Miloš Forman
44. Karlovy Vary Uluslararası Film Festivali'nde
Doğum	Jan Tomáš Forman 18 Şubat 1932(1932-02-18) Čáslav, Çekoslovakya
Ölüm	13 Nisan 2018 (86 yaşında) Warren, Connecticut, ABD
Meslek	oyuncu, film yönetmeni, senarist
Etkin yıllar	1953-2018
Evlilik	Jana Brejchová (1958-1962; boşanma) Vera Kresadlova-Formanova (1964-1999; boşanma) Martina Zborilova-Forman (1999-2018)
Çocuk(lar)	4
İmza

Miloš Forman (doğum adıyla Jan Tomáš Forman) (d. 18 Şubat 1932, Čáslav - ö. 13 Nisan 2018), Çekoslovak göçmeni Amerikalı film yönetmeni, senarist, oyuncu ve akademisyen.

1975'te çektiği Guguk Kuşu (One Flew Over the Cuckoo's Nest) ve 1984'te yönettiği Amadeus filmleri ona En İyi Yönetmen Akademi Ödülü'nü getirdi, Skandalın Adı Larry Flynt (The People vs. Larry Flynt) filmiyle de bu ödüle aday gösterildi.

1951-1956 yılları arasında Prag'daki Müzik ve Dramatik Sanatlar Akademisi ile Film Akademisinde (FAMU) eğitim gördü. 1960'lı yılların başındaki Çekoslovak sineması bağlamında, Milos Forman'ın ilk filmleri olan Černý Petr (Maça Ası) ve Konkurs bir devrim olarak nitelendi. Bu filmlerde Çek yazarlarının ve geç yeni gerçekçilik akımının, özellikle Ermanno Olmi'nin etkileri oldukça belirgindi. Forman bu ilk filmlerinde sosyalist sanat kavramının ifadeleri olarak benimsendi. Mevcut şartlar Forman'ı Çek Yeni Dalgası'nın tartışmasız yıldızı haline getirdi. Üslubu, oyuncu-dışı foyunculerin duyarlı kullanımı; canlandırma, doğal seslendirme ve yarı doğaçlama diyaloglar ile Çek folk-rock'ı ve genel anlamda müziğe yönelik şaşmaz bir kulak şeklinde karakterize edilebilir. Bütün bu temel özellikler Bir Sarışının Aşkları ile Koşun İtfaiyeciler adlı filmlerinde daha da belirgindir. 1968 sonrasında Koşun İtfaiyeciler yasaklanmış ve Forman Batı'da kalmaya karar vermişti. Burada, kendi özgün fikrinden kaynaklanarak yaptığı tek Amerikan filminin senaryosu üzerinde çalışmaktaydı; diğerleri edebiyat uyarlamasıdır. Amerika öncesi Forman'ın izleri, en başarılı filmi olan ve Ken Casey'in öyküsünü kökten değiştirerek kendi objektif ve komik vizyonuna getirdiği Guguk Kuşu filminde kolaylıkla gözlemlenebilir. Bu film 1975 yılında Oscar kazandı. Aynı yıl Forman, Amerikan vatandaşlığına geçti.

Forman sinisizimle suçlanmıştır; ancak Forman'ın vizyonu Bohumil Hrabal, Hasek veya Skvorecki gibi Çek edebiyatının siniklerinin ideoloji karşıtı, realist ve Hümanist geleneğinden gelmektedir. Forman'ın yönetiminin etkisi bazı Kuzey Amerika filmlerinde bile hissedilebilir; ancak kalıcı önemi, yaptığı üç Çek filminden kaynaklanmaktadır. Bu filmlere, Amerika'yı Amerikalılara duyarlı bir yabancının gözlerinden göstermek amaçlı cesur bir çaba olan Taking Off adlı filmi de eklenmelidir.

Forman, çalışmalarını en çok satan kitap ve oyunların uyarlamaları yönünde sürdürmüştür.

Kişisel Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Forman, bir yaz oteli işleten Anna Švábová Forman'ın oğlu olarak Çekoslovakya'daki (şimdi Çek Cumhuriyeti) Čáslav'da doğdu. Gençken biyolojik babasının profesör Rudolf Forman olduğuna inanıyordu. Nazi işgali sırasında Rudolf Forman yasaklı kitapları dağıttığı için tutuklandı ve 1944'te Mittelbau-Dora toplama kampında Gestapo tarafından sorgulanırken öldü. Forman'ın annesi bir önceki yıl Auschwitz'de öldü. Forman, 16 yaşındayken toplama kamplarının görüntülerini görene kadar kendilerine ne olduğunu tam olarak anlamadığını söyledi.

Forman daha sonra iki amca ve aile arkadaşları tarafından yetiştirildi. Ağabeyi Pavel bir ressam idi ve 1968 Çekoslovakya'nın işgalinden sonra Avustralya'ya göç etti. Forman daha sonra biyolojik babasının aslında Holokost'tan kurtulan Yahudi mimar Otto Kohn olduğunu [ve Forman'ın matematikçi Joseph J.Kohn'un üvey kardeşi olduğunu keşfetti.

Forman gençliğinde tiyatro yapımcısı olmak istedi. Savaştan sonra Poděbrady'deki King George yatılı okuluna gitti, burada arkadaşları Václav Havel, Mašín kardeşler ve gelecekteki film yapımcıları Ivan Passer ve Jerzy Skolimowski'yle tanıştı. Daha sonra Prag'daki Sahne Sanatları Akademisi'nde senaryo yazarlığı okudu. Laterna Magika'nın yaratıcısı Alfréd Radok'un asistanıydı. Film yapımcısı ve arkadaşı Passer ile birlikte, 1968 yazında Varşova Paktı'nın Çekoslovakya işgali sırasında Amerika Birleşik Devletleri için Avrupa'dan ayrıldı.

Forman'ın ilk karısı Çek film yıldızı Jana Brejchová idi. Štěňata (1957) filmi sırasında tanıştılar. 1962'de boşandılar. Forman'ın ikinci eşi Çek aktris Věra Křesadlová ile ikiz oğulları vardı. 1969'da ayrıldılar. Oğulları Petr ve Matěj (1964 doğumlu) ikisi de tiyatroya katıldılar. Forman, 28 Kasım 1999'da Martina Zbořilová ile evlendi.

Forman, Columbia Üniversitesi'nde film profesörü olarak görev yaptı. 1996'da asteroit 11333 Forman'ın adını aldı.1994'te şiirler yazdı ve otobiyografi Turnaround'u yayınladı. Kısa bir hastalıktan sonra 13 Nisan 2018 Cuma günü Warren, Connecticut'taki evinin yakınındaki Danbury Hastanesinde 86 yaşında öldü.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Miloš Forman - Avrupa Filmleri Festivali 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yeres, Artun (derleyen) (2004). "Göstermenin Sorumluluğu". İstanbul: Donkişot Yayınları. s. 157. ISBN 975-6511-25-7

Filmleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Maça Ası (Černý Petr, 1963)
• Bir Sarışının Aşkları (Lásky jedné plavovlásky, 1966)
• Koşun İtfaiyeciler (Hoří, má panenko, 1968)
• Taking Off (1971)
• Guguk Kuşu (1974)
• Hair (1979)
• Ragtime (1981)
• Amadeus (1984)
• Valmont (1989)
• The People vs. Larry Flynt (1996)
• Man on the Moon (1999)
• Goya's Ghosts

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Miloš Forman