındıklı Güneysu Hemşin İkizdere İyidere Kalkandere Pazar

Rize Köyleri

Rize Köyleri

Rize

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize ilinin merkezine bağlı belde ve belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi'nin tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi'nin coğrafi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Muradiye Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çaykent Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Folklor[değiştir | kaynağı değiştir]

Giyim/Kuşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadın[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahil[değiştir | kaynağı değiştir]

Hemşin[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkek[değiştir | kaynağı değiştir]

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Liglerindeki Kulüpleri:^[27][değiştir | kaynağı değiştir]

Rize'de yerel medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel TV kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel radyo kanalları^[28][değiştir | kaynağı değiştir]

Yayın olmayan kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Gazeteler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Haber Siteleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize Köyleri

Rize Köyleri

Rize

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Rize ilinin merkezine bağlı belde ve belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi'nin tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendirli Beldesi'nin coğrafi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Muradiye Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çaykent Beldesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Folklor[değiştir | kaynağı değiştir]

Giyim/Kuşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadın[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahil[değiştir | kaynağı değiştir]

Hemşin[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkek[değiştir | kaynağı değiştir]

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Liglerindeki Kulüpleri:[27][değiştir | kaynağı değiştir]

Rize'de yerel medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel TV kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel radyo kanalları[28][değiştir | kaynağı değiştir]

Yayın olmayan kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Gazeteler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Haber Siteleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Liglerindeki Kulüpleri:^[27][değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel radyo kanalları^[28][değiştir | kaynağı değiştir]