Mogadişu

Mogadişu
Mogadişu
Şehir
	Muqdisho
	Mogadişu Mogadişu' nun Somali'deki konumu
Ülke	Somali
Bölge	Banaadir İli
Yüzölçümü
• Şehir	1657.00 km²
Nüfus (2011)
• Yoğunluk	817.0/km²
• Kent	1,554,000,
Zaman dilimi	UTC+03.00 (Standart Zaman (Batı Afrika Saati))

Mogadişu (Somalice: Muqdisho), Afrika'nın doğusunda, Hint Okyanusu kıyısında bulunan Somali'nin başkentidir. Aynı zamanda Banaadir eyaletinin de merkezidir. Piri Reis’in Muğdiş dediği şehre Somali dilinde Muqdisho, Arapça kaynaklarda Makdeşû, İtalyancada Mogadiscio, Türkçe eserlerde Mogadişu (Magdişu) denilmektedir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Mogadişu’nun kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bazı tarihçilere göre Emevi Halifesi Abdülmelik bin Mervan zamanında (685-705), Portekizli tarihçi Joao de Barros’a göre ise Basra Körfezinden gelen yedi kardeş tarafından 887 yılında kuruldu. Ancak 10. yüzyılda Arabistan’ın çeşitli bölgelerinden ve özellikle Abbasi kuvvetleriyle Karmatiler arasında şiddetli mücadelelere sahne olan Lahsâ’dan gelen Araplar’la, İran’ın Şiraz ve Nişabur şehirlerinden buraya göç edenler tarafından kurulduğu genellikle kabul edilmektedir. Bu önemli sahil şehri daima iç bölgelerden gelecek yerli saldırılarına ve Hint Okyanusu’ndan yönelecek deniz saldırılarına açıktı. Mogadişu’ya 10. yüzyılda yerleşen Mukrî, Cid‘atî, Akabî, İsmâilî ve Afîfî gibi büyük kabileler kendi aralarında otuz dokuz küçük zümreden oluşan bir birlik tesis ettiler ve şehrin idaresi için ortak bir yönetim kurdular. Zamanla Mukrî ailesi şehirde üstünlük elde etti, Kahtânî nisbesiyle bilinen bir ulema sülalesi oluşturdu ve şehri yönetecek olan kadıların ancak Kahtânîler’den seçilebileceğini diğer zümrelere kabul ettirdi. Bu ulema sınıfının yönettiği şehir 12. yüzyılda önemli bir ticaret merkezi oldu. 13. yüzyılda Ebû Bekir b. Fahreddin burada küçük bir sultanlık kurmayı başardı ve Mukrîler’le anlaşarak şehir kadılarının onlar arasından seçileceğini bildirdi. Başşehirdeki Mescid-i Cum'a ve diğer iki büyük caminin 1238, 1268 ve 1269 tarihli kitabelerinden 13. yüzyılda buradaki refah seviyesinin oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır.^[2]

1331 yılında Sultan Ebû Bekir b. Ömer zamanında Mogadişu’yu ziyaret eden İbn Battuta sultanın Makdişu dili konuştuğunu, ancak Arapçayı da bildiğini, bu hanedan döneminde şehrin büyük gelişme gösterdiğini ve çok canlı bir ticaret hayatının olduğunu belirtmektedir. Mogadişu’nun Mısır ve Arap yarımadasıyla ticari ilişkileri oldukça gelişmişti. 14. yüzyıldan itibaren Mogadişu ülkenin kuzey pazarını elinde bulunduruyordu. 14-15. yüzyıllar Mogadişu’nun tarihteki en müreffeh dönemini oluşturmaktadır. 16. yüzyılın başında sadece şehrin değil Habeş de denilen ülkenin isminin Makdişu olduğunu ve burada yaşayan halkın Makdişu dili konuştuğunu Piri Reis belirtmektedir. 1499’da Hindistan’dan dönüşünde Vasco da Gama donanmasıyla Mogadişu’ya bir saldırı düzenlemişse de şehri işgal edemedi. 1507’de gerçekleştirilen saldırılar da başarısızlıkla sonuçlandı. 16. yüzyılda Mogadişu’da yönetim Muzaffer sülâlesinin eline geçti. Bu sırada Somali asıllı göçebe Heviye kabilesi, yine Somali asıllı olup Makdişu Sultanlığı ile ittifak yapan yerel Acurân Sultanlığı’nın topraklarını işgal ederek Mogadişu’nun ekonomik açıdan geri kalmasına sebep oldu. 1585’te Emir Ali Bey, Hint Okyanusu sahillerini iki kadırga ile dolaşarak önce Mogadişu’yu, ardından Mombasa’ya kadar diğer sahil şehirlerini Portekiz saldırılarından kurtarıp Osmanlı Devleti’ne bağladı.^[2]

1698 yılında Umman Sultanı Seyf b. Sultân, Mombasa’yı Portekizliler’den alınca Mogadişu ve diğer Somali sahil şehirleri de Ummanlılar’ın eline geçti. Fakat Umman buradaki birliklerini geri çektiği zaman yeni bir idari boşluk oluştu. Bu gelişmeler Mogadişu’yu her yönden iyice zayıflattı ve şehir Hamarven ve Şangani adıyla ikiye bölündü. Somali etnik grubu yavaş yavaş eski Arap şehrine girmeye başladı. 1752’de Umman Sultanlığı adına Mogadişu’dan Afrika’nın güneyindeki Cap Delgado’ya kadar olan sahiller Arap bölgesi ilân edildi ve Portekiz hakimiyetine son verildi. Ancak Mogadişu şehri bir başka Somali asıllı kabile olan Darandolle’nin eline geçti. İmam unvanı taşıyan reisleri karargâhını Şangani’de kurdu. 1823 yılında Mogadişu ismen Umman Sultanı Seyyid Saîd b. Sultân’a bağlandıysa da buranın idaresi yine Somali yerli reislerinin elinde kaldı. 1843’te Mogadişu’ya ilk defa Ummanlılar tarafından Somali asıllı bir vali tayin edildi. Zanzibar Sultanı Bergaş b. Saîd Mogadişu’yu 1871’de doğrudan idaresine aldı. Mogadişu, 1892 yılında İtalya tarafından kiralandı ve burası İtalyan himayesindeki kıyı olarak ilan edildi. Zengibar Sultanı Seyyid Ali b. Hamûd 1905’te Mogadişu’yu İtalya’ ya sattı. 1911 yılında İtalya Somali’yi sömürge ilan ederek Mogadişu’yu başşehir yaptı. 1938’de İtalya’nın Etiyopya ile yaptığı savaş esnasında 50.000 kişinin yaşadığı şehirde nüfusun % 40’ını İtalyanlar oluşturuyordu. II. Dünya Savaşı sırasında İtalya’nın Somali sömürgesi İngilizler tarafından işgal edildiyse de şehrin idaresi geçici olarak tekrar İtalya’ya bırakıldı.^[2]

26 Haziran 1960'ta bağımsızlığını ilan eden Somali Devleti' nin, daha sonra 1 Temmuz 1960'ta Somali Cumhuriyeti' nin başkenti oldu.