Parajubaea torallyi

*Parajubaea torallyi*
Parajubaea torallyi
Korunma durumu
	; Tehlikede (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Plantae
Bölüm:	Tracheophyta
Klad:	Angiosperms
Klad:	Monocots
Klad:	Commelinids
Takım:	Arecales
Familya:	Arecaceae
Cins:	Parajubaea
Tür:	P. torallyi
İkili adlandırma
	Parajubaea torallyi (Mart.) Burret, Notizbl. Bot. Gart. Berlin-Dahlem 11: 50 (1930).

Parajubaea torallyi (Palma De Pasobaya, Bolivya -Dağ- Hindistan Cevizi), her daim yeşil Parajubaea cinsine ait Arecaceae familyasından bir türdür. Bolivya'ya özgü endemik bir türdür. Bolivya'da, 2.400-3.400 metre yükseklikte, kuru ormanlar ve kayalık bölgelerde yetişir. Özellikle bu türün varyetesi Parajubaea torallyi var. torallyi And dağları'nın 3.000-3.400 metreye varan yüksekliklerinde yetişir ki bu yönüyle Dünya'nın doğal ortamda en yüksekte yetişen palmiyesi rekorunu da elinde tutar.^[1]

Ancak bu türün (her iki varyetede) doğal yaşam alanlarında nesli tehdit altındadır.^[2] Bunun ana sebepleri doğal yaşam alanlarının tahrip edilmesi, zirai alanların yayılması, ağaç endüstrisi ve hayvanların aşırı otlatılmasıdır. Bu palmiyeler çok küçük bir alanda bulunurlar, bu da tehlikeyi daha ciddi boyuta taşır ve yok olma tehlikesini barındırır. Bu bitkilerin tohumlarının büyük olması sebebiyle tohumların yayılma kabiliyeti de sınırlıdır. Bu palmiyelerin yeni bölgelere yayılmasına yardımcı olan en önemli hayvan Gözlüklü ayıdır (Tremarctos ornatos), fakat bu hayvanlar da insan aktiviteleri yüzünden tehdit altındadır.^[1]

Bununla birlikte meyve vermek için aynen Hindistan cevizleri gibi herhangi bir eşe ihtiyaç duymazlar, dişi ve erkek çiçekler aynı ağaç üzerindedir. Doğal yaşam alanı olan And Dağlarının yükseklerindeki kuru vadilerde sıcaklık nadiren 20 °C’nin üzerine çıkar ve gece don görülmesi bu yükseklikte nadir değildir. Sıcaklık kış aylarında (Temmuz ve Ağustos) sık sık –7 °C’ye kadar düşer ve yıllık yağış sadece 550 mm’dir.Bu duruma göre ağacın 2 varyetede kimi kaynaklara göre -8^[1] kimi kaynaklara göre -13 dereceye kadar olan ısıları tolere edebildiği iddia edilmektedir. Bunun dışında uzaktan akrabası Hindistan Cevizinin aksine fazla sulamaya da ihtiyaç duymaz. Bunun yanında bütün Parajubaea cinslerinde olduğu gibi Jubaea chilensis ile de yakından akrabadır.

Bu ağaçlar verdiği minyatür hindistan cevizine benzer meyveleri ile bilinir, bu türün bir varyete olan Parajubaea torralyi var. torallyi palmiyesinin boyu 17 metreyi gövdesinin çapı 4 desimetreyi bulabilmektedir. Parajubaea torallyi var. torallyi varyetesinin meyveleri ortalama ceviz büyüklüğündedir, kimi durumda doğal alanlarında 10 cm çapına kadar ulaşabilmektedir. Aynen hindistan cevizi gibi meyvelerin içinde süt olarak tanımlanabilecek içilebilir bir sıvı ve meyve kabuğu altında yenilebilir bir kısım bulunmaktadır. Tadıda hindistan cevizine benzemektedir. Bu sebeple Bolivya'da hindistan cevizi gibi yemeklerde ve içeceklerde kullanılmakta, ticari olarak satışı yapılmaktadır. Bir ağaç yaklaşık 15 kg kadar meyve verebilir.

Hindistan cevizi ağacı kadar çok ürün veremese de, meyvelerinin her biri Hindistan cevizinden çok daha küçük olsa da, bu ağaca karşı soğuğa dayanıklılık yönünden üstünlüğü ve az su istemesi gelecekte yeni tanınan bu bitkinin tarımının gelişmesini sağlayabilecektir.

Parajubaea torallyi var. microcarpa varyetesi ise diğer varyetenin aksine biraz daha alçakta yetişir bu ağacın boyu 6 metreye kadar ulaşabilir, meyveleri ise varyete torallyi ile boyut dışındaki yönlerden aynıdır ancak boyut olarak daha küçüktür, meyvesinin ticari değeri de bu sebeple daha düşüktür. Ancak daha ufak boyutları nedeniyle Parajubaea torralyi var. torallyi'ye nazaran süs bitkisi olarak peyzaj düzenlemesinde daha çok kullanılmaktadır.

Parajubaea torallyi hızlı büyür, ancak tohumların çimlenmesi zahmetli ve vakit alıcıdır, tohumların ekimi hindistan cevizi gibidir tohumlar yarı kısmı toprak içinde yarı kısmı ise toprak dışında olacak şekilde gömülür.^[1] Ağaçların ömürleri 100 yılı aşmaktadır, görünüş olarak da ağaçlar hindistan cevizine benzerler.

Yeni tanınan bu tür, (2 varyete) özellikle ABD'nin Kaliforniya gibi eyaletlerinde peyzajda da kullanılmaya başlanmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d http://www.botanix.kpr.eu/tr/index.php?text=9-parajubaea-torallyi-palmiyesi-palma-chico-bolivya-dag-hindistan-cevizi ^{[yalın URL]}
^ "Moraes, M. 1998. Parajubaea torallyi. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. 06 Ocak 2012 tarihi itibarıyla". 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Zipcode Zoo entry5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vikitür'de Parajubaea torallyi ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Parajubaea torallyi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[kpr-1] ttp://www.botanix.kpr.eu/tr/index.php?text=9-parajubaea-torallyi-palmiyesi-palma-chico-bolivya-dag-hindistan-cevizi ^{[yalın URL]}

[2] "Moraes, M. 1998. Parajubaea torallyi. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. 06 Ocak 2012 tarihi itibarıyla". 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.

[1]

[2]

Parajubaea torallyi nedir

Parajubaea torallyi nedir

Parajubaea torallyi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]