Masaüstü bilgisayar (İngilizce: Desktop computer), sabit bir konsol veya masa üzerine uygun yapıda tasarlanan kişisel bilgisayar türüdür.^[1] Bu bilgisayarlar çeşitli türlerde parçaların birleştirilmesiyle çok farklı biçimde oluşturulabilirler. Boyutları büyük ve ağır olması sebebiyle çevresel faktörlerden daha az zarar görürler.^[2] Diğer kişisel bilgisayarlara göre yüksek güç harcarlar ve daha az maliyete sahiptirler. Ayrıca performans olarak öndedirler ancak yavaş yavaş Dizüstü bilgisayarlar performansta da öne geçmeye başlamıştır lakin ısınma sorunu vardır. Günümüzde pek çok masaüstü bilgisayarın ayrı klavye, fare ve ekranı vardır.^[3]

En yaygın yapılandırma, bilgisayar kasası, anakart, merkezî işlem birimi olarak mikroişlemciye sahip bir baskılı devre kartı, bellek, veri yolu, belirli çevresel cihaz ve diğer elektronik bileşenler, disk kapasitesi (genellikle bir veya daha fazla sabit disk sürücüsü, katı hâl sürücüsü, optik disk sürücüsü ve ilk modellerde disket sürücüsü); giriş için klavye, fare, bilgisayar monitörü, bilgisayar hoparlörü ve genellikle çıktı için yazıcı ve tarayıcı içerebilir.^[4] Kasa dikey ve yatay olarak yönlendirilebilir ve bir masanın altına, yanına veya üstüne yerleştirilebilir.^[5]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikroişlemcilerin yaygın kullanımından önce, bir masaya sığabilecek bir bilgisayar oldukça küçük kabul ediliyordu; en yaygın kullanılan bilgisayar türü minibilgisayarlardı. İlk bilgisayarlar bütün bir odanın alanını kaplıyordu. Mini bilgisayarlar genellikle bir veya birkaç buzdolabı boyutundaki raflara sığdı.^[6]

1970'lere kadar bir masanın üstüne tamamen sığabilen tamamen programlanabilir bilgisayarlar bulunmadı. 1970 yılında, Datapoint (Computer Terminal Corporation (CTC)) tarafından klavye ve monitör ile tamamlanmış bir "akıllı" bilgisayar terminali olan Datapoint 2200 piyasaya sürüldü. Bir anabilgisayarla bağlanmak için tasarlandı. 1971'de programlanabilir hesap makineleri olarak başlayan, ancak 1972'de BASIC'te programlanabilen HP 9800 serisi sunuldu.^[7] ROM belleğine dayalı bir mini bilgisayarın daha küçük bir versiyonunu kullandı, küçük tek satırlı LED alfanümerik ekranlara ve bir çizici ile görüntülenen grafiklere sahipti. 1973 tarihli Wang 2200, tam boyutlu bir katot ışını tüpü (CRT) ve kaset teyp deposuna sahipti. 1975'teki IBM 5100, küçük bir CRT ekrana sahipti ve BASIC ve APL'de programlanabiliyordu. Bunlar genellikle ticari veya bilimsel kullanımlar için satılan pahalı özel bilgisayarlardır.^[8]

Büyüme ve gelişme[değiştir | kaynağı değiştir]

Apple II, TRS-80 ve Commodore PET, 1977'de piyasaya sürülen ilk nesil kişisel ev bilgisayarı türüydü. 1980'ler ve 1990'lar boyunca, masaüstü bilgisayarlar baskın tür haline geldi. En popüleri IBM 5150 ve IBM PC compatible oldu, onu Apple Macintosh izledi. Üçüncü sıradaki Commodore International Amiga 1980'lerin ortalarında bir miktar başarı elde etti, 1990'ların başında ancak düşüş yaşadı.^[9]

Masaüstü bilgisayarlar uzun zamandır PC'ler için en yaygın yapılandırma olmasına rağmen, 2000'lerin ortalarında büyüme masaüstü bilgisayarlardan dizüstü bilgisayarlara kaydı. Özellikle, masaüstü bilgisayarlar çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri'nde üretilirken, dizüstü bilgisayarlar uzun süredir Foxconn gibi Asya merkezli sözleşmeli üreticiler tarafından üretiliyordu. Bu değişim, 2010 yılına kadar Amerika Birleşik Devletleri'ndeki birçok masaüstü montaj fabrikasının kapanmasına yol açtı.

2007'de dünya çapında yaklaşık 109 milyon dizüstü bilgisayar sevk edildi. 2008 yılında 145,9 milyon notebook satıldığı tahmin ediliyordu.^[10] 2008 yıl'ın üçüncü çeyreği, dünya çapındaki dizüstü bilgisayar sevkiyatlarının masaüstü bilgisayarları aştığı ilk kez oldu; 38,6 milyon adete karşılık 38,5 milyon adet oldu.^[11]

Özellikle, Windows'un yeni sürümlerinin (Windows 95, 98, XP, Vista, 7, 8, 10 vb.) art arda piyasaya sürülmesi, 1990'larda bilgisayarların değiştirilmesi için neden olmuştu. Ancak bu, Windows Vista'nın Windows XP üzerindeki zayıf alımı nedeniyle 2000'lerde yavaşladı. Son zamanlarda, bazı analistler, işletmeler yükseltme yerine Windows 7'ye bağlı kalmaya karar verdiklerinden, Windows 8'in 2012'de PC satışlarına gerçekten zarar verdiğini öne sürdüler.^[12]

PC sonrası dönem, masaüstü ve dizüstü bilgisayar satışlarında bir düşüş gördü. Düşüş, daha çok akıllı telefonlar ve tablet bilgisayarların uygulamalarına bağlanıyor. Çoğu insan akıllı telefonlarını ve tabletlerini yalnızca sosyal medya ve gündelik oyunlar gibi daha temel görevler için kullanır. Bu cihazlar birçok durumda evdeki bu görevleri yerine getirecek ikinci veya üçüncü bir bilgisayarın yerini almıştır, ancak yine de çoğu aile ciddi işler için güçlü bir bilgisayar bulundurur.^[13]

PC form faktörleri arasında masaüstü bilgisayarlar, ofis, okul, kurumsal pazarda temel bir unsur olmaya devam ediyor, ancak ev alıcıları arasında popülerliğini yitirdi. Bilgisayar üreticileri ve elektronik perakendecileri, mühendislik ve pazarlama kaynaklarını dizüstü bilgisayarlara yatırarak yanıt verdi. Microsoft Windows hala masaüstlerinde ve dizüstü bilgisayarlarda en popüler işletim sistemidir, daha sonra Chrome OS, macOS, Linux sistemleri bulunur.^[14]

Günlük kullanım için geleneksel masaüstü ve dizüstü bilgisayarların satışlarında düşüş görülse de, 2018'de küresel bilgisayar satışları, iş piyasasının yönlendirdiği bir canlanma yaşadı.^[15] Masaüstü bilgisayarlar, ticari ve eğitim sektörlerinde sağlam bir demirbaş olmaya devam ediyor. Buna ek olarak, oyun masaüstü bilgisayarlarında yıllık %54'lük bir küresel gelir artışı görüldü. Oyun için, oyun masaüstü bilgisayarları, dizüstü bilgisayarlar ve monitörlerin küresel pazarının 2023'ün sonunda 42,1 milyondan 61,1 milyon sevkiyata, masaüstü bilgisayarların ise 15,1 milyondan 19 milyona ulaşması bekleniyor. Bir bütün olarak PC oyunları, 2017 itibarıyla toplam oyun pazarının %28'ini oluşturuyor. Bu kısmen masaüstü bilgisayarların artan satın alınabilirliğinden kaynaklanmaktadır.^[16]

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Boyuta göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Tam boy[değiştir | kaynağı değiştir]

Tam boyutlu masaüstü bilgisayarlar, ayrı ekran ve işleme bileşenleri ile karakterize edilir. Bu bileşenler, kablolar veya kablosuz bağlantılarla birbirine bağlanır. Genellikle bir kule form faktöründe gelirler. Bu bilgisayarların kullanıcı gereksinimlerine göre özelleştirilmesi ve yükseltilmesi örneğin genişletme kartı ile kolaydır.^[17]

Kompakt[değiştir | kaynağı değiştir]

Kompakt masaüstü bilgisayarlar, tam boyutlu masaüstü bilgisayarlara kıyasla fiziksel oranlarda küçülür. Web'de gezinme, web tabanlı uygulamalara erişim, belge işleme ve ses/video oynatma gibi temel görevler için tasarlanmış genellikle küçük boyutlu, ucuz, düşük güçlü bilgisayarlardır.^[18] Donanım özellikleri ve işlem gücü genellikle azaltılır ve dolayısıyla karmaşık veya yoğun kaynak kullanan uygulamaları çalıştırmak için daha az uygun hale gelir. Bir nettop, kompakt bir masaüstünün dikkate değer bir örneğidir.

Hepsi bir arada[değiştir | kaynağı değiştir]

Hepsi bir arada bilgisayar, sistemin dahili bileşenlerini ekranla aynı kasaya entegre eder, böylece kule içeren masaüstü bilgisayarlardan daha az kabloyla daha az yer kaplar. Hepsi bir arada sistemler nadiren masaüstü bilgisayarlar olarak etiketlenir.^[19]

Bu form faktörü, 1980'lerin başında Kaypro II, Osborne 1, TRS-80 Model II ve Compaq Portable gibi profesyonel kullanıma yönelik kişisel bilgisayarlar için popülerdi. Commodore ve Atari gibi birçok ev bilgisayarı üreticisi, bilgisayarın anakartını klavyeyle aynı muhafazaya dahil etti. Bu sistemler çoğunlukla görüntülenmek üzere bir televizyon setine bağlıydı. Apple, 1980'lerin ortasındaki orijinal Macintosh ve 2000'lerde iMac gibi, hepsi bir arada bilgisayarların birkaç popüler örneğini üretti. 2000'lerin ortalarına gelindiğinde, birçok hepsi bir arada tasarımda düz panel ekran ve sonraki modellerde dokunmatik ekranlar kullanıldı, bu da mobil tabletlere benzer şekilde kullanılmalarını sağladı.^[20]

iMac G4 gibi bazı hepsi bir arada masaüstü bilgisayarlar, sistem kasasının boyutunu küçültmek için dizüstü bilgisayar bileşenleri kullanmıştır. Ve çoğu dizüstü bilgisayar gibi, bazı hepsi bir arada masaüstü bilgisayarlar, dahili bileşenleri özelleştirememe veya yükseltememe ile karakterize edilir.

Kullanıma göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun bilgisayarı[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun bilgisayarı, yüksek performanslı CPU, GPU ve RAM'e sahip masaüstü bilgisayarlardır. Oyun bilgisayarı çevre birimleri genellikle daha hızlı yanıt süresi için mekanik klavyeler içerir. Yüksek çözünürlük ve kare hızlarında bilgisayar oyunu ve video oyunları oynamak için optimize edilmiştir.

Ev sineması[değiştir | kaynağı değiştir]

HTPC ev eğlence sistemlerine bağlanır ve genellikle eğlence amaçlı kullanılır. Tipik PC özelliklerini tamamlamak için yüksek çözünürlüklü ekran, video grafikleri, surround ses ve TV tuner sistemleri ile birlikte gelirler.

İş istasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

HP Integrity

HP9000

İş istasyonları, bir kullanıcı için tasarlanmış ve normal bir bilgisayardan daha güçlü, ancak normal bilgi işlemde bir sunucudan daha az güçlü, gelişmiş kişisel bilgisayarlar sınıfıdır. Yüksek çözünürlüklü ve üç boyutlu arayüzlere sahiptirler ve tipik olarak bilimsel ve mühendislik çalışmalarını gerçekleştirmek için kullanılırlar. Bu sınıf için ana form faktörü bir Tower kasadır, ancak çoğu satıcı kompakt veya hepsi bir arada düşük kaliteli iş istasyonları üretir. Kule iş istasyonlarının çoğu, rafa monte bir sürüme dönüştürülebilir.

Masaüstü sunucusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük işletme sınıfı sunuculara yönelikdir. Tipik olarak, iş istasyonu/oyun bilgisayarı bilgi işlem güçlerine ve bazı ana sunucu özelliklerine sahiptir, ancak yalnızca temel grafik yetenekleri olan giriş seviyesi sunucu makineleridir. Ve bazı masaüstü sunucuları iş istasyonlarına dönüştürülebilir.

Dizüstü bilgisayarlarla karşılaştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Masaüstü bilgisayarlar, yedek parçaların ve uzantıların standart hale getirilme eğiliminde olması nedeniyle dizüstü bilgisayarlara göre bir avantaja sahiptir. Bu da daha düşük fiyatlar ve daha fazla kullanılabilirlik sağlar. Örneğin, anakartın boyutu ve montajı ATX, microATX, BTX veya diğer form faktörlerinde standart hale getirilmiştir. Masaüstü bilgisayarlarda geleneksel PCI veya Pci-e gibi birkaç standart genişletme yuvası bulunurken, dizüstü bilgisayarlarda genellikle yalnızca bir mini PCI yuvası ve bir PC Kartı yuvası (veya ExpressCard yuvası) bulunur. Masaüstü bilgisayarların montajı ve demontajı için prosedürler de basit ve standartdır.^[21] Optik sürücü, sabit disk gibi bazı parçaları eklemek veya değiştirmek veya fazladan bir bellek modülü eklemek genellikle oldukça basittir, ancak dizüstü bilgisayarlar için durum böyle değildir.

Masaüstü bilgisayarlar ayrıca soğutma fanları ve havalandırma delikleri için ısıyı dağıtmak için daha fazla alan sağlar. İki büyük mikroişlemci üreticisi Intel ve AMD, mobil bilgisayarlar (dizüstü bilgisayarlar) için özel CPU'lar geliştirmiştir.^[22]

Dizüstü bilgisayarın hepsi bir arada tasarımı, kullanıcı için yerleşik bir klavye ve bir işaretleme aygıtı sağlar ve şarj edilebilir bir pil tarafından sağlanan gücü kullanabilir. Dizüstü bilgisayarlar ayrıca WiFi, Bluetooth ve 3G gibi kablosuz teknolojileri entegre ederek onlara internete bağlanmak için daha geniş seçenekler sunar, ancak yeni masaüstü bilgisayarlar bu teknolojilerin bir veya daha fazlasıyla entegre olarak geldiği için bu eğilim değişiyor.

Masaüstü bilgisayar, genellikle hesaplama kapasitesi bakımından bir dizüstü bilgisayara göre avantaja sahiptir. Hız aşırtma genellikle bir masaüstü bilgisayarda daha uygundur. Ayrık grafik yardımcı işlemcileri gibi donanım eklentilerinin yalnızca bir masaüstüne kurulması mümkün olabilir.^[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. Gösterilen kaynaklar kaynak gösterme şablonları kullanılarak dipnot belirtme biçemine uygun olarak düzenlenmelidir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bilgisayar ana hatları
• Bilgisayar tamircisi
• Single-board computer
• İşletim sistemi
• Yazılım