Orhan Asena

Orhan Asena
Orhan Asena
Doğum	7 Ocak 1922; Diyarbakır, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	15 Şubat 2001 (79 yaşında); Ankara, Türkiye
Defin yeri	Cebeci Asri Mezarlığı
Meslek	yazar, senarist
Milliyet	Türk

Orhan Asena (7 Ocak 1922, Diyarbakır - 15 Şubat 2001, Ankara), Türk oyun yazarı, şair, çocuk hastalıkları hekimidir.

1950 sonrası Türk tiyatrosunun en önemli yazarlarından birisidir.^[1] Daha çok tarihi konuları ele alan eserler vermiş, çok üretken bir oyun yazarı olan Orhan Asena, “Türk tiyatrosunun Shakespeare’i” olarak anılır.^[2]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1922’de Diyarbakır’da dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Diyarbakır’da tamamladı. Çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başladı. İlk tiyatro çalışmalarını lise yıllarında yaptı.^[2] İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1945'te mezun oldu. Anadolu'da hekim ve hükûmet tabibi olarak görev yaptı. 1955'te çocuk hastalıkları uzmanı oldu. 12 Mart Muhtırası'ndan sonra Almanya’ya yerleşmek zorunda kaldı, sekiz yıl Almanya'da hekim olarak çalıştı,^[3] Türkiye’ye döndükten sonra Ankara’ya yerleşti, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünde edebî kurul üyesi ve başkanı olarak da görev yaptı.

Yazın dünyasına şiir ve hikâye yazarak giren ve ilk şiirleri Yaratış ve İstanbul dergilerinde yayımlanan Asena, zamanla oyun yazarlığına yöneldi. İlk oyunu "Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış", 1954-1955 tiyatro mevsiminde Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahnelendi ve 1959'da da kitap olarak yayımlandı. 1960 yılında TDK tiyatro ödülünü alan bu yapıtı İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça, İtalyanca dillerine çevrilmiştir.

Oyun yazarlığına devam eden Asena, kırkı aşkın oyun yazdı ve oyunları tüm Türkiye'deki sahnelerde oynandı. Oyunlarından yaklaşık yarısı kitap olarak yayımlandı. Eserlerinde başkaldırı teması ağır bastı. Atçalı Kel Memet'in hayatını işlediği Atçalı Kel Mehmet adlı oyunuyla TRT'den 1970 yılında başarı ödülünü aldı. Daha sonraları ise, İsmet Küntay Tiyatro Ödülü'nü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü ve 1983 yılında Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe ile Yazın alanı Tiyatro dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'nü kazandı. Tiyatro eleştirmenlerince "Türk tiyatrosunun Shakespeare'i" olarak tanımlanmıştır.

1998 yılında kültür bakanlığı tarafından "devlet sanatçısı" unvanına lâyık görüldü. 2001 yılında Ankara'da vefat eden yazar, Cebeci Asri Mezarlığında toprağa verildi.

Ölümünden Sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

2002’den itibaren Diyarbakır’da, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu tarafından Orhan Asena anısına onun adını taşıyan "Yerli Oyunlar Festivali" düzenlenmektedir.^[4] Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Macunköy kampüsünde Orhan Asena Deneme Sahnesi 2002 yılında açılmıştır.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı Oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Korku (1956)
Tanrılar ve İnsanlar (1959): Gılgameş'in halkını korumak için tanrılara meydan okuması, tanrılara eşit olmanın verdiği gurur anlatılır.
Hürrem Sultan (1960)
Kocaoğlan (1962)
Yalan (1962)
Kapılar (1963)
Tohum ve Toprak (1964): İdealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa’yı konu edinir.
Gecenin Sonu (1964)
Fadik Kız (1968)
Simavnalı Şeyh Bedreddin: Düşünceleri uğruna kurban olan mutasavvıf Şeyh Bedreddin’in trajedisini konu edinir.
Atçalı Kel Mehmet (1970): Aydın İhtilaline önderlik eden Atçalı Kel Mehmet’in dramını konu alır.
16 Mart 1920 (1974)
Şili'de Av (1975): Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'nin ölmesi ile sonuçlanan hükûmet darbesini sırasında dışardaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarının öyküsüdür.
Ölü Kentin Nabzı (1978): Şili’de 1977'de Pinochet'in baskı rejimine olası bir direniş hareketini konu edinir.
Ali (1979): Çocuk oyunu.
Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1983): I. Süleyman'ın oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinir.
Bir Başkana Ağıt: Şili’de darbe gecesi Başkanlık Sarayı'nda devlet başkanı Allende'nin yaşadığı gerilimli saatleri anlatır.
Yıldız Yargılanması
Kanunî Sultan Süleyman Dörtlemesi (ya da Taht ve Baht Dörtlemesi)
İlk Yıllar - Roksolan
Sığıntı
Toroslardan Öteye
Seyitbaşı Konağı
Ölümü Yaşamak (1982)

Şiir kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Masal (1941)
Kıtkanaat (1957)

Senaryo çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

"Kurtuluş Savaşı’nda Efeler

Aranan Adam-İçerdeki Adam-Dünya Yurttaşı (Nazım Üçlemesi)
Gılgameş
Ya Devlet Başa, Ya Kuzgun Leşe
Kurtlar Kuşlar Uyurken
Hünkar Hacı Bektaş Veli
Fadik Kız
Yörük Elif

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tohum ve Toprak adlı oyunun İBB Şehir Tiyatroları tarafından 2010-2011 sezonunda sahnelenmesi sürecinde bir araya getirilen derlemeler

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Esra Sen Orhan Asena'nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın, Türkbilig:Türkoloji Araştırmaları, 2008
^ ^a ^b "Hami Çağdaş, Türk tiyatrosunun Shakespeare'i öldü, Hürriyet Gazetesi, 16.02.2001". 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.
^ "Tiyatrodunyasi.net Asmin Singez, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali İçin Bir Öneri". 24 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.
^ "Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali, Tiyatrohaber.net, 03.11.2010". 29 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.

[sen-1] Esra Sen Orhan Asena'nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın, Türkbilig:Türkoloji Araştırmaları, 2008

[sekspir-2] "Hami Çağdaş, Türk tiyatrosunun Shakespeare'i öldü, Hürriyet Gazetesi, 16.02.2001". 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.

[tiyatrodunyasi-3] "Tiyatrodunyasi.net Asmin Singez, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali İçin Bir Öneri". 24 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.

[festival-4] "Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali, Tiyatrohaber.net, 03.11.2010". 29 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı devlet sanatçıları
1970–1979	Adnan Saygun Necil Akses Ulvi Cemal Erkin Mithat Fenmen İlhan Usmanbaş Gülay Uğurata İdil Biret Suna Kan Ayla Erduran Ayşegül Sarıca Verda Erman (1971)
1980–1989	Nevit Kodallı Cemal Reşit Rey Hikmet Şimşek Gürer Aykal İsmail Aşan Tunç Ünver Cüneyt Gökçer Yıldız Kenter Meriç Sümen Suna Korat (1981) Nevzad Atlığ Ayhan Baran Vasfi Rıza Zobu Bedia Muvahhit Mükerrem Berk Gülsin Onay Ayten Gökçer (1987) Aydın Gün Leyla Gencer (1988)
1990-1999	Necdet Yaşar İsmail Baha Sürelsan Alâeddin Yavaşca Zeki Müren Teoman Önaldı Yesari Asım Arsoy Sâdi Yâver Ataman Nida Tüfekçi Mustafa Geceyatmaz Mustafa Turan Barış Manço Hüseyin Sermet Güher Pekinel Süher Pekinel Okan Demiriş Mete Uğur Macide Tanır Bozkurt Kuruç Osman F. Seden Türkan Şoray Hülya Koçyiğit Orhan Şaik Gökyay Tarık Buğra Attilâ İlhan Ali Avni Çelebi Sabri Berkel Turan Erol Devrim Erbil Hüseyin Anka Özkan Sadi Diren (1991) Müzeyyen Senar Mehveş Emeç Şefika Kutluer Tekin Akmansoy Muazzez Abacı Metin Akpınar İzzet Altınmeşe Selmi Andak Avni Anıl Nezihe Araz Muzaffer Arıkan Orhan Asena Semih Balcıoğlu Recep Bilginer Ali Can Koral Çalgan İnci Çayırlı Merih Çimenciler Ali Doğan Haldun Dormen Armağan Elçi Erol Erdinç Özdemir Erdoğan Musa Eroğlu Muazzez Ersoy Semiha Berksoy Zeki Alasya Mengü Ertel Orhan Gencebay Nurşen Girginkoç Rengim Gökmen Ruşen Güneş Fahrettin Güven Nedret Güvenç Fikret Hakan Selahattin İçli Selim İleri Çolpan İlhan Yekta Kara Cemil Karababa Müşfik Kenter Kayıhan Keskinok Levent Kırca Atilla Manizade Yusuf Nalkesen Tankut Öktem Gazanfer Özcan Ahmet Özhan Münir Özkul Sezen Cumhur Önal Kutlu Payaslı Ajda Pekkan Ali Poyrazoğlu Ozan Sağdıç Mustafa Sağyaşar Samime Sanay Emel Sayın Timur Selçuk Nedret Selçuker Nesrin Sipahi Ferit Sıdal Kâmil Sönmez Muammer Sun Gülriz Sururi Dinçer Sümer Şener Şen Ziya Taşkent Orhan Taylan Okay Temiz Zekai Tunca Neriman Altındağ Tüfekçi Dilek Türker Nejat Uygur Necdet Varol Gönül Yazar Jale Yılmabaşar Nilüfer Yumlu Metin Yurdanur Gülşen Tatu (1999)

Orhan Asena nedir?, Orhan Asena anlamı nedir?, Orhan Asena ne demektir?