Mısır Piramitleri

Mısır Piramitleri, Mısır'da yer alan piramit şeklinde antik yapılardır. Kasım 2008 tarihi itibarı ile tespit edilen piramitlerin sayısı 118 ile 138 arasındadır.^[1]^[2] Piramitlerin büyük çoğunluğu Eski Krallık ile Orta Krallık dönemlerinde firavunlar ve eşleri için anıt mezarlar olarak inşa edilmiştir.^[3]^[4]^[5]

Bilinen en eski Mısır piramitleri, Memfis'in kuzeybatısındaki Sakkara'da bulunur ancak Birinci Hanedanlık dönemine tarihlenen sadece bir basamak piramidi benzeri yapı Sakkara'da bulunabilmiştir: Firavun Anedjib'in saltanatına atfedilen Mastaba 3808.

Yazıtlar ve dönemin diğer arkeolojik kalıntıları, daha başkalarının da olabileceğini düşündürmektedir.^[6] Bunlar arasında Mastaba 3808'den sonra gelen en eski piramit, Üçüncü Hanedanlık döneminde, MÖ 2630 - 2610 tarihleri arasında inşa edilen Zoser Piramidi'dir.^[7] Bu piramit ve onu çevreleyen kompleks genellikle, kesilmiş taşlı duvar işçiliğiyle inşa edilmiş dünyanın en eski anıtsal yapıları olarak kabul edilir.^[8]

En ünlü Mısır piramitleri Gize'de yer almaktadır. Gize piramitlerinin birkaçı şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük yapılar arasında sayılıyor.^[9] Bunlardan en büyüğü Keops Piramidi olup Dünyanın Yedi Harikası arasında günümüze değin ulaşan tek yapıdır.^[10]

Tarihsel gelişim[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır piramidinin tasarımının, MÖ 4000-3500 gibi erken bir tarihe uzanan, tepesinde bir tapınak bulunan ve basamaklı bir piramidal yapı olan Sümer zigguratından yola çıkılarak geliştiği gözükmektedir.^[11]

Erken Hanedan Dönemi (MÖ 3150-2686) zamanından itibaren yeterli imkanları bulunan Mısırlılar mastabalar olarak bilinen sıra benzeri yapılara gömüldüler.^[12]^[13] Sakkara'da, 1. Hanedanlığın ikinci kısmından kalma Mastaba 3808'in, dış saray cephesi mastabasının içeri alınmış büyük, bağımsız olarak inşa edilmiş basamaklı piramit benzeri bir yapı içerdiği keşfedildi. Arkeolojik kalıntılar ve yazıtlar, bu döneme ait başka benzer yapıların da olabileceğini gösteriyor.^[14]

Tarihsel olarak belgelenmiş ilk Mısır piramidi, Mısırbilimciler tarafından 3. Hanedan firavunu Zoser'e atfedilir. Mısırbilimciler sık sık veziri İmhotep'i piramidin mimarı olarak takdim etseler de, hanedan Mısırlılarının kendileri, eşzamanlı olarak veya karakter hakkında daha sonraki sayısız hanedan yazıtlarında, Zoser Piramidi'ni veya taş mimarinin icadını tasarlama konusunda ona itibar etmediler.^[15] Zoser Piramidi dikdörtgen olduğu bilinmesine rağmen kural olarak ilk önce kare şeklindeki mastaba benzeri bir yapı olarak inşa edildi ve bugün gördüğümüz basamaklı piramit yapısını üretmek için bir dizi yığılma katmanı yoluyla birkaç kez genişletildi.^[16] Mısırbilimciler, bu tasarımın, ölen firavunun ruhunun cennete yükselebileceği devasa bir merdiven olarak hizmet ettiğine inanıyor.^[17]

Diğer piramitler, Zoser'den sonra 3. Hanedan döneminde denenmiş olsa da, Meidum, Dahshur ve Gize'nin büyük piramitlerinin inşasını sağlayan, basamak piramidinden gerçek piramit şekline geçiş yapan 4. Hanedan oldu. 4. Hanedan'ın son firavunu Şepseskaf ise bir piramit inşa etmedi ve 5. Hanedanlığın başlangıcında çeşitli nedenlerden ötürü inşaatın muazzam ölçeği ve hassasiyeti önemli biçimde azaldı ve bu daha sonraki piramitleri daha küçük, daha az iyi ve genellikle aceleyle inşa edilmiş halde bıraktı. 6. Hanedanlığın sonunda, piramit inşası büyük ölçüde sona ermişti ve ana yapı malzemesi taş yerine kerpiç olan Orta Krallık dönemine kadar yeniden büyük piramitler inşa edilmedi.^[18]

Mısır'ın kendi piramit inşa döneminin sona ermesinden çok sonra, Mısır'ın büyük bir kısmının o zamanlar Napata'da bulunan Kuş Krallığı'nın yönetimi altına girmesinin ardından günümüz Sudan'da bir piramit inşa patlaması meydana geldi. 25. Hanedan olarak bilinen Napata yönetimi, MÖ 750'den MÖ 664'e kadar sürdü ve bu süre zarfında Mısır kültürü Kuşlular üzerinde silinmez bir izlenim bıraktı. Krallığın Meroe merkezli olduğu Kuş Krallığı tarihinin Meroitik dönemi (yaklaşık olarak MÖ 300 ile MS 300 arasındaki dönem), krallığın başkentlerinin yakınlarında inşa edilen iki yüzden fazla Mısır'dan esinlenilmiş yerli kraliyet piramidinin görüldüğü, tam anlamıyla piramit inşa edilen bir canlanma dönemi yaşadı.

Mısır'ın ikinci Eyyubi Sultanı Aziz Osman bin Selahaddin (1171–1198) Gize piramit kompleksini yok etmeye çalıştı. Bu yok etme hedefi çok büyük olduğu için sadece Menkaure Piramidi'ne zarar verdikten sonra pes etti.^[19]

Piramit sembolizmi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır piramitlerinin şeklinin, Mısırlıların dünyanın yaratıldığına inandıkları ilkel höyüğü temsil ettiği düşünülüyor. Ayrıca piramitlerin şeklinin güneşin alçalan ışınlarını temsil ettiği de düşünülmektedir ve piramitlerin çoğu, uzaktan bakıldığında parlak bir görünüm vermek için cilalı, oldukça yansıtıcı beyaz kireçtaşıyla kaplanmıştır. Piramitler genellikle güneş ışımasına atıfta bulunan şekillerde adlandırılırdı. Örneğin, Dahshur'daki Eğik Piramit'in resmi adı Güney Parlayan Piramidi idi ve El Lahun'daki Senusret II'nin adı Senusret Partıltıları'ydı.

Genel olarak piramitlerin mezar anıtları olduğu kabul edilirken, inşa edilmelerine yol açmış olabilecek belirli teolojik ilkeler üzerinde devam eden anlaşmazlıklar vardır. Bir tahmine göre bir tür "diriliş makinesi" olarak tasarlanmıştırlar.^[20]

Mısırlılar, gece gökyüzünün yıldızların etrafında dönüyor gibi göründüğü karanlık alanının, cennete giden fiziksel bir kapı olduğuna inanıyorlardı. Ana mezar odasından Keops Piramidi'nin tüm gövdesi boyunca uzanan dar şaftlardan biri, doğrudan gökyüzünün bu kısmının merkezine doğru işaret ediyor. Bu, piramidin, ölen firavunun ruhunu sihirli bir şekilde doğrudan tanrıların diyarına ulaştırmak için bir araç olarak tasarlanmış olabileceğini düşündürmektedir.^[20]

Tüm Mısır piramitleri, Mısır mitolojisinde batan güneşin yeri olarak ölülerin krallığıyla ilişkilendirilen Nil'in batı kıyısında inşa edildi.^[21]

Piramitlerin sayıları ve konumları[değiştir | kaynağı değiştir]

1842'de Karl Richard Lepsius, 67 adet olmak üzere tespit ettiği ilk modern piramit listesini - günümüzde Lepsius piramit listesi olarak biliniyor - oluşturdu. O zamandan beri çok daha fazla piramit keşfedildi. Keşfedilen en az 118 Mısır piramidi tespit edilmiştir.^[3] Lepsius'un "Başsız Piramit" olarak adlandırdığı 29. Piramit'in konumu, Lepsius'un yaptığı araştırmanın ardından piramidin çöl kumlarına gömülmesiyle ikinci kez kayboldu. Ancak 2008 yılında yapılan bir arkeolojik kazı sırasında tekrar bulundu.

Pek çok piramit kötü durumda veya çöl kumlarına gömülmüş vaziyettedir. Az düzeyde gözle tespit edilebilen piramitler en fazla moloz yığınları kadar görülebilmektedir. Sonuç olarak, arkeologlar daha önce bilinmeyen piramit yapılarını belirlemeye ve incelemeye devam etmektedir.

En son keşfedilen piramit, Altıncı Hanedan firavunu Teti'nin annesi Sakkara'daki Seşeşet'in 11 Kasım 2008'de keşfi duyurulan piramidiydi.

Zaviyet el-Mayitin'deki küçük Üçüncü Hanedan dönemi piramidi dışında Mısır'ın tüm piramitleri, Nil'in batı kıyısında yer alır ve çoğu, bir dizi piramit alanında gruplandırılmıştır. Bunların en önemlileri coğrafi olarak kuzeyden güneye doğru aşağıda listelenmiştir.

İnşaat teknikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir devasa heykelin taşınmasını gösteren çizim. Mısır bilimciler tarafından uzun zamandır ritüel olduğu öne sürülerek reddedilen, ancak şimdi uygulanabilir olduğu onaylanan kızak yoluna dökülen su, kumun sertliğini artırmaya hizmet etti ve muhtemelen heykeli hareket ettirmek için gereken gücü % 50 azalttı.^[22]

Piramitleri inşa etmek, büyük miktarlarda taşın hareket ettirilmesini gerektiriyordu. 2013 yılında, arkeolog Pierre Tallet tarafından Kızıldeniz yakınlarındaki Mısır çölünde keşfedilen papirüs, Nil Nehri boyunca kireçtaşı taşımakla görevli bir Mısır yetkilisi olan Merer'in Günlüğü'nü ortaya çıkardı. Bu papirüsler, modern Kahire'nin hemen dışındaki Firavun Khufu'nun mezarı olan Gize'deki Keops Piramidi'in inşasındaki süreçleri ortaya koyuyor.^[23]

Piramidin inşasında kullanılan kireç taşının karadan taşınmasından ziyade - Merer'in Günlüğü'nde ve antik kanalların ve nakliye gemilerinin korunmuş kalıntılarından anlaşıldığı üzere - kireçtaşı bloklarının Nil Nehri boyunca taşındığına dair kanıtlar bulunmaktadır.^[24] Taş ocağından çıkan blokların daha sonra şantiyeye ahşap kızaklarla taşınması ve kızağın önündeki kumun sürtünmeyi azaltmak için ıslatılması mümkündür. Su damlacıkları kum taneleri arasında köprüler oluşturarak birbirlerine yapışmalarına yardımcı oldu.^[25]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Pramitler ile ilgili görseller

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ancient Egyptians from BBC History26 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Pyramids World Heritage Site in panographies – 360 degree interactive imaging

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Slackman, Michael (17 Kasım 2008). "In the Shadow of a Long Past, Patiently Awaiting the Future". The New York Times. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.
^ Mark Lehner (2008). The Complete Pyramids: Solving the Ancient Mysteries. Thames & Hudson. s. 34. ISBN 978-0-500-28547-3. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022.
^ ^a ^b "Egypt says has found pyramid built for ancient queen". Reuters. 11 Kasım 2008. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017. The pyramid, which Hawass said was the 118th found in Egypt, was uncovered near the world's oldest pyramid at Saqqara, a burial ground for the rulers of ancient Egypt.
^ Slackman, Michael (16 Kasım 2007). "In the Shadow of a Long Past, Patiently Awaiting the Future". The New York Times. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2008. Deep below the Egyptian desert, archaeologists have found evidence of yet another pyramid, this one constructed 4,300 years ago to store the remains of a pharaoh’s mother. That makes 138 pyramids discovered here so far, and officials say they expect to find more.
^ Ritter, Michael (2003). "Dating the Pyramids". 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2008.
^ Archaic Egypt, Walter B Emery p144-145
^ Gardner, Helen (1980) [1926]. De La Croix, Horst; Tansey, Richard G. (Ed.). Art through the Ages (7. bas.). New York: Harcourt Brave Jovanovitch. s. 68. ISBN 0-15-503758-7.
^ Lehner, Mark (1997). The Complete Pyramids. New York: Thames and Hudson. s. 84. ISBN 978-0-500-05084-2.
^ Watkin, David (2005). A History of Western Architecture (4. bas.). Laurence King Publishing. s. 14. ISBN 978-1-85669-459-9. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2021. The Great Pyramid...is still one of the largest structures ever raised by man, its plan twice the size of St. Peter's in Rome
^ Xu, Bohai (31 Ocak 2019). "The Place where Huni probably Buried". doi:10.31235/osf.io/gnw3k. 31 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2021.
^ Samuels, Charlie (2010). Ancient Science (Prehistory – A.D. 500): Prehistory-A.D. 500 (İngilizce). Gareth Stevens Publishing LLLP. s. 23. ISBN 978-1-4339-4137-5. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
^ [1] 17 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Burial customs: mastabas. University College London (2001) Retrieved 14 April 2005
^ "Early Dynastic burial customs". Digitalegypt.ucl.ac.uk. 19 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.
^ Archaic Egypt, Walter B Emery p144-145
^ A History of Ancient Egypt: From the First Farmers to the Great Pyramid, John Romer p294-295
^ The Pyramids, Miroslav Verner p109-124
^ Quirke, Stephen (2001). The Cult of Ra: Sun Worship in Ancient Egypt. Thames & Hudson, pp. 118–120.
^ "Old Kingdom of Egypt". Ancient History Encyclopedia. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
^ Lehner, Mark. The Complete Pyramids, London: Thames and Hudson (1997), p. 41. 0-500-05084-8
^ ^a ^b Wilkinson, Toby (2004). "Before the Pyramids". Egypt at its Origins. Studies in Memory of Barbara Adams Proceedings of the International Conference "Origin of the State. Predynastic and Early Dynastic Egypt", Krakow, 28th August - 1st September 2002. Peeters. s. 1142. ISBN 978-90-429-1469-8. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015. A final echo of earlier practices is seen in the domain established by Djoser to supply his mortuary cult. He called it Hr-sb3-/mti-pt, "Horus, the foremost star in the sky". We could not wish for a clearer statement of the belief underlying the Step Pyramid: that it was a resurrection machine designed to propel its royal owner, Horus, to the pre-eminent place among the undying stars.
^ "Discovery Channel Nederland". Discoverychannel.co.uk. 5 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.
^ Terrence McCoy (2 Mayıs 2014). "The surprisingly simple way Egyptians moved massive pyramid stones without modern technology". The Washington Post. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
^ Stille, Alexander. "The World's Oldest Papyrus and What It Can Tell Us About the Great Pyramids". Smithsonian Magazine. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.
^ Holloway, April. "Archaeologists Announce that New Discoveries Solve Mystery of How the Great Pyramid Was Built". Ancient Origins. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.
^ "Solved! How Ancient Egyptians Moved Massive Pyramid Stones". Live Science. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2018.

[1] Slackman, Michael (17 Kasım 2008). "In the Shadow of a Long Past, Patiently Awaiting the Future". The New York Times. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.

[2] Mark Lehner (2008). The Complete Pyramids: Solving the Ancient Mysteries. Thames & Hudson. s. 34. ISBN 978-0-500-28547-3. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022.

[reuters1-3] "Egypt says has found pyramid built for ancient queen". Reuters. 11 Kasım 2008. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017. The pyramid, which Hawass said was the 118th found in Egypt, was uncovered near the world's oldest pyramid at Saqqara, a burial ground for the rulers of ancient Egypt.

[shadow-4] Slackman, Michael (16 Kasım 2007). "In the Shadow of a Long Past, Patiently Awaiting the Future". The New York Times. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2008. Deep below the Egyptian desert, archaeologists have found evidence of yet another pyramid, this one constructed 4,300 years ago to store the remains of a pharaoh’s mother. That makes 138 pyramids discovered here so far, and officials say they expect to find more.

[Ritter2003-5] Ritter, Michael (2003). "Dating the Pyramids". 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2008.

[6] Archaic Egypt, Walter B Emery p144-145

[7] Gardner, Helen (1980) [1926]. De La Croix, Horst; Tansey, Richard G. (Ed.). Art through the Ages (7. bas.). New York: Harcourt Brave Jovanovitch. s. 68. ISBN 0-15-503758-7.

[Lehner_1997_p84-8] Lehner, Mark (1997). The Complete Pyramids. New York: Thames and Hudson. s. 84. ISBN 978-0-500-05084-2.

[9] Watkin, David (2005). A History of Western Architecture (4. bas.). Laurence King Publishing. s. 14. ISBN 978-1-85669-459-9. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2021. The Great Pyramid...is still one of the largest structures ever raised by man, its plan twice the size of St. Peter's in Rome

[10] Xu, Bohai (31 Ocak 2019). "The Place where Huni probably Buried". doi:10.31235/osf.io/gnw3k. 31 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2021.

[11] Samuels, Charlie (2010). Ancient Science (Prehistory – A.D. 500): Prehistory-A.D. 500 (İngilizce). Gareth Stevens Publishing LLLP. s. 23. ISBN 978-1-4339-4137-5. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.

[12] [1] 17 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Burial customs: mastabas. University College London (2001) Retrieved 14 April 2005

[13] "Early Dynastic burial customs". Digitalegypt.ucl.ac.uk. 19 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.

[14] Archaic Egypt, Walter B Emery p144-145

[15] A History of Ancient Egypt: From the First Farmers to the Great Pyramid, John Romer p294-295

[16] The Pyramids, Miroslav Verner p109-124

[17] Quirke, Stephen (2001). The Cult of Ra: Sun Worship in Ancient Egypt. Thames & Hudson, pp. 118–120.

[18] "Old Kingdom of Egypt". Ancient History Encyclopedia. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.

[19] Lehner, Mark. The Complete Pyramids, London: Thames and Hudson (1997), p. 41. 0-500-05084-8

[Peeters-20] Wilkinson, Toby (2004). "Before the Pyramids". Egypt at its Origins. Studies in Memory of Barbara Adams Proceedings of the International Conference "Origin of the State. Predynastic and Early Dynastic Egypt", Krakow, 28th August - 1st September 2002. Peeters. s. 1142. ISBN 978-90-429-1469-8. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015. A final echo of earlier practices is seen in the domain established by Djoser to supply his mortuary cult. He called it Hr-sb3-/mti-pt, "Horus, the foremost star in the sky". We could not wish for a clearer statement of the belief underlying the Step Pyramid: that it was a resurrection machine designed to propel its royal owner, Horus, to the pre-eminent place among the undying stars.

[21] "Discovery Channel Nederland". Discoverychannel.co.uk. 5 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.

[22] Terrence McCoy (2 Mayıs 2014). "The surprisingly simple way Egyptians moved massive pyramid stones without modern technology". The Washington Post. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.

[23] Stille, Alexander. "The World's Oldest Papyrus and What It Can Tell Us About the Great Pyramids". Smithsonian Magazine. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.

[24] Holloway, April. "Archaeologists Announce that New Discoveries Solve Mystery of How the Great Pyramid Was Built". Ancient Origins. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.

[25] "Solved! How Ancient Egyptians Moved Massive Pyramid Stones". Live Science. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Mısır Piramitleri nedir?, Mısır Piramitleri anlamı nedir?, Mısır Piramitleri ne demektir?