MS 17 Lidya depremi

Etkilenen bazı kasaba ve şehirlerin Anadolu'daki konumu

MS 17 Lidya depremi, Anadolu'da Roma'nın Asya eyaletindeki Lidya bölgesinde en az on iki şehrin yıkılmasına neden oldu. Deprem, Romalı tarihçiler Tacitus ve Yaşlı Plinius ile Yunan tarihçiler Strabon ve Eusebios tarafından kaydedildi. Pliny bunu "insan hafızasındaki en büyük deprem" olarak adlandırdı.^[1] Lidya İmparatorluğu'nun eski başkenti olan Sardes şehri en çok etkilenen ve yıkımdan asla tam olarak kurtulamayan şehirdi.^[2]

Hasar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel kayıtlar, depremde hasar gören on beş kasaba ve şehri listeler: Sardeis, Magnesia, Temnos, Philadelphia, Aegae, Apollonis, Mostene, Hyrkanis, Hierapolis, Myrina, Kyme, Tmolus, Pergamon, Efes ve Kibira. Bunlardan Pergamon, Efes ve Kibira'dan Tacitus bahsetmez.^[3] Hem Efes hem de Kibira'daki hasar bunun yerine MS 23'teki bir depreme atıfta bulunabilir.^[4]^[5] Bergama'da Diodoros Pasparos'un Heroonu depremden sonra yeniden modellendi.^[6]

Deprem[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu deprem için çok az yok olmamış detay vardır. MS 17 yılında depremin gece olduğu ve birçok şehri etkilediği bilinmektedir. Kataloglarda, NGDC veri tabanında Efes yakınlarında,^[7] CFTI4MED veri tabanında Sardis'te^[8] ve IISEE kataloğunda Magnesia yakınlarında gibi birçok merkez üssü bu deprem için kullanılmıştır.^[9]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Roma İmparatoru Tiberius, depremden sonra beş yıl Sardis ve diğer şehirleri tüm vergilerden muaf tuttu. Ayrıca Tiberius Sardis'e on milyon sestertius gönderdi. Alınan yardımın ve feragat edilen haraçların takdiri olarak, şehirlerden 12 tanesi, Roma'daki Jül Sezar'ın Forumunda Tiberius'un onuruna devasa bir heykel dikti ve şehirlerin her biri tanınabilir bir figürle temsil edildi. Daha sonra Tiberius'tan da yardım aldıkları için Kibyra ve Efes'i temsil eden iki figür daha eklendi.^[10] Kaidenin etrafındaki bir frize aktarılan figürlerle bu heykelin bir kopyası, hala görülebildiği Puteoli'de dikildi.^[11]

Tiberius'un onuruna MS 43'te Sardeis'te ona "şehrin kurucusu" diyen bir yazıtla bir heykel dikildi.^[12] Sardis'te bulunan bir diğer eksik yazıtın, 12 şehirden imparatora gönül borcunu ifade eden resmi bir belgenin kopyası olduğu tahmin edilmektedir. Kalan kısım, 8 şehrin temsilcilerinden imzacıları içeriyor.^[13]

MS 22-23'te Roma'da Tiberius'u "CIVITATIBVS ASIAE RESTITVTIS" (RPC I.2.48)^[14] yazısıyla gösteren hatıra paraları basıldı. Magnesia şehrinden "ΤΙΒΕΡΙΟΝ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΚΤΙΣΤΗΝ" yazıtını taşıyan eyalet paraları da basıldı.^[15]

Bazı şehirler, imparatorun onuruna isimlerini değiştirdi. Hieracome, Hierocaesarea oldu,^[16] Kibyra, adından sonra Caesarea'yı ekledi,^[5] Philadelphia, Neocaesarea olarak yeniden adlandırıldı,^[17] Sardeis, adına kısaca "Caesarea" ekledi.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'deki depremler listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Keitel, E. (2010). "Tacitus and the Disaster Narrative". Kraus C.S., Marincola J. & Pelling C. (Ed.). Ancient Historiography and Its Contexts: Studies in Honour of A. J. Woodman. Oxford University Press. s. 335. ISBN 978-0-19-161409-5.
^ Holman Bible Editorial Staff (2011). Holman Concise Bible Dictionary. B&H Publishing Group. s. 49. ISBN 978-0-8054-9548-5.
^ Tacitus, Publius Cornelius (1870). Books I. and II. of the Annals of Tacitus: translated into English with notes and marginal analysis of the chapters. Beesly H.E. tarafından çevrildi. Longmans. ss. 117-118.
^ Murphy-O'Connor, J. (2008). St. Paul's Ephesus: texts and archaeology. Liturgical Press. ss. 117-118. ISBN 978-0-8146-5259-6.
^ ^a ^b Stillwell, R.; MacDonald W.; McAlister M.H. (1976). "Kibyra Maior (Horzum (Gölhisar)) Phrygia, Turkey.". The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.
^ Mierse, W.E. (1999). Temples and towns in Roman Iberia: the social and architectural dynamics of sanctuary designs from the third century B.C. to the third century A.D. University of California Press. s. 168. ISBN 9780520203778.
^ National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information (1972). "Significant earthquake". NOAA National Centers for Environmental Information. doi:10.7289/V5TD9V7K. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
^ Guidoboni, E.; Ferrari G.; Mariotti D.; Comastri A.; Tarabusi G.; Valensise G. "Catalogue of Strong Earthquakes in Italy (461 BC – 1997) and Mediterranean Area (760 B.C. – 1500)". INGV-SGA. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
^ International Institute of Seismology and Earthquake Engineering. "Catalog of Damaging Earthquakes in the World (Through 2009)". 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2012.
^ Ando, C. (2000). Imperial ideology and provincial loyalty in the Roman Empire. University of California Press. s. 311. ISBN 978-0-520-22067-6.
^ Kuttner, A.L. (1995). Dynasty and empire in the age of Augustus: the case of the Boscoreale Cups. University of California Press. s. 75. ISBN 9780520067738. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2012.
^ Yegül, F.K.; Bolgil, M.C. (1986). The Bath-Gymnasium Complex at Sardis. Report (Archaeological Exploration of Sardis (1958– )). 3. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-06345-7.
^ Buckley, W.H.; Robinson D.M. Greek and Latin inscriptions. Publications of the American Society for the excavation of Sardis. 7. E.J. Brill. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
^ "RIC I (Second edition) Tiberius 48". 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Kreitzer, L.J. (2004). "Living in the Lycus valley: Earthquake Imagery in Colossians, Philemon and Ephesians". Roskovec J., Mrázek J. & Pokorný P. (Ed.). Testimony and interpretation: early Christology in its Judeo-Hellenistic Milieu : studies in honor of Petr Pokorný. Journal for the study of the New Testament: Supplement series. 27. Continuum International Publishing Group. ss. 83-84. ISBN 978-0-567-08298-5.
^ Ramsay, W. M. (1904). The Letters to the Seven Churches of Asia. s. 240f. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.
^ W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 234.
^ W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 214.

[Keitel-1] Keitel, E. (2010). "Tacitus and the Disaster Narrative". Kraus C.S., Marincola J. & Pelling C. (Ed.). Ancient Historiography and Its Contexts: Studies in Honour of A. J. Woodman. Oxford University Press. s. 335. ISBN 978-0-19-161409-5.

[2] Holman Bible Editorial Staff (2011). Holman Concise Bible Dictionary. B&H Publishing Group. s. 49. ISBN 978-0-8054-9548-5.

[Tacitus-3] Tacitus, Publius Cornelius (1870). Books I. and II. of the Annals of Tacitus: translated into English with notes and marginal analysis of the chapters. Beesly H.E. tarafından çevrildi. Longmans. ss. 117-118.

[Murphy-O'Connor-4] Murphy-O'Connor, J. (2008). St. Paul's Ephesus: texts and archaeology. Liturgical Press. ss. 117-118. ISBN 978-0-8146-5259-6.

[Stillwell-5] Stillwell, R.; MacDonald W.; McAlister M.H. (1976). "Kibyra Maior (Horzum (Gölhisar)) Phrygia, Turkey.". The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.

[Mierse-6] Mierse, W.E. (1999). Temples and towns in Roman Iberia: the social and architectural dynamics of sanctuary designs from the third century B.C. to the third century A.D. University of California Press. s. 168. ISBN 9780520203778.

[NGDC-7] National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information (1972). "Significant earthquake". NOAA National Centers for Environmental Information. doi:10.7289/V5TD9V7K. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.

[CFTI4MED-8] Guidoboni, E.; Ferrari G.; Mariotti D.; Comastri A.; Tarabusi G.; Valensise G. "Catalogue of Strong Earthquakes in Italy (461 BC – 1997) and Mediterranean Area (760 B.C. – 1500)". INGV-SGA. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.

[9] International Institute of Seismology and Earthquake Engineering. "Catalog of Damaging Earthquakes in the World (Through 2009)". 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2012.

[Ando-10] Ando, C. (2000). Imperial ideology and provincial loyalty in the Roman Empire. University of California Press. s. 311. ISBN 978-0-520-22067-6.

[Kuttner-11] Kuttner, A.L. (1995). Dynasty and empire in the age of Augustus: the case of the Boscoreale Cups. University of California Press. s. 75. ISBN 9780520067738. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2012.

[Yegül-12] Yegül, F.K.; Bolgil, M.C. (1986). The Bath-Gymnasium Complex at Sardis. Report (Archaeological Exploration of Sardis (1958– )). 3. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-06345-7.

[Buckley-13] Buckley, W.H.; Robinson D.M. Greek and Latin inscriptions. Publications of the American Society for the excavation of Sardis. 7. E.J. Brill. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.

[14] "RIC I (Second edition) Tiberius 48". 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Kreitzer-15] Kreitzer, L.J. (2004). "Living in the Lycus valley: Earthquake Imagery in Colossians, Philemon and Ephesians". Roskovec J., Mrázek J. & Pokorný P. (Ed.). Testimony and interpretation: early Christology in its Judeo-Hellenistic Milieu : studies in honor of Petr Pokorný. Journal for the study of the New Testament: Supplement series. 27. Continuum International Publishing Group. ss. 83-84. ISBN 978-0-567-08298-5.

[Ramsay-16] Ramsay, W. M. (1904). The Letters to the Seven Churches of Asia. s. 240f. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.

[17] W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 234.

[18] W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 214.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

g t d Türkiye'deki depremler
Tarihsel	MS 17 Lidya 115 Antakya 141 Likya 262 Güneybatı Anadolu 447 Konstantinopolis 526 Antakya 557 Konstantinopolis 840 Erzurum 989 Konstantinopolis 1114 Maraş 1268 Kilikya 1509 Konstantinopolis 1513 Maraş 1556 Marmara Denizi 1598 Amasya-Çorum 1653 Doğu İzmir 1668 Kuzey Anadolu 1688 İzmir 1717 Kayseri 1739 İzmir 1766 İstanbul 1784 Erzincan 1840 Ahura 1855 Bursa 1859 Erzurum 1862 Turgutlu 1872 Amik 1881 Sakız Adası 1883 Çeşme 1894 İstanbul 1898 Balıkesir 1899 Aydın-Denizli
20. yüzyıl	1903 Malazgirt 1912 Mürefte 1914 Afyon-Bolvadin 1919 Ayvalık 1924 Pasinler 1926 Kars 1928 Torbalı 1929 Suşehri 1930 Hakkâri 1933 Çivril 1935 Erdek-Marmara Adaları 1935 Digor 1938 Kırşehir 1939 Erzincan 1940 Kayseri 1941 Muğla 1941 Van-Erciş 1942 Niksar-Erbaa 1943 Adapazarı-Hendek 1943 Tosya-Ladik 1944 Bolu-Gerede 1944 Edremit Körfezi 1945 Adana 1946 Varto-Hınıs 1949 Karlıova 1949 Karaburun 1951 Çankırı 1952 Hasankale 1953 Yenice-Gönen 1955 Söke 1957 Fethiye 1957 Abant 1964 Manyas 1966 Varto 1967 Mudurnu 1967 Pülümür 1968 Bartın 1969 Alaşehir 1970 Gediz 1971 Bingöl 1971 Burdur 1975 Lice 1976 Çaldıran 1983 Erzurum 1983 Biga 1986 Malatya 1992 Erzincan 1995 Dinar 1998 Adana-Ceyhan 1999 Gölcük 1999 Düzce
21. yüzyıl	2000 Bolvadin-Sultandağı 2000 Çankırı 2002 Çay-Sultandağı 2003 Bingöl 2004 Erzurum 2004 Doğubayazıt 2005 İzmir 2010 Elâzığ 2011 Simav Ekim 2011 Van Kasım 2011 Van 2014 Ege Denizi 2017 Ege Denizi 2019 İstanbul 2020 Elâzığ 2020 İran-Türkiye 2020 Bingöl 2020 Ege Denizi 2022 Buca 2022 Düzce 2023 Kahramanmaraş

MS 17 Lidya depremi nedir?, MS 17 Lidya depremi anlamı nedir?, MS 17 Lidya depremi ne demektir?