Nikolay Rısakov
Doğum	Nikolay İvanoviç Rısakov 1861 Belozerski Bölgesi, Novgorod Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm	15 Nisan 1881 (19 yaşında) Semyonovski Meydanı, Sankt-Peterburg, Rus İmparatorluğu

Nikolay İvanoviç Rısakov (Rusça: Николай Иванов Рысаков; 1861 - 15 Nisan 1881) Rus devrimcisi ve Narodnaya Volya'nın bir üyesiydi. Bizzat Çar II. Aleksandr suikastine katılanlardan biridir. Çar'ın seyahat ettiği at arabasına, kaçmasını engelleyen bombayı atmıştır. Ardından suç ortağı olan İgnati Grinevitski'nin attığı ikinci bomba ile Çar hayatını kaybetmiştir.

Tutuklama sonrası itirafında Rısakov, örgütü, üyeleri ve gündemleri hakkında bildiği her şeyi açıklamıştır. Bu çok sayıda tutuklama ile sonuçlanmış ve partinin gücünü ciddi şekilde tehlikeye atmıştır. Ancak pişman olduğunu belirtmesine rağmen, diğer suç ortaklarıyla birlikte 15 Nisan 1881 yılında Semenovsky meydanında asılmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Nikolay Rısakov, büyük olasılıkla 1861'de Novgorod eyaletinin Belozersky bölgesinde bir kereste fabrikasında Ortodoks Hristiyan ebeveynler İvan Sergeviç Rısakov ve Matrena Nikolayeva Rısakova'nın çocukları olarak doğdu. Ailesi aslen Tihvin'liydi ve babası kereste fabrikası tesisinin yöneticisiydi. Rısakov ilköğrenimini Vytegorsk'ta aldı. Kendi çabasıyla çalıştıktan sonra 1878'de Çerepovets ortaokulundan mezun oldu. Eylül 1879'dan itibaren, Aralık 1880'e kadar St.Petersburg'daki Maden Mühendisliği Enstitüsü'nde öğrenciydi. Rısakov, çağdaşlarının açıklamalarında uzun ve kalın kırmızımsı saçlı bir genç olarak tanımlandı. ^[1] Ocak 1881'in başlarında, Zahar kod adı altında tanıdığı Andrey Jelyabov'un etkisi altına girerek Narodnaya Volya'ya katıldı. Rısakov daha sonra Makar Yegorov Glazov adı altında yaşamaya başladı ve devrimci çevrede Belomor kod adı ile biliniyordu.^[1] Üyelerinin  Grinevisçkiy ve Jelyabov'un olduğu propaganda grubuna yardımcı oldu. Özellikle, Rabochaya Gazetesi'nin ilk sayısının 100 kopyasını çeşitli han ve tavernalardaki işçilere, taksi şoförlerine ve şehrin eteklerinde yaşayan köylülere dağıttı. Ayrıca gazetenin üçüncü sayısını içeren ikinci sayısını da dağıttı.^[2] Rısakov daha sonra kendi dairesinde iki toplantı düzenledi ve işçilere konferans verdi. Ancak toplantılara beş ya da altı işçi katıldı.^[3]

II. Aleksandr Suikastı[değiştir | kaynağı değiştir]

Girişime katılma daveti, olaydan iki hafta önce Jelyabov tarafından yapıldı. Rısakov, Grinevisçki ve Timofey Mihaylov gönüllü oldu. Suikasttan bir gün önce, Nikolay Kibalcic rehberliğinde üç gönüllü, hazırlanan bombaları şehir dışında ıssız bir yerde test etti. İki bomba test edildi ve bunlardan biri patladı.^[4]13 Mart sabahı saat 9.00 civarında Rısakov ve diğer bombacılar, grubun sığınağında bombalarını düzenlemek ve saldırı planını gözden geçirmek için toplandılar. Rısakov kendini savunmak için bir hançer ve bir tabanca aldı. Ayrıca fularına veya gazeteye sarılmış bir bomba taşıyacaktı. Kafasında kürk bir şapka, üzerinde ipek bir ceket ve kollarının ucun ile göğsünde geleneksel Rus desenleri olan keten bir gömlek vardı.^[1] 13 Mart 1881'de saat 14:15'te, İmparator'un içinde olduğu at arabası, Rısakov'a yaklaşmadan önce Katherin Kanalı'nın setinden yaklaşık yüz elli metre aşağı ilerlemişti. Rısakov yola yaklaşarak, atın bacaklarının arasına ve taşıyıcının arka tekerleklerinin altına taşıdığı bombayı attı.Ardından patlama, araca ağır bir zarar verdi, Kazak eskortlarından birini öldürdü ve sipariş vermek üzere yola çıkan bir kasabın çocuğunu ciddi şekilde yaraladı.II. Aleksandr şaşkına dönmüştü ancak zarar görmemişti (bildirildiğine göre, ellerinde sadece küçük bir kesik vardı).^[5][1]

Rısakov suç mahallinden kaçmaya başladı ve ardından askerler tarafından kovalandı. Buna tanık olan, bir işçi levyesini Rısakov'un ayağına fırlattı ve tökezleyerek düşmesine neden oldu. Rısakov yakalanmaya karşı koydu ancak sonunda rıhtımın kenarındaki demir korkuluğa takıldı, patlama yerinden yaklaşık otuz adım ötedeydi. Çar bu sırada Rısakov'a doğru yürüdü ve kimliğini sordu. Rısakov kendini Kirov esnafı Glazov olarak tanıttı. Görgü tanıklarına göre Çar, Rısakov'u tehdit eder gibi konuşuyor ve ona karşı parmağını sallıyordu. Çar, olay yerinde ölenler ile ilgilenmek ve Rısakov tarafından yapılan yıkımı suikastı araştırmak için suç mahallinden ayrılmadı. Ardından kendisine sağlık durumunu soran bir askere "Tanrıya şükür, yaralanmadan kurtuldum" dedi.Olay yerindeki bir tanığa göre Rısakov Çar'ın bu sözünün ardındanyüksek sesle "Hala Tanrı'ya şükredeceğinizi göreceğiz." diye bağırdı.^{[6][not 1]} Onu oyalayan Rısakov'a bakarken Çar ve askerleri, arkadan yaklaşan İgnati Grinevitski'i fark etmemişlerdi. İgnati Grinevitski Çar'a yaklaşarak arkadan ölümüne sebep olacak ikinci bombayı attı.^[7]

İkinci bomba patladıktan sonra, Rısakov onu tutan askerlerden biri tarafından ciddi şekilde dövüldü. Çar hızlıca Kışlık Saray'a götürülmeye çalışılırken, Rısakov'un da polis tarafından doğrudan yetkililere götürülmesi kararlaştırıldı. Rısakov, polis tarafından yetkililere götürülürken kalabalık tarafından saldırıya uğradı ancak polisin müdahalesi ile zarar görmeden yetkililere teslim edildi.Çar II. Aleksandr ise yaklaşık 45 dakika sonra hayatını kaybetti.^[1]

Soruşturma[değiştir | kaynağı değiştir]

Gözaltındayken, kendi hayatını kurtarmak amacıyla Rısakov, suç ortakları hakkında değerli bilgiler vererek polisler ile işbirliği yaptı. Özellikle, tutuklama sonrası itirafı, polisin gruba ait olan Gesya Helfman'ın tutuklandığı ve Nikolay Sablin'in polise birkaç el ateş ettikten sonra intihar ettiği Telezhnaya caddesindeki güvenli evine baskın yapmasını sağladı.Mihailov, Sofya Perovskaya ve Kibalcic de sonradan ele geçirildi. Rısakov, tanıdığı tüm üyelerin kimliğini açığa verdi. Birçoğunu sadece parti takma adlarıyla tanıyor olmasına rağmen, her birinin sahip olduğu görevi kolaylıkla tarif edebildi.^[8]

Rısakov, Jelyabov, Perovskaya, Kibalcic, Helfman ve Mihailov ile birlikte yargılandı.Avukatı, aşırı genç olması nedeniyle suçunu hafifletmeye çalıştı.Fakat, 29 Mart'ta tüm sanıklar suçlu bulunmuş ve asılarak ölüm cezasına çarptırılmıştır.Son olarak Rısakov, polise hizmetlerini sunduğunu ve etkin pişmanlıktan yararlandığını dile getirmişse de itirazı göz ardı edildi. Vladimir Solovyov, III. Aleksandr'ın "Hristiyan bir ulusun Hristiyan bir hükümdarı olarak babasının suikastçılarını affetmesi gerektiğini" önerdi. III. Aleksandr'a bir mektupta, Lev Tolstoy tarafından benzer bir temyiz başvurusu yapıldı, ancak sonuç alınamadı.^[9]

infaz[değiştir | kaynağı değiştir]

İnfazdan önceki akşam Kilise kendilerine rahip gönderebileceğini teklif etti. Rısakov hevesle bir rahip istedi, onunla uzun süre konuştu, itiraf etti ve Efkaristiya aldı.^[1][11] 15 Nisan sabahı mahkumlar, infazın gerçekleşeceği Semenovsky Meydanı'na taşındı. Hepsi siyah hapishane tulumları giymişlerdi ve sandıklarında "Regicide(Kral katili)" yazısıyla bir afiş asılmıştı. Şehrin içinden bir çift atla çekilen ilk arabaya Rısakov ve Zhelyabov, ikinci bir arabaya Kibalchich, Perovskaya ve Mikhailov yerleştirildi.Güzergâh boyunca Rısakov'un başı büküktü; Jelyabov ile göz temasından kaçınıyordu.^[1][11] London Times muhabiri, infaza yüz bin seyirci'nin katılım sağladığı tahmininde bulundu. Yargılama sırasında, Rısakov'un birden fazla başarısızlık belirtisi gösterdiği bildirildi. Görgü tanıklarına göre, darağacı nın dibinde, Rısakov korkunç bir şekilde solgun görünüyordu. Rahipler son ayinleri vermek için darağacına çıktıklarında, hükümlüler neredeyse aynı anda onlara yaklaştılar ve haçları öptüler. Rahipler çekildikten sonra, Jelyabov, Mihailov ve Perovskaya birbirlerine yaklaşarak vedalaştılar.Rısakov ise sürekli Jelyabov'a bakarak hareketsiz kaldı. ^[1][12][13]

İnfazlar sabah 9: 20'de Kibalcic ile başladı.En son, Rısakov infaz edildi ve bu nedenle tüm yoldaşlarının infazına tanıklık etmek zorunda kaldı.Cellat göz bağını yüzüne yerleştirdiğinde baygınlık geçirdi.İdam başladığı andan itibaren, birkaç dakika boyunca Rısakov umutsuzca ayaklarını taburede tutmaya çalıştı.Cellat tabureyi bacaklarının altından çekti ve vücudunu güçlü bir şekilde ileri doğru itti.09: 30'da infaz sona erdi; cellat darağacından ayrıldı ve davulların çalması durduruldu. Rısakov'un ve suç ortaklarının cesedi'nin yirmi dakika boyunca dar ağacında beklemesine izin verildi. Askeri bir doktor daha sonra cesetleri inceledi ve saat 9: 50'de darağacından indirilip, siyah ahşap tabutlara yerleştirildiler. Daha sonra hepsi kimsesizler mezarlığına toplu bir şekilde gömüldüler.^[1][12]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Yarmolinsky, Avrahm (2016). Road to Revolution: A Century of Russian Radicalism. Princeton University Press. ISBN 978-0691638546. 
• Kel'ner, Viktor Efimovich (2015). 1 marta 1881 goda: Kazn imperatora Aleksandra II (1 марта 1881 года: Казнь императора Александра II). Lenizdat. ISBN 5-289-01024-6. 
• Hartnett, L. (2001). "The Making of a Revolutionary Icon: Vera Nikolaevna Figner and the People's Will in the Wake of the Assassination of Tsar Aleksandr II". Canadian Slavonic Papers. 43 (2/3). ss. 249-270. JSTOR 40870322. 
• Pearl, Deborah (1988). "Educating Workers For Revolution: Populist Propaganda in St. Petersburg, 1879-1882". Russian History. 15 (2/4). ss. 255-284. JSTOR 24656239. 
• Naimark, Norman M. (1978). "The Workers' Section and the Challenge of the 'Young': Narodnaia Volia, 1881-1884". The Russian Review. 37 (3). s. 273–297. JSTOR 129021. 
• "EXECUTION OF THE CZAR'S ASSASSINS". Australian Town and Country Journal (Sydney, NSW : 1870 - 1907). 4 Haziran 1881. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2019.