Sebastos (Yunanca: σεβαστός "saygın biri", çoğul σεβαστοί, sebastoi) Antik Yunanlar tarafından Augustus'un Roma imparatorluk unvanı için kullanılan bir onursal ifade. Başlığın dişi formu sebastē (σεβαστή) idi. 11. yüzyılın sonlarından itibaren, Komnenos Hanedanı döneminde, Bizans İmparatorluğu için saray unvanlarının yeni sisteminin temelini oluşturan Sebastokrator, protosebastos, panhypersebastos ve sebastohypertatos gibi kelimeden çeşitli şekilleri türetilmiştir. .

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu terim Helenistik Doğu'da 1. yüzyıldan itibaren Roma imparatorları için onursal bir ifade ve Latince Augustus'un bir çevirisidir.^[1][2] Örneğin, Efes'teki Sebastoi Tapınağı, Flavius Hanedanı'na ithaf edilmiştir. Bu ilişki, Sebaste, Sebasteia ve Sebastopolis gibi Roma imparatorlarına şöhret vermek için kentlerin isimlendirilmesinde de uygulandı.

Unvan, 11. yüzyılın ortalarında kadı formu sebaste unvanının imparator IX. Konstantinos Monomakos (1042–1055 arası hükümdar) tarafından ona benzer imparatorluk onursal ifadesi için metresi Maria Skleraina'na verilmesi ile canlandı.^[1] Konstantin Keroularios ya da İsaakios Komnenos ile kardeşi ve gelecekteki imparatoru I. Aleksios'un (1081–1118 arası hükümdar) gibi bir takım kişiler sebastoi olarak nitelendirildi.^[3]

Komnenos Hanedanı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Aleksios, 1081'de Bizans tahtını ele geçirdiğinde, saray unvanlarının eski sistemini yeniden düzenledi, esas olarak sahiplerinin ailesel olarak imparatora gerek kan gerekse evlilik nedeniyle olan yakınlığı işaret eden sebastos temelinde yeni unvanlar oluşturdu.—sebastokrator, sebastos ve protosebastos, panhypersebastos, sebastohypertatos ve protosebastohypertatos—^[4][5] Bu süreç, "geleneksel" idare sistemine ve Senato'yu oluşturan daha üst düzey devlet memurluğuna dayatılan tüm emperyal akrabalık ve ilişkiler ile Bizans aristokrasisinin doğasını derin biçimde dönüştürmüştür. Tarihçi Paul Magdalino'nun sözleri ile, bu hareket imparatorluk ailesini sıradan insanlardan daha da izole etti ve onları "emperyal otoritenin idarecilerinden ziyade ortakları" haline getirdi.^[6] Bu bağlamda, L. Stiernon, 11. yüzyılın sonundan 12. yüzyılın sonuna kadar tüm sebastoi'lerin % 30'unun iktidardaki Komnenos Hanedanı'na , % 20'sinin yakından ittifaklı Dukas'a ait olduğunu ve diğer bir %20'sinin Komnenos ile evli olan yüksek aristokrasinin diğer ailelerine, geri kalan % 10'u hem Bizanslıları hem de imparatorluk ailesiyle evlilik geçiren ya da onur unvan olarak alan yabancı yabancıları kapsıyordu.^[7]

Başlangıçta Sebastoi'ler, kendileri bir sebastoi olmuş bir sebastokrator, bir panhypersebastos, ya da bir sebastos unvanlıların oğulları ile yeni ailesel aristokrasisinin temelini oluşturdular; bununla birlikte, unvanın çoğalması nedeniyle, I. Manuil (1143-1180 arası hükümdar) yönetiminde, imparatorun yeğenleri ve kuzenleri için, yani daha üst düzey görevlilerin oğulları için yeni bir üst düzey sınıflar yaratılmıştır; sebastoi, onların altına, nobelissimoi'nin üstünde gelecek şekilde bir dereceye düşürüldü. Sebastoi daha da iki gruba ayrıldı: basit sebastoi ve sebastoi gambroi.^[8] İkincisi, kadın akrabalarıyla evlenerek imparatora evlilik yoluyla bağlanan çeşitli aristokrat ailelerin üyeleriydi (gambros, Yunanca "damad" anlamına geliyordu). Böylece sebastoi gambroi, sebastoi sınıfının üst tabakasını oluşturmuştur,^[9] ancak hiyerarşide daha da yüksek olan, kuzenler ve yeğenlerin üzerinde, sebastokrator'lerin hemen altında sıralanan imparatorun gerçek damatları olan imparatorluk gambroi ile karıştırılmamalıdır.^[10] pansebastos ("herkes tarafından saygı gören") ve pansebastos sebastos formları da mühürlerde, yazıtlarda ve dönemin yazışmalarında bulunur ancak bunlar sebastos'un asıl unvanının retorik eklemeleridir ve Gustave Schlumberger gibi daha önceki araştırmacıların inanmış olduğu gibi, belirgin ve üstün rütbeleri temsil etmezler.^[11] Dikkat çeken nokta, Bizans sebastoi arasında öncelik, sahip oldukları makamlar tarafından değil, imparatora olan bağlılık derecelerine göre belirlenmiştir.^[12]

Sonraki kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Unvan aynı zamanda yabancı yöneticilere verildi ve idari bölgenin başına sebastos denildiği Bulgaristan, çeşitli yetkililere verilen bir unvan olan Sırbistan gibi Bizans tarafından etkilenen komşu ülkelere de yayıldı.^[2]

12. yüzyılın sonlarında Bizans'ta unvan üstünlüğünü yitirmiş ve sonraki yüzyıllarda sebastos etnik birlikler komutanları için ayrılmış bir unvan olmuştur.^[2] Pseudo-Kodinos, 14. yüzyılın ortalarından kısa bir süre sonra Makamların kitabı adlı eserini yazdığı sırada sırada, sebastos, imparatorluk hiyerarşisinde, droungarios ile myrtaïtes arasında 78'inci sırada en düşük basamaklardan biriydi.^[13] Hexabiblos'un ekinde olduğu gibi makamların daha önceki listeleri, biraz farklı sıralar verir, onu bir kale ve droungarios valisi (prokathemenos) üstüne, megas myrtaïtes sonrasına yerleştirir.^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Magdalino, Paul (2002) [1993]. The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2017. 
• Stiernon, Lucien (1965). "Notes de titulature et de prosopographie byzantines: Sébaste et gambros". Revue des études byzantines. Cilt 23. ss. 222-243. doi:10.3406/rebyz.1965.1349. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2017. 
• Verpeaux, Jean, (Ed.) (1966). Pseudo-Kodinos, Traité des Offices (Fransızca). Paris: Centre National de la Recherche Scientifique. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Maksimović, L. (1993). "Sevasti u srednjovekovnoj Srbiji". Zbornik radova Vizantološkog instituta. Cilt 32. ss. 137-147.