Meroe

Meroe Adası Arkeolojik Alanları
UNESCO Dünya Mirası
	Meroe'deki piramitlerin üstten görünüşü
Konum	Sudan
Kriter	Kültür: ii, iii, iv, v
Referans	1336
Tescil	2011 (35. oturum)
Bölge	Afrika
Koordinatlar	16°52′48″K 33°43′12″D / 16.88000°K 33.72000°D

Meroe (Meroë olarak da yazılır^[1]^[2]) ya da Merâvi (Meroitik: Medevi ya da Bedevi; Arapça: Arapça: مرواه Meruvah ve Arapça: مروى Meruvi, Grekçe: Μερόη, Meroi), Sudan’da Hartum’un yaklaşık 200 km kuzey doğusundaki Shendi yakınında, Kabushiya tren istasyonunun yaklaşık 6 km kuzey doğusunda ve Nil nehrinin doğu kıyısında bulunan antik kentin ismidir. Kentin yakınında Bagrawiyah ismi verilen bir grup köy bulunur. Bu şehir birkaç yüzyıl boyunca Kuş Krallığının başkenti olmuştur. Kent ismini günümüzde Butana bölgesindeki Meroe Adasına vermiştir. Butana, üç tarafı Nil (Atbarah Nehri'nden Hartum'a kadarki bölümü), Atbarah ve Mavi Nil nehirleri ile çevrilmiş bir bölgedir. Butana bölgesinde Meroe'nin yanı sıra isimleri Musawwarat es-Sufra ve Naqa olan iki Meroitik kenti daha vardır.^[3]^[4] Kush Krallığı'na ev sahipliği yapan Meroe kenti orta Nil bölgesinde kurulan erken devletlerden birini temsil etmektedir. Sahra'nın güneyinde bulunan en eski ve en etkileyici devletlerden biridir.^[5]

Meroe şehrinin yeri, birçoğu yıkıntı durumda, üç grup halinde iki yüzden fazla piramitle bellidir. Bunlar farklı boyut ve oranları nedeniyle Nübye Piramitleri olarak tanımlanır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Meroe MÖ 800 - MS 350 yılları arasında Kush Krallığı ya da Napata / Meroitik Krallığı'nın güney başkentiydi. Kısmen çözülen Meroitik metinlere göre, şehrin adı Medewi ya da Bedewi olarak da bilinmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}^[6]

Kazılar önemini gösteren kanıtları ortaya çıkartmıştır, bunlar Napata Devri yerleşimi (batı mezarlığı) dolaylarında (yaklaşık MÖ 800 - MÖ 280) keşfedilen üst sınıf Kushîlere ait definleridir.

Meroe kültürü Antik Mısırın Kush kökenli 25. Hanedan döneminde gelişmiştir. Kentin önemi Meroitik devrin başlangıcı ile yavaş yavaş artmıştır, Arrakkamani hükümdarlığı döneminde (yaklaşık MÖ 280) kraliyet gömü alanı Napata'dan (Jebel Barkal) Meroe'ye taşınmıştır.

Roma'nın Antik Mısır'ı ele geçirmesi, Meroe ve Roma arasında sınır çatışmalarına yol açmıştır. MÖ 23 yılında Roma'nın Mısır valisi Publius Petronius, Meroe akınlarını sona erdirmek için Mısır'ın güneyinde Nübye'yi işgal etmiş ve kuzeye dönmeden önce Napata'yı yağmalamıştır (MÖ 22). Meroe misilleme olarak güney Mısır'daki kentlere saldırarak pek çok değerli mal ve heykelin yanı sıra imparator Augustus'un heykelinin kafasını da yağmalayıp ve kendi tapınaklarından birinin merdivenlerinin altına gömmüştür. MÖ 22 yılında Roma ve Meroe arasında imzalanan barış anlaşmasıyla Roma, Augustus'un büstü de dahil olmak üzere yağmalanan heykellerin çoğunu sağlam olarak geri almıştır. Bu büst günümüzde British Museum'da sergilenmektedir.^[7]

Roma ve Meroe arasındaki bir sonraki savaş MS 61 yılında olmuştur. İmparator Neron tarafından gönderilen Roma ordusunu Beyaz Nildeki Sudd bataklıklarına kadar ilerlemiş ve burası Roma'nın Afrika'daki nüfuzunun güney sınırı olmuştur.^[8] Arkeolojik buluntular, Mısırdaki Roma valisi Petronius'un cezalandırma seferini izleyen dönemde Meroe'nin Roma ve Akdeniz ile sağlıklı ticaret ilişkileri kurduğunu ortaya koymuştur.^[9] Ancak, Meroe krallığının gücü savaşın yıktığı geleneksel sanayisindeki düşüş nedeniyle 1. veya 2. yüzyılda solmaya başlar.^[10] Eritre Denizi Periplus'ında Meroe kentinden kısaca söz edilmektedir.

"2. Berenice'ten aşağıda sağ kıyıda berberi ülkesi vardır. Kıyı boyunca dar vadilerde dağınık mağaralarda balık-yiyenler yaşar. İçlerde Berberiler vardır ve bunların ötesinde vahşi Hayvan-Eti-Yiyenler ve Buzağı-Yiyenler vardır, her kabile kendi şefi tarafından yönetilir; ve arkalarında, daha içte, batıya doğru olan ülkede, Meroe adında bir şehir vardır."Eritre Denizi Periplus'ı, 2.Bölüm

Meroe şehrinin son devri Aksumkrallarından birinin isimsiz olarak Meroe'ye diktiği zafer stelesi ile temsil olmaktadır. Yunanca yapılmış bir tarife göre, bu kral "Aksumilerin ve Himyarîlerin Kralıdır", yaklaşık 330 yılında hüküm sürdüğü tahmin edilmektedir. Yakındaki piramitlerde iki arkaik Ge'ez yazısı ile yazılmış kitabe bulunmuştur; krala ait stele ile aynı çağdan mı, daha geç bir tarihe ait mi oldukları kesin değildir.

Arikamaninote'de bulunan yazıtlarda Meroe'nin Mısır hiyeroglifleri ile yazılışı.

Arkeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Mdewi (Medewi/Meroe) kelimesinin Hamadab'da Amanirenas stelesi üzerindeki yazısı

Meroe, Fransız mineralog Frédéric Cailliaud (1787-1869) tarafından 1821 yılında yayınlanan resimli bir broşürle Avrupalıların bilgisine sunuldu. Çalışma güneydeki bilinen Latince yazıtı da içeriyordu.^[11]

1834'te Giuseppe Ferlini tarafından küçük çaplı bazı hazine avları düzenlenmiştir. Giuseppe Ferlini kazılarda bulduğunu ve şu anda Berlin ve Münih müzelerinde bulunan, çoğu mücevherat olmak üzere çeşitli antik eserleri keşfetmiştir (veya keşfettiğini iddia etmiştir).

1844 yılında harabeler Karl Richard Lepsius tarafından daha dikkatle incelenmişlerdir; Lepsius gerçek antika eserlerin yanında birçok plan, kroki ve kopyayı Berlin'e getirmiştir.

Sonraki kazılar 1902 ile 1905 yılları arasında E. A. Wallis Budge tarafından yürütülmüş, bu araştırmaların sonuçları Mısır Sudan'ı: Tarihi ve Anıtları (The Egyptian Sudan: its History and Monuments) (Londra, 1907) çalışmasında anlatılmıştır. Piramitler arasındaki yolları yapan askerler Sudan valisi Sir Reginald Wingate tarafından sağlanmıştır.

Piramitlerin düzenli aralıklarla lahitlerin üzerine inşa edildiği bulunmuştur, bu lahitlerin içinde yanmış veya mumyalanmadan gömülmüş cesetler bulunmaktadır. Bulunan en ilginç nesneler ise mabet duvarlarında bulunan kabartmalar, Meroitik dilde yazıtları olan bazı anıtsal dikili taşlar (stele) ve bir miktar metal kap ve çanak çömlektir. Lepsius tarafından zaten tanımlanmış olan kabartmalarda kraliçelerin ve bazı kralların isimleri ile beraber resimleri ve Ölüler Kitabı'nın bazı bölümleri bulunmaktadır. Kabartmaların en iyileri 1905 yılından parçalara ayrılarak, bir kısmı British Museum'a bir kısmı da Hartum'da bulunan müzeye gönderilmiştir. 1910'da Archibald Sayce'nin raporu sonucunda, Liverpool Üniversitesi'nden J. Garstang tarafından kasaba ve mezarlıkta kazılar başlatılmıştır ve Meroe kralları tarafından yapılmış bir sarayın harabeleri ile birkaç tapınak keşfedilmiştir.

Dünya mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Meroe ve civarı 2011 yılı Haziran ayında "Meroe Adası Arkeolojik Alanları" adıyla UNESCO tarafından Dünya Mirası ilan edilmiştir.^[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Meroe, Encyclopædia Britannica, 15. cilt, s.197, Encyclopædia Britannica Inc., William Benton, London, 1969. (İngilizce)
^ Meroe, Encyclopedia Americana, 18.cilt, s.677, Encyclopedia Americana Corporation, New York, 1961. (İngilizce)
^ ""The Island of Meroe", UNESCO World Heritage". Whc.unesco.org. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012. (İngilizce)
^ "Osman Elkhair ve Imad-eldin Ali, ''Ancient Meroe Site: Naqa and Musawwarat es-Sufra'' (yeni fotoğraflar)". Ancientsudan.org. 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012.
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014.
^ Maddenin İngilizce sürümünde kaynak olarak gösterilen László Török'ün The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı kitabında Medewi ve Bedewi isimlerine raatlanılmamıştır.
^ The British Museum, Bronze head of Augustus
^ L.P. Kirwan, "Rome beyond The Southern Egyptian Frontier" 26 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Geographical Journal, 123 (1957), ss. 16f
^ Kirwan, "Rome beyond", pp. 18f
^ ""Nubia", ''BBC World Service''". Bbc.co.uk. 4 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012.
^ Bu kitabe sonradan Berlin'e getirildi. Lepsius tarafından yayımlandı. Düşünce kaybetmiş olsa da, son zamanlarda Bode Müzesi'nde yeniden keşfedildi; Bakınız: Adam Łajtar ve Jacques van der Vliet, "Rome-Meroe-Berlin. The Southernmost Latin Inscription Rediscovered ('CIL' III 83)", Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 157 (2006), pp. 193-198 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "World Heritage Sites: Meröe". 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bianchi, Steven (1994). The Nubians: People of the ancient Nile. Brookfield, Conn.: Millbrook Press. ISBN 1-56294-356-1.
Davidson, Basil (1966). Africa, History of A Continent. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ss. 41-58.
Adams, W. Y. (1977), Nubia: Corridor to Africa, London: Allen Lane, pp. 294–432.
Shinnie, P. L. (1967). Meroe, a civilization of Sudan. Ancient People and Places. 55. Londra/New York: Thames and Hudson.
Török, László (1997). The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization. Handbuch der Orientalistik. Erste Abteilung, Nahe und der Mittlere Osten. 31. Leiden: Brill. ISBN 90-04-10448-8.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Meroe ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

LearningSites.com - Gebel Barkal 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
UNESCO Dünya Mirası - Gebel Barkal ve Napatan Bölgesi Kazı Yerleri 11 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
British Museum'da Augustus'un bronz kafası ve diğer Meroe kalıntıları:
Meroe için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[1] Meroe, Encyclopædia Britannica, 15. cilt, s.197, Encyclopædia Britannica Inc., William Benton, London, 1969. (İngilizce)

[2] Meroe, Encyclopedia Americana, 18.cilt, s.677, Encyclopedia Americana Corporation, New York, 1961. (İngilizce)

[3] ""The Island of Meroe", UNESCO World Heritage". Whc.unesco.org. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012. (İngilizce)

[4] "Osman Elkhair ve Imad-eldin Ali, ''Ancient Meroe Site: Naqa and Musawwarat es-Sufra'' (yeni fotoğraflar)". Ancientsudan.org. 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014.

[6] Maddenin İngilizce sürümünde kaynak olarak gösterilen László Török'ün The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı kitabında Medewi ve Bedewi isimlerine raatlanılmamıştır.

[7] The British Museum, Bronze head of Augustus

[8] L.P. Kirwan, "Rome beyond The Southern Egyptian Frontier" 26 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Geographical Journal, 123 (1957), ss. 16f

[9] Kirwan, "Rome beyond", pp. 18f

[10] ""Nubia", ''BBC World Service''". Bbc.co.uk. 4 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2012.

[11] Bu kitabe sonradan Berlin'e getirildi. Lepsius tarafından yayımlandı. Düşünce kaybetmiş olsa da, son zamanlarda Bode Müzesi'nde yeniden keşfedildi; Bakınız: Adam Łajtar ve Jacques van der Vliet, "Rome-Meroe-Berlin. The Southernmost Latin Inscription Rediscovered ('CIL' III 83)", Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 157 (2006), pp. 193-198 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[12] "World Heritage Sites: Meröe". 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Meroe nedir?, Meroe anlamı nedir?, Meroe ne demektir?