Necati Cumalı

Necati Cumalı
Necati Cumalı
Doğum	13 Ocak 1921; Florina, Yunanistan
Ölüm	10 Ocak 2001 (79 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Meslek	Yazar, şair
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	Atatürk Lisesi, İzmir; Hukuk Fakültesi, Ankara
Dönem	Cumhuriyet dönemi

Necati Cumalı (13 Ocak 1921, Florina - 10 Ocak 2001, İstanbul), Türk yazar, şair.

Şiir, roman, hikâye, deneme, tiyatro, günce gibi pek çok edebi türde eser vermiş çok yönlü bir yazardır. Cumhuriyet devri Türk edebiyatının tanınmış kişilerinden olan Cumalı, Yaşar Kemal'in ifadesiyle "Yaşlanmaz Şair Çocuk" olarak anılır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Ocak 1921 tarihinde Yunanistan sınırları içinde bulunan o dönemin Rumeli Vilayet-i Celilesine (Manastır'a) bağlı ve Cuma beyleriyle meşhur olan Cuma kazasında doğdu. Altı çocuklu ailenin en büyük evladı idi.^[1] Ailesi 1923 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi kapsamında Türkiye'ye göç ederek İzmir'in Urla ilçesine yerleşti.

Ortaöğrenimini 1938’de İzmir Atatürk Lisesi'nde tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. İlk şiiri, 1939'da Urla Halkevi Dergisi olan "Ocak"'ta "A. N. Acar" ismiyle^[1] yayımlandı. Sanatsal değere sahip ilk şiiri ise 1940'ta Varlık dergisinde "Netice" ismiyle yayımlandı.^[2] Orhan Veli, Oktay Rıfat, Cahit Sıtkı, Nurullah Ataç gibi önemli edebiyatçılarla tanıştı ve onların etkisiyle şiirine yön verdi. Çocukluğundan başlayarak hayatında yer alan olayları şiirlerinde konu edindi. Yüksek öğrenimini Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde (1941) tamamladı.

Ankara'da Toprak Mahsulleri Ofisi'nde (1941-1942) çalıştıktan sonra askerlik görevi nedeniyle Ezine'ye gitti. İlk kitabı "Kızılçullu Yolu" 1943'te yayımlandı. Askerlikten döndüğü 1945 yılında Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'nde çalışmaya başladı. Askerliği sırasında yazdığı şiirleri aynı yıl “Harbe Gidenin Şarkıları” adıyla yayımladı. 1945'ten itibaren Ulus gazetesi sanat sayfası, Varlık, Ülkü, Ankara gibi dergilerde sürekli olarak şiirleri yayınlandı. Yayınlanan ilk hikâyesi, 1945 yılında Yücel dergisinin yayımladığı "Aysız Geceler" oldu. Ulus gazetesinde şiirlerin yanı sıra hikâye alanındaki ilk denemelerini yayımlamayı sürdürdü. Bir süre Ankara'da Cahit Sıtkı Tarancı ile aynı evi paylaştı.^[1] 1949 yılında sahnelenen "Boş Beşik" adlı oyunu ile dikkat çekti.^[1]

1949 yılında Ankara’daki görevinden ayrılarak İzmir’e gitti. 1957'ye kadar Urla ve İzmir'de avukatlık ve memurluk yaptı. “Güzel Aydınlık” (1951), “İmbatla Gelen” (1955), “Güneş Çizgisi” (1955) adlı şiir kitapları ve "Yalnız Kadın" adlı hikâye kitabı İzmir'de iken yayımlandı. 1955'ten sonra şiir, hikâye, roman çalışmalarını birlikte sürdürdü. Urla ve çevresine ait gözlemleri, avukatlık yıllarında karşılaştığı olaylar ve baktığı davalardan edindiği izlenimlere eserlerine şekil verdi. Özellikle Ege yöresindeki kasaba ve kırsal kesim insanlarının sorunlarının işledi. İlk hikâye kitabı “Yalnız Kadın”, 1955'te yayımlandı. 1956'da İzmir'de "Ara Tiyatro"'yu kurdu ve yöneticiliğini üstlendi.^[1] 1957'de “Değişik Gözle” kitabıyla Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazandı. O yıl avukatlığı bırakarak kendi imkanları ile Paris'e gitti.

1957-1959 yıllarında Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği Basın Ataşeliği'nde çalıştı. Paris yılları "Aşk Duvarı" ve "Zorla İspanyol" gibi bazı oyunlarına ve kimi hikâyelerine kaynaklık etti.^[1] 1959'da "hayatını edebiyat adamı olarak kazanma" kararıyla^[1] yurda döndü; İstanbul'a yerleşti. 1959 - 1963 yıllarında İstanbul Radyosu'nda redaktörlük yaptı. İlk romanı "Tütün Zamanı", 1959'da tefrika edildi. Avukatlık yıllarında edindiği gözlemlerine dayanan Susuz Yaz öyküsünü 1960 yılında yazdı. Üç perdelik bir oyun olarak tiyatroya da uyarladığı öykü, ^[3]Metin Erksan tarafından filme çekilmiş (1963) ve 14. Uluslararası Berlin Film Festivali‘nde Altın Ayı’yı kazanarak (1964) Türk sinemasında çığır açmıştır.^[4]

1960 yılında hariciyeci Berin Teksoy ile evlenen sanatçı, 1963'ten sonra yaşamını roman ve oyun yazarlığı ile sürdürdü. Eşinin işi nedeniyle 1963-1965'te Tel Aviv ve Paris'te bulundu. Necati Cumalı'nın yazdığı bazı yazılar nedeniyle 1966'da eşi Berin Hanım görevinden alınınca^[1] İstanbul'a yerleştiler. 1967'den itibaren Makedonya, ABD, Sovyetler Birliği, Bulgaristan, İran, Yunanistan, Almanya, Çekoslovakya, Finlandiya'ya yurt dışı geziler yaptı. Bu geziler eserlerinin oluşmasında etkili oldu.^[1]

“Makedonya 1900” ile 1970 yılında ikinci kez Sait Faik Hikâye Armağanı'nı, “Yağmurlu Deniz” adlı kitabıyla Türk Dil Kurumu 1969 Şiir Ödülü'nü, “Dün Neredeydiniz” adlı oyunuyla Kültür Bakanlığı 1981 Tiyatro Ödülü'nü, “Tufandan Önce” kitabıyla 1984 Yeditepe Şiir Armağanı’nı, “Viran Dağlar” romanı ile 1995 Orhan Kemal Roman Armağanı, Yunus Nadi Roman Ödülü ve Ömer Asım Aksoy Ödülü'nü kazandı. Türk tiyatrosuna katkılarından dolayı kendisine 2000 yılında Tiyatro Yazarlar Derneği tarafından “Onur Ödülü” verildi.

10 Ocak 2001 tarihinde yakalandığı karaciğer kanserinden kurtulamayarak İstanbul'da hayata veda etti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.^[5]

Ölümünden sonra 2001 yılı “Şiir Büyük Ödülü”’ne değer bulundu ve ödülü eşi Berin Cumalı'ya sunuldu. Urla'da çocukluğunu geçirdiği ve "Anı ve Kültür Evi" olarak ziyarete açılmış;^[6]

İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde Vişnezade Şairler Parkı'na heykeli dikilmiştir.^[7] Urla'da her yıl 10 Ocak'ta anılmaktadır.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Öykü[değiştir | kaynağı değiştir]

1954: Yalnız Kadın
1956: Değişik Gözle
1962: Susuz Yaz
1969: Ay Büyürken Uyuyamam
1976: Makedonya 1900 (1978'de Dilâ Hanım adıyla yeniden yayımlandı)(Filme alındı)
1976: Kente İnen Kaplanlar
1979: Revizyonist
1979: Yakup'un Koyunları
1991: Aylı Bıçak ("Uzun Bir Gece" adıyla ikinci basım 1991)

Roman[değiştir | kaynağı değiştir]

1959: Tütün Zamanı (roman) (1971'de "Zeliş" adıyla yeniden basıldı)
1973: Yağmurlar ve Topraklar
1974: Acı Tütün
1975: Aşk da Gezer
1990: Uç Minik Serçem
1994: Viran Dağlar

Oyun[değiştir | kaynağı değiştir]

1949: Boş Beşik
1959: Mine
1962: Nalınlar
1963: Derya Gülü
xxxx: Yaralı Geyik
1969: Oyunlar 1: Boş Beşik, Ezik Otlar, Vur Emri
1969: Oyunlar 1: Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar Ya da Juliette
1969: Oyunlar 3: Nalınlar, Masalar, Kaynana Ciğeri
1969: Oyunlar 4: Derya Gülü, Aşk Duvarı, Zorla İspanyol
1973: Oyunlar 5: Gömü, Bakanı Bekliyoruz, Kristof Kolomb'un Yumurtası
1977: Oyunlar 6: Mine, Yürüyen Geceyi Dinle, İş Karar Vermekte
1981: Yaralı Geyik
1983: Dün Neredeydiniz
1990: Vatan Diye Diye
1992: Devetabanı

Şiir[değiştir | kaynağı değiştir]

Ay Güneş
Aşklar ve Yalnızlıklar, Toplu Şiirleri I
Başaklar Gebe
Bozkırda Bir Atlı
Bütün Şiirleri
Ceylan Ağıdı
Denizin Yükselişi
Güneş Çizgisi
Güzel Aydınlık
Harbe Gidenin Şarkıları
İmbatla Gelen
Kısmeti Kapalı Gençlik, Toplu Şiirleri II
Kızılçullu Yolu
Mayıs Ayı Notları
Yarasın Beyler
Yağmurlu Deniz
Yaz Geçti

Hatıra[değiştir | kaynağı değiştir]

1978: Yeşil Bir At Sırtında

Senaryo[değiştir | kaynağı değiştir]

1990: Bağımsızlık ya da Ölüm

Deneme[değiştir | kaynağı değiştir]

1971: Niçin Aşk
1976: Senin İçin Ey Demokrasi
1982: Etiler Mektubu
1989: Niçin Af?
1998: Şiddet Ruhu
1995: Ulus Olmak (Atatürk Denemeleri)

İnceleme[değiştir | kaynağı değiştir]

1956: Muzaffer Tayyip Uslu, Şiirleri, Yazıları ve Kendisi için Yazılanlar
1986: Guillaume Apollinaire, Yaşamıi Sanatı ve Şiirleri

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1957: Sait Faik Hikâye Armağanı (Değişik Gözle adlı kitabıyla)

1969: Türk Dili Kurumu Şiir Ödülü (Yağmurlu Deniz adlı kitabıyla)

1970: Sait Faik Hikâye Armağanı (Makedonya 1900 adlı kitabıyla)

1984: Yeditepe Şiir Ödülü (Bütün Şiirleri I ile)

1995: Yunus Nadi Ödülü (Viran Dağlar romanı ile)

1995: Orhan Kemal Ödülü (Viran Dağlar romanı ile)

1995: 1. Dil Derneği Ömer Asım Aksoy Ödülü (Viran Dağlar romanı ile)

2000: Tiyatro Yazarlar Derneği Onur Ödülü (Türk tiyatrosuna katkılarından dolayı)

2001: P.E.N Yazarlar Derneği Şiir Büyük Ödülü

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

MEB 100 Türk Edebiyatçısı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kocabiyik, Deniz. "Necati Cumalı'nın romanlarında ve masallarinda ve tema". tez.yok.gov.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
^ Temel, Tamer. "Necati Cumalı'nın oyunlarındaki 'kadın karakterlerin' incelenmesi". tez.yok.gov.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
^ Uzunkaya, Uğur. "Necati Cumalı'nın Susuz Yaz Adlı Tiyatro Oyununa Ekoeleştirel Bir Bakış". sakaryaedebiyat.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
^ "Susuz Yaz (1963): Bir Uyarlamaya Genel Bakış". eksisinema.com/. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
^ "Necati Cumalı biyografisi, Yazarmezar.com sitesi, erişim tarihi:06.08.2012". 17 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.
^ Hizlan, Dogan. "Doğan Hızlan: Necati Cumalı, Urla'ya döndü". www.hurriyet.com.tr/. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
^ "Necati Cumalı heykeli Beşiktaş'ta". arsiv.ntv.com.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Necati Cumalı

[kocabiyik-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kocabiyik, Deniz. "Necati Cumalı'nın romanlarında ve masallarinda ve tema". tez.yok.gov.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[temel-2] Temel, Tamer. "Necati Cumalı'nın oyunlarındaki 'kadın karakterlerin' incelenmesi". tez.yok.gov.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[ekoelestiri-3] Uzunkaya, Uğur. "Necati Cumalı'nın Susuz Yaz Adlı Tiyatro Oyununa Ekoeleştirel Bir Bakış". sakaryaedebiyat.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[cigir-4] "Susuz Yaz (1963): Bir Uyarlamaya Genel Bakış". eksisinema.com/. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[yazarmezar-5] "Necati Cumalı biyografisi, Yazarmezar.com sitesi, erişim tarihi:06.08.2012". 17 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.

[hizlan-6] Hizlan, Dogan. "Doğan Hızlan: Necati Cumalı, Urla'ya döndü". www.hurriyet.com.tr/. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[heykel-7] "Necati Cumalı heykeli Beşiktaş'ta". arsiv.ntv.com.tr. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Orhan Kemal Roman Armağanı
1972 - 1989	Yılmaz Güney (1972) · Çetin Altan (1973) · Sevgi Soysal (1974) · Erdal Öz (1975) · Vedat Türkali (1976) · Hasan İzzettin Dinamo (1977) · Fakir Baykurt (1978) · Mehmet Başaran (1979) · Adalet Ağaoğlu (1980) · verilmedi (1981) · Rıfat Ilgaz (1982) · Orhan Pamuk (1983) · Tarık Dursun K. (1984) · Mehmet Eroğlu (1985) · Yaşar Kemal (1986) · Şemsettin Ünlü (1987) · Ahmet Yurdakul (1988) · Samim Kocagöz (1989)
1990 - 2009	Demir Özlü (1990) · Peride Celal (1991) · Talip Apaydın (1992) · Tahsin Yücel (1993) · Faik Baysal (1994) · Necati Cumalı (1995) · Erendiz Atasü (1996) · Yıldırım Keskin (1997) · Kemal Bekir (1998) · Ahmet Karcılılar (1999) · Oktay Akbal (2000) · Oya Baydar (2001) · Selim İleri (2002) · Erhan Bener (2003) · İnci Aral (2004) · Adnan Binyazar (2005) · Hasan Ali Toptaş (2006) · Hıfzı Topuz (2007) · Ayşegül Devecioğlu (2008) · Zülfü Livaneli (2009)
2010 -	Hidayet Karakuş (2010) · Kâmuran Şipal (2011) · Yiğit Bener (2012) · Hasan Özkılıç (2013) · Hamdi Koç (2014) · Hüsnü Arkan (2015) · İbrahim Yıldırım (2016) · Gürsel Korat (2017) · Seray Şahiner (2018) · Faruk Duman (2019) · Ayhan Geçgin (2020) · Herkül Millas (2021) · Burhan Sönmez (2022) · Kemal Varol (2023)

g t d Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
1955'ler	Haldun Taner ve Sabahattin Kudret Aksal (1955) Tahsin Yücel (1956) Necati Cumalı (1957) Orhan Kemal (1958) Oktay Akbal (1959)
1960'lar	Adnan Özyalçıner ve Mehmet Seyda (1964) Mahmut Özay ve Kâmuran Şipal (1965) Cengiz Yörük (1966) Tarık Dursun K. (1967) Muzaffer Buyrukçu (1968) Faik Baysal ve Orhan Kemal (1969)
1970'ler	Zeyyat Selimoğlu (1970) Bilge Karasu ve Bekir Yıldız (1971) Füruzan (1972) Demirtaş Ceyhun (1973) Fakir Baykurt (1974) Adalet Ağaoğlu (1975) Selim İleri (1976) Necati Cumalı (1977) Adnan Özyalçıner ve Selçuk Baran (1978) Ferit Edgü (1979)
1980'ler	Tomris Uyar (1980) Nursel Duruel (1983) Pınar Kür (1984) Tarık Dursun K. (1985) Feyza Hepçilingirler (1986) Tomris Uyar (1987) Gülderen Bilgili ve Mahir Öztaş (1988) Demir Özlü (1989)
1990'lar	Nezihe Meriç (1990) Ayla Kutlu (1991) Oya Baydar (1992) Osman Şahin (1994) Mehmet Zaman Saçlıoğlu (1995) Cemil Kavukçu (1996) Ayşe Kulin (1997) Orhan Duru ve Erdal Öz (1998) Necati Tosuner (1999)
2000'ler	Faruk Duman (2000) Murat Gülsoy (2001) Yekta Kopan (2002) Mehmet Günsür (2003) Başar Başarır (2004) Ayşe Sarısayın (2005) Refik Algan (2006) Selma Fındıklı (2007) Behçet Çelik (2008) Feryal Tilmaç (2009)
2010'lar	Aslı Erdoğan (2010) Ahmet Büke (2011) Yalçın Tosun (2012) Sine Ergün (2013) Mahir Ünsal Eriş (2014) Bora Abdo (2015) Muzaffer Kale (2016) Pelin Buzluk (2017) Kemal Varol (2018) Melisa Kesmez (2019)
2020'ler	Ethem Baran (2020) Şermin Yaşar (2021) Kâmil Erdem (2022) Ayşegül Devecioğlu (2023)

g t d Yunus Nadi Roman Ödülleri
1958-1990	Fakir Baykurt (1958) Attilâ İlhan (1974) Emel Ebcioğlu (1988) Yılmaz Karakoyunlu (1989) Tarık Dursun K. (1990)
1991-2000	İnci Aral (1991) Oya Baydar, Ahmet Yurdakul (1992) Hasan Ali Toptaş (1993) Necati Cumalı (1994) Mahir Öztaş (1995) Burhan Günel (1996) Hakan Akdoğan (1997) Ahmet Altan (1998) Mario Levi (1999) Zülfü Livaneli (2000)
2001-2010	Nazlı Eray (2001) Tahsin Yücel (2002) Murat Gülsoy (2003) Burhan Günel (2004) Yiğit Okur (2005) Enver Aysever (2006) Mehmet Anıl (2007) Özcan Karabulut, Hakan Yaman (2008) Adnan Gerger (2009)
2011-2020	Faruk Duman (2011) Irmak Zileli (2012) Sibel K. Türker (2013) Mehmet Zaman Saçlıoğlu (2014) Eren Aysan (2015) Sema Kaygusuz (2016) Başar Başarır (2017) Enis Batur (2018) Zeynep Göğüş (2019) Ömer F. Oyal (2020)
2021-2030	Gökçer Tahincioğlu (2021) Belgin Bıyıkoğlu (2022) Hikmet Hükümenoğlu (2023)

Necati Cumalı nedir?, Necati Cumalı anlamı nedir?, Necati Cumalı ne demektir?