Pastafaryanizm

Pastafaryanizm veya Uçan Spagetti Canavarı Kilisesi (İngilizce: The Church of the Flying Spaghetti Monster), eğitim sisteminde akıllı tasarım iddialarının öğretilmesini eleştiren bir hareket. Medya tarafından parodi bir din olarak görülmektedir. Oregon Eyalet Üniversitesi fizik bölümü mezunu olan Bobby Henderson tarafından 2005'te kurulmuştur.^[1] Uçan Spagetti Canavarı bu dinin tanrısıdır. Bu dine inananlar, kendisine Pastafaryan demektedir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Pastafaryanizm adı İtalyanca "pasta" (makarna) ve "Rastafaryanizm" sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Dinin kurulma amacı, ABD'nin Kansas eyaletinin eğitim kurulu tarafından eyalet okullarında Evrim Kuramı'na alternatif olarak akıllı tasarım konusunun müfredata alınması kararını protesto etmekti. Henderson, eğitim kuruluna gönderdiği bir açık mektupla^[2] Uçan Spagetti Canavarı adlı bir yaratıcıya olan inancından söz etti ve okullarda "Pastafaryan" yaratılış kuramının da okutulmasını istedi; bu suretle akıllı tasarımın öğretilmesine karşı reductio ad absurdum, yani "saçmalığa indirgeyen" bir sav öne sürmüş oldu.^[3]^[4]

Uçan Spagetti Canavarı'na, yakın geçmişteki popülerliği ve basının yoğun ilgisi nedeniyle Richard Dawkins gibi ateistler tarafından Russell'in Çaydanlığının^[5] çağdaş sürümü olarak bolca değinilmektedir.

İnançlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Henderson, dininin inançlarını akıllı tasarım destekçilerinin sıkça kullandığı savlara tepki olarak geliştirdi.^[6] Henderson'un temel savları şunlardır:^[7]

Evren, beraberinde bir dağ, ağaçlar ve bir cüce (resimde "cücük" yazıyor) ile birlikte, görünmeyen ve saptanamayan bir Uçan Spagetti Canavarı (USC) tarafından yaratılmıştır.
Evrim hakkındaki bütün kanıtlar Uçan Spagetti Canavarı tarafından yerleştirilmiştir. USC, etraftaki şeyleri olduklarından daha yaşlı göstererek Pastafaryan'ların inançlarını sınamaktadır (ayrıca bakınız: Omfalos). "Örneğin, bir bilim insanı bir kalıntıya radyokarbon testi uygulasın. Kalıntıdaki Karbon-14'ün %75'inin elektron ışınımıyla Nitrojen-14'e dönüştüğünü görsün, ve bu kalıntının yaklaşık 11.000 yıllık olduğu sonucuna ulaşsın; zira karbon-14'ün yarıömrünün 5.730 yıl olduğu düşünülüyor. Ancak bilimcimizin gözden kaçırdığı şey, yaptığı her ölçümde Uçan Spagetti Canavarı'nın gelip Kutsal Makarna Kollarıyla onun bulduğu sonucu değiştiriyor olduğudur. Elimizde bunun nasıl mümkün olduğunu detaylarıyla anlatan ve O'nun bunu neden yaptığını söyleyen çok sayıda belge mevcuttur. O elbette ki görünmezdir ve normal cisimlerin içinden kolaylıkla geçebilir."
Pastafaryan inancındaki Cennet'te göze çarpan iki nokta vardır. "A) Uçsuz bucaksız bira volkanlarıyla doludur. B) Bir striptizci fabrikası vardır."^[8]
Pastafaryan dininin metinlerine "Delifişek" denir. On Emir yerine ahlâkî açıdan daha zayıf olan sekiz "Yapmazsanız Çok Memnun Olurum" öğesi içerir.
Duaların ve Delifişek'in belli bazı ayetlerinin vb. sonunda "RAmen" denir. Bu sözcük Musevilik'te, Hristiyanlık'ta ve İslam'da kullanılan "Amîn" (İngilizce: Amen) sözcüğü ile bir makarna çeşidi olan "ramen"in birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Her ne kadar geleneksel olarak büyük "R" ve "A" ile yazılsa da sadece büyük "R" ile yazılması da kabul edilebilir.

Korsanlar ve Küresel Isınma[değiştir | kaynağı değiştir]

Pastafaryan inanç sistemine göre, korsanlar "mutlak kutsallıktaki varlıklar"dır ve gerçek Pastafaryanlardır. "Hırsız ve dışlanmış" kişiler oldukları izlenimi Orta Çağda Hristiyan din alimlerince yayılmış yanlış bilgilerin sonucudur. Pastafaryanizm'e göre onlar gerçekte "barışsever kâşifler ve iyi niyet elçileridir ve çocuklara şeker dağıtırlar.

Henderson korsanlarla ilgili görüşlerini Kansas Eğitim Kuruluna gönderdiği mektuba ekledi. "Küresel ısınmanın, depremlerin, tayfunların vb. karakıyımlarının nedeninin Dünya'daki korsan sayısının 1800'lerden beri azalmakta oluşu olduğu"nu ileri sürdü.^[9] Mektuba eklediği bir çizelgede korsanların sayısı azaldıkça küresel sıcaklığın yükseldiği görülüyordu; bu suretle istatistiksel olarak anlamlı görünen bir bağlaşımın illâ ki nedensel bir ilişkiyi belirtmediğini gösteriyordu (kafa karıştırmak).

Uçan Spagetti Canavarı'nın kutsal kitabı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bobby Henderson Uçan Spagetti Canavarı'nın kutsal kitabını yazması için Aralık 2005'te 80.000 USD miktarında bir ödenek aldı. Henderson, kitabın satışından elde edeceği gelirle bir korsan gemisi yapmayı ve Dünya'yı dolaşarak kâfirleri Pastafaryan dinine geçirmeyi planladığını söyledi.^[10] Kitabın yayım tarihi 28 Mart, 2006'dır (ISBN 0-8129-7656-8).

Uçan Spagetti Canavarı'nın kutsal kitabı, İncil'in Pastafaryan dinindeki karşılığıdır. İncil'de yer alan Musa peygamber gibi kişiliklere USM'de karşılık olarak bir korsan olan Kaptan Mosey gibi kişilikler getirir. Kutsal kitapta sekiz tane "Eğer Yapmazsanız Çok Memnun Olurum" yer alır; bunlar On Emir'in parodileştirilmiş halleridir.

Tarihçe ve gelişmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçan Spagetti Canavarı Kilisesi'nin ve adını aldığı tanrısının halka ilk sunuluşunun, Bobby Henderson'un USC'yi ve akıllı tasarım düşüncesinin okullarda öğretilmesini konu alan açık mektubunu Kansas Eğitim Kuruluna gönderdiği 7 Mayıs 2005 tarihinde olduğu söylenebilir. Henderson mektubu ve ardından kurul üyelerinden gelen tepkileri kendi İnternet sitesinde yayımladı.^[11]

Henderson'un kurula meydan okuyuşu duyuldukça İnternet sitesi ve sürdürdüğü savaşım ilgi uyandırdı ve destek topladı. Henderson'un savının hicivci ruhu, Uçan Spagetti Canavarı'nı "blog"cular arasında olduğu kadar mizah internet kültürü sitelerinde gözdeleştirdi. Site ABD'deki Sensible Erection programında 17 Haziran 2005'te tanıtıldı.^[12] Ek olarak Boing Boing, Something Awful, Fark.com, Uncyclopedia gibi sitelerde de yer aldı. Uçan Spagetti Canavarı, akıllı tasarımın öğretilmesine karşı bir sembol haline dönüştükçe medya da konuyu işlemeye başladı.^[13]^[14]^[15]

Ağustos 2005'te, okuyuculardan birinin tepkisi üzerine BoingBoing.net sitesi İsa'nın Uçan Spagetti Canavarı'nın oğlu olmadığını deneysel olarak kanıtlayabilen ilk kişiye 250.000 $ "akıllıca tasarlanmış nakit" ödül vereceğini açıkladı,^[16] daha sonra da ödülü 1.000.000 dolara çıkardı.^[16] Bu söz konusu yaratılışçı Ken Hovind'in bilimcilerce mantık yanlışlarıyla dolu olduğu söylenen söz konusuna gönderme yapmaktaydı (Ken Hovind evrenin ve yaşamın ortaya çıkışının açıklanmasında evrimin "mümkün olan tek yol" olduğunu kanıtlayana 250.000 $ ödül verecekti).^[17]

Kansas eğitim kuruluna açık mektup[değiştir | kaynağı değiştir]

Bobby Henderson'un 7 Mayıs 2005 tarihinde Kansas Eğitim Kuruluna gönderdiği açık mektup:

“

Bu mektubu, alternatif Akıllı Tasarım Teorisi'nin Evrim Teorisi ile birlikte okutulup okutulmayacağına karar verme hakkında olan bildirinizi okumam üzerine endişe ile yazıyorum. Bence hepimiz öğrencilerin birçok bakış açısından haberdar olması konusunda hemfikiriz, böylelikle onlar kendileri için en anlamlı teoriyi seçebileceklerdir. Buna rağmen öğrencilerin akıllı tasarımın sadece bir tek teorisini öğrenecek olmalarından endişeliyim.

Hatırlayalım ki akıllı tasarımın birçok teorisi mevcuttur. Dünya çapında ben ve diğer birçok kişi, evrenin yüce bir Uçan Spagetti Canavarı (Flying Spagetti Monster) tarafından yaratıldığına inanıyoruz. Gördüğümüz ve hissettiğimiz her şeyin yaratıcısı O'dur. Evrimsel süreçlere işaret eden güçlü bilimsel delillerin de, sadece rastlantı olduğuna inanıyoruz.

Size bugün yazmamın sebebi, diğer iki teori ile birlikte bu alternatif teoriyi de okullarınızda okutmanızı resmi olarak rica etmektir. Aslında şunu söylemeliyim ki, eğer bunu yapmayı kabul etmezseniz, yasal işlemleri başlatmak zorunda kalacağız. Eminim ki ne söylemek istediğimizi anlamışsınızdır. Akıllı Tasarım Teorisi bir inanç olarak değil de bilimsel bir teori olarak kabul edilecekse, bizim teorimizin de aynı kapsamda değerlendirilerek okullarda okutulmasına izin vermelisiniz.

Teorimiz bazıları için inanması zor olabilir, bu nedenle size yardımcı olabilmek için inançlarımızın ayrıntılarına değineyim. Elimizde evrenin yüce Uçan Spagetti Canavarı tarafından yaratıldığına dair deliller var. Elbette hiçbirimiz onu göremiyoruz, fakat O’nun bize gönderdiği yazılı açıklamalar var. O'nun gücünü detaylıca açıklayan birkaç uzunca kitap serimiz var. Ayrıca bu inanışa sahip 10 milyonun üzerinde insanın olduğunu ve bunun giderek arttığını duymak sizi şaşırtabilir. Bazı insanlar inanışlarımızın gözlemlenebilir kanıtlarla doğrulanmamış olduğunu iddia ettiğinden ağzımızı sıkı tutma eğilimindeyiz. Bu insanların anlamadığı O'nun bu Dünya'yı, gerçekte olduğundan daha yaşlı olduğunu düşünmemiz için yaratmış olduğu. Örneğin, bir bilimci, insan yapımı nesne üzerinde karbon-14 testi yapabilir. Bu bilimci karbon-14'ün yaklaşık olarak %75'inin beta yayınımı ile azot-14'e dönüştüğünü görür ve karbon-14'ün yarı ömrü 5730 yıl olduğundan bu nesnenin hemen hemen 10000 yaşında olduğunu anlar. Fakat bilimcilerimizin farkına varmadığı şey, her ölçüm yapıldığında yüce Uçan Spagetti Canavarı'nın, o mübarek Makarna Uzuvlarıyla sonuçları değiştirdiğidir. O'nun bunu neden yaptığı ve bunun nasıl mümkün olduğunu detaylıca anlatan pek çok metnimiz var. Tabii ki o görünmezdir ve kolaylıkla maddenin içinden geçebilir.

Eminim ki şimdi öğrencilerinize bu alternatif teorinin öğretilmesinin ne kadar önemli olduğunun farkına vardınız. Öğrencilerin, gözlemlenebilir delillerin yüce Uçan Spagetti Canavarı'nın inisiyatifinde olduğunun farkına varmaları kesinlikle zorunludur. Dahası, bizim inanışlarımızı O'nun seçilmiş korsan kostümünü giymeden öğretmek saygısızlıktır. Mektubun çok uzadığını düşünerekten, bunun önemini yeterince vurgulayamıyorum ve maalesef bunun neden yapılması gerektiğini detaylıca açıklayamıyorum. Kısa ve öz olarak: eğer bunu yapmazsak O sinirlenir.

Küresel ısınmanın, depremlerin, kasırgaların ve diğer doğal afetlerin 1800'lerden beri azalmakta olan Korsan sayısının doğrudan bir etkisi olduğunu bilmek ilginizi çekebilir. İlginizi çeker diye, mektuba son 200 yıl boyunca, tahmini korsan sayısına karşı ortalama küresel sıcaklığı gösteren bir grafiği ekledim. Gördüğünüz üzere, küresel sıcaklık ile korsan sayısı arasında istatistiksel olarak belirgin olan bir ters orantı var.

Sonuç olarak, görüşlerimize ve inanışlarımıza zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. Umarım bu teorinin öğrencilerinize öğretilmesinin önemini anlatabildim. Tabii ki gelecekte öğretmenleri bu alternatif teori için eğitmemiz mümkündür. Sabırsızlıkla yanıtınızı bekliyorum ve hiçbir hukuksal davanın gerekli olmayacağını umuyorum. Bence hepimiz bu üç teorinin ülkemiz çapındaki, hatta nihayetinde tüm Dünya'daki tüm bilim sınıflarında eş zamanlı olarak verileceği zamanı sabırsızlıkla beklemeliyiz; 3'te 1 zaman akıllı tasarım için, 3'te 1 zaman yüce Uçan Spagetti Canavarcılığı için ve 3'te 1 zaman da kuvvetli gözlemlenebilir delillere dayalı mantıksal varsayımlar için. En içten dileklerimle, Bobby Henderson, ilgili vatandaş.

Not: Mektuba O'nun bir dağ, ağaçlar ve bir cüceyi yaratışını resmeden sanatsal bir çizimi ekledim. Unutmayın ki, bizler hep O'nun yaratısıyız.

„

Popüler kültürde Uçan Spagetti Canavarı[değiştir | kaynağı değiştir]

Playboy dergisinin Ocak 2006 sayısında Kansas Okul Kurulu'na gönderilen açık mektubun bir kısmı yayımlandı.
Richard Dawkins, Tanrı Yanılgısı adlı kitabındaki bazı görüşlerini anlatmak için The Colbert Report ve Talk of the Nation - Science Friday gibi (ABD'deki) bazı TV programlarında USC'ye başvurdu.^[18] Dawkins'in South Park dizisindeki canlandırılmış karakteri de dizinin "Go God Go" bölümünde dine karşı bir sav kullanırken USC'ye başvurdu.
Uçan Spagetti Canavarı The IT Crowd ve South Park gibi (ABD'deki) bazı televizyon programlarında yer aldı.
Ayrıca FUTURAMA adlı animasyon dizide evrim bölümünde hakkında espriler yapılmış ve görünmüştür.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynaklar ve notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "But Is There Intelligent Spaghetti Out There?". New York Times Arts article. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007. "'Spaghetti Monster' is noodling around with faith". USA Today Science & Space article. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007. "Church of the Flying Spaghetti Monster". James Randi Educational Foundation article September 16, 2005. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007.
^ Henderson, Bobby (2005). "Open Letter To Kansas School Board". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2007.
^ "Verbatim: Noodle and Balls This, Kansas". Washington Post. 28 Ağustos 2005. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Thierman, Jessica (18 Eylül 2005). "Touched by His Noodly Appendage". Gelf Magazine. 8 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Wolf, Gary (23 Ekim 2006). "The Crusade Against Religion". Wired News. 17 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Thierman, Jessica (18 Eylül 2005). "Touched by his Noodly Appendage". Gelf Magazine. 8 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Henderson, Bobby (2005). "Church of the Flying Spaghetti Monster". 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.
^ DuBay, Tim (2005). "CGuide to Pastafarianism". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (Shockwave Flash) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2006.
^ Henderson, Bobby (2005). "Church of the Flying Spaghetti Monster". 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.
^ Craig, Katleen (22 Aralık 2005). "Passion of the Spaghetti Monster". Wired News. 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ "Kansas Eğitim Kurulunun açık mektuba tepkileri". Henderson, Bobby. 25 Haziran 2005. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2006.
^ "Intelligent Design and Pirate Global Warming". Sensible Erection. 17 Haziran 2005. 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.
^ "The Flying Spaghetti Monster". New Scientist. 6 Ağustos 2005. 5 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Rothschild, Scott (24 Ağustos 2005). "Evolution debate creates monster". Lawrence Journal-World. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ Boxer, Sarah (29 Ağustos 2005). "But Is There Intelligent Spaghetti Out There?". New York Times. 22 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
^ ^a ^b "Boing Boing's $250,000 Intelligent Design challenge". BoingBoing.net. 19 Ağustos 2005. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.
^ "Hovind's Challenge". Index to Creationist Claims. TalkOrigins.org. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.
^ "Richard Dawkins / Salmon Farming". Science Friday (İngilizce). NPR. 6 Ekim 2006. 17 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Genel kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Henderson, Bobby (2006). The Gospel of the Flying Spaghetti Monster. Villard Books. ISBN 0-8129-7656-8.
Henderson, Bobby (2007). Das Evangelium des Fliegenden Spaghettimonsters. Manhattan-Verlag. ISBN 3-442-54628-1.

Diğer medya kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Schofield, Jack (20 Ağustos 2005). ""Intelligent Design" and Pastafarianism". Guardian Unlimited. 4 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
"Evolution Debate Spawns a Saucy Monster". Wichita Eagle. 28 Ağustos 2005. 1 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.
"In the beginning there was the Flying Spaghetti Monster". Daily Telegraph. 11 Eylül 2005. 21 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
"Flying Spaghetti Monster gains following". Associated Press. 24 Eylül 2005. 22 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Originating Website, including Henderson's open letter sent to the Kansas Board of Education2 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sampling of Evidence in Support of the FSM - from the Science Creative Quarterly

[1] "But Is There Intelligent Spaghetti Out There?". New York Times Arts article. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007. "'Spaghetti Monster' is noodling around with faith". USA Today Science & Space article. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007. "Church of the Flying Spaghetti Monster". James Randi Educational Foundation article September 16, 2005. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2007.

[2] Henderson, Bobby (2005). "Open Letter To Kansas School Board". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2007.

[3] "Verbatim: Noodle and Balls This, Kansas". Washington Post. 28 Ağustos 2005. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[gelf-4] Thierman, Jessica (18 Eylül 2005). "Touched by His Noodly Appendage". Gelf Magazine. 8 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[5] Wolf, Gary (23 Ekim 2006). "The Crusade Against Religion". Wired News. 17 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[thierman-6] Thierman, Jessica (18 Eylül 2005). "Touched by his Noodly Appendage". Gelf Magazine. 8 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[venganza-7] Henderson, Bobby (2005). "Church of the Flying Spaghetti Monster". 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.

[guidetopastafarianismpreloaded-8] DuBay, Tim (2005). "CGuide to Pastafarianism". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (Shockwave Flash) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2006.

[venganza2-9] Henderson, Bobby (2005). "Church of the Flying Spaghetti Monster". 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.

[10] Craig, Katleen (22 Aralık 2005). "Passion of the Spaghetti Monster". Wired News. 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[11] "Kansas Eğitim Kurulunun açık mektuba tepkileri". Henderson, Bobby. 25 Haziran 2005. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2006.

[12] "Intelligent Design and Pirate Global Warming". Sensible Erection. 17 Haziran 2005. 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.

[13] "The Flying Spaghetti Monster". New Scientist. 6 Ağustos 2005. 5 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[14] Rothschild, Scott (24 Ağustos 2005). "Evolution debate creates monster". Lawrence Journal-World. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[15] Boxer, Sarah (29 Ağustos 2005). "But Is There Intelligent Spaghetti Out There?". New York Times. 22 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2007.

[boing-16] "Boing Boing's $250,000 Intelligent Design challenge". BoingBoing.net. 19 Ağustos 2005. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.

[17] "Hovind's Challenge". Index to Creationist Claims. TalkOrigins.org. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2006.

[18] "Richard Dawkins / Salmon Farming". Science Friday (İngilizce). NPR. 6 Ekim 2006. 17 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

g t d Dinsizlik
Ateizm	Kişiler · Demografi · Din · Tarih · Devlet ateizmi · Eleştiriler · Ayrımcılık · Yargılanma · Zayıf ve güçlü · Agnostik ateizm · Marksist-Leninist ateizm · Antiteizm · Din karşıtlığı · Uluslararası Ateist Birliği
Agnostisizm	Kişiler · Agnostik teizm · Agnostik ateizm · Zayıf agnostisizm · Güçlü agnostisizm · İgnostisizm
Nonteizm	Seküler hümanizm · Post-teizm · Hür düşünce · Dine yönelik eleştiri · Freedom From Religion Foundation · Pastafaryanizm · Görünmez Pembe Tekboynuz · Russell'in çaydanlığı . Apateizm

Pastafaryanizm nedir?, Pastafaryanizm anlamı nedir?, Pastafaryanizm ne demektir?