Yunan mitolojisinde, Polyxena (Yunanca: Grekçe: Πολυξένη ) Truva Kralı Priamos ve kraliçesi Hekabe'nin en küçük kızıydı. Homeros, ondan bahsetmez ancak bazı diğer klasik yazarlar ondan bahseder. Bu yazarlara göre Polyksena'nın hikâyesi değişkenlik gösterir. Truva'nın düşmesinden sonra, nişanlısı olduğu ve birçok versiyonda ölümüne sebep olduğu Akhilleus'un mezarında kurban edilir.^[1]

Efsane[değiştir | kaynağı değiştir]

Polyxena, Agamemnon ve Clytemnestra'nın kızı olan Iphigenia'nın Truva versiyonu olarak kabul edilir. Homeros'un İlyada'sında yer almamasına rağmen, daha sonraki şairlerin eserlerinde, belki de Homeros'un sade hikâyesine romantizm katmak için yer almıştır. Bir kahin, Polyksena'nın kardeşi Prens Troilus yirmi yaşına gelene kadar Truva'nın yenilmeyeceğini kehanet eder. Truva Savaşı sırasında Polyksena ve Troilus, bir çeşmeden su getirmeye çalışırken pusuya düşürülür ve Troilus Yunan savaşçı Akhilleus tarafından öldürülür. Ancak Akhilleus, kısa süre sonra Poliksena'nın sağduyulu olmasından etkilenir.^[2]

Patroklus'un ölümünün ardından hâlâ iyileşmekte olan Akhilleus, Polyksena'nın sözlerinde teselli bulmuştur ve kızın bağlılığından emin olduktan sonra, Polyksena ile buluşmak için Apollon Tapınağına gitmesini söyler. Akhilleus, Polyksena'ya güvenir ve ona en savunmasız yeri olan topuğundan bahseder. Polyksena'nın kardeşleri Paris ve Deiphobos, Apollon tapınağında Akhilleus'u pusuya düşürürler ve Akhilleus'u, Apollon'un yönlendirdiği, zehirlenmiş bir okla topuğundan vururlar.

Polyksena'nın Kurban Edilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazıları Polyksena'nın Akhilleus'un ölümünden sonra suçluluk duygusundan intihar ettiğini iddia etti.^[3] Euripides'e göre ise Troyalı Kadınlar ve Hekabe adlı oyunlarında Polyksena'nın ünlü ölümü Truva Savaşı'nın sonunda gerçekleşmiştir. Akhilleus'un hayaleti, Hellas'a yelken açmak için gereken rüzgarları yatıştırmayı istiyorlarsa, Polyksena'nın kurban edilmesini talep eder. Kız, Akhilleus'un mezarının dibinde öldürülecektir. Hekabe, anne olarak, bir çocuğunun daha öldürülmesine katlanamaz. (Polyksena, neredeyse tüm kız ve erkek kardeşlerinden sonra öldürülmüştür.)

Ancak Polyksena, bir köle olarak yaşamaktansa Akhilleus'a kurban olarak ölmeyi tercih etmektedir. Bu yüzden, Odysseus'a yalvarmayı ya da prenses dışında herhangi bir şekilde muamele görmeyi reddeder. Polyxena'nın bekareti, karakterinin onuru için kritik öneme sahiptir ve Akhilleus'un oğlu Neoptolemos, Poliksena'nın boğazını kestiğinde cesurca öldüğü anlatılmıştır.

Klasik Sanatta[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan betimlemelerindeki birkaç örnek, Polyksena'nın kurban edilmesini tasvir etmektedir.^[4] Çoğu, Polyksena'nın Akhilleus'un mezarı önünde kurban edildiğini gösterir. Bununla birlikte, resimlerdeki bazı ayrıntılar, mitin değişen ve belki de daha önceki versiyonlarına işaret etmektedir.

Örneğin, bazı görüntülerde, Polyksena'nın bir mezar yerine bir sunak üzerinde kurban edildiği görülmektedir. Gümüşçay'da bulunan M.Ö. 500 yılına tarihlenen Polyksena Lahdi'ndeki rölyef, mezarın yanında sehpa olduğunu göstermektedir.^[5] Bu ayrıntılar, Akhilleus'un mezar höyüğü ile Apollon'a adanan kutsal alan arasında bir bağlantı olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Klasik Sonrası Sanat[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu versiyon Polyksena'nın ölümüne onurlu bir şekilde gittiğini gösterir, ancak genellikle göğüsleri çıplaktır. Kurban ayini bir rahip veya Neoptolemos tarafından yapılabilir. Ricci'nin versiyonlarında olduğu gibi, Akhilleus'un mezarının üzerinde onun atlı bir heykeli olabilir ve öldürmeye karşı çıkan Agamemnon, kurbana karşı olduğunu göstermek için orada olabilir. Bazen Aşil'in hayaleti havada görülmektedir.^[2]

Floransa'daki Loggia dei Lanzi'de çok belirgin bir şekilde sergilenen ve genellikle Pio Fedi (1855-1865) tarafından Polyksena'ya Tecavüz olarak adlandırılan heykel, tasvir edilen şiddet biraz yanıltıcıdır. Tecavüz sözcüğü, cinsel tecavüz anlamında değildir, ancak Latince rapere "kapmak, kapmak, götürmek" kelimesinden türetilen kelimeye atıfta bulunulur^[6][7] Kısacası, Polyksena'nın cinsel tecavüze uğramasını değil, Neoptolemos tarafından annesi Hekabe'nin tüm itirazlarına rağmen öldürüldüğünü gösterir. Yerdeki ceset, biraz anakronik olarak (kronolojik olarak uygunsuz), ya kardeşi Polites ya da muhtemelen Hektor'dur. Çoğu versiyonda, her ikisi de çok daha önce öldürülmüştür.^[8]

Polyksena'nın Kurban Edilmesi ile ilgili Eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Polyksena'nın Kurbanı, 1647, Charles Le Brun, Metropolitan Sanat Müzesi
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Francesco Romanelli, 17.yy
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Battista Pittoni
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Sebastiano Ricci
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi
• 
  Çanakkale Arkeoloji Müzesi, Polyxena Lahdi
• 
  Polyxena'nın ölümü, Paul-François Quinsac
• 
  Hekabe, çocukları Polyxena ve Polydoros'un cesetleriyle Aşil'in mezarında - Karl Russ, Kunsthistorisches Museum
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Pittoni, Stuttgart
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Battista Pittoni, Bavarian Resim Koleksiyonu
• 
  Polyksena'nın muzaffer Yunanlar tarafından kurban edilmesi (Atika siyah figürlü Tiren amforası, yaklaşık MÖ 570-550), Britanya Müzesi
• 
  Truva Öyküsü setinden Polyksena'nın Kurbanı, Geç 16. yy, Metropolitan Sanat Müzesi
• 
  Polyksena'nın Kurban Edilmesi, Domenico Corvi, 1790-1800
• 
  Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giulio Carpioni
• 
  Hekabe ve Polyxena
• 
  Aşil tümülüsü yakınında Polyksena'nın kurban edilmesi. Polyksena lahiti, MÖ 500 civarı
• 
  Polyxena'nın Götürülmesi, Pio Fedi, Floransa

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]