Leyla Tepe Medeniyeti

Leyla Tepe Medeniyeti
Evre	Son Kalkolitik dönem
Coğrafi aralık	Güney Kafkasya
Çağ	Kalkolitik
Ana sit	Leyla Tepe
Öncül	Şulaveri Şomu Kültürü
Ardıl	Karaz kültürü
Tanımlayan	İdeal Narimanov
Çözümleyen	Necef Müseyibli

Leyla Tepe Kültürü Bakır Çağı'na ait antik Albanya kültürü. Adını Ağdam Rayonu yakınlarındaki Leyla Tepe'deki arkeolojik alandan almaktadır. Bu kültüre ait yerleşimler, M.Ö. 4350-4000 tarihleri arasında, Orta Kafkasya bölgesinin güney yamaçları boyunca yayılmıştır. Leyla Tepe'deki anıtlar, 1980'lerde ilk olarak Sovyet arkeolog I. G Narimanov tarafından belirlenmiştir. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı ve Güney Kafkasya Boru Hattı inşaat çalışmalarının zarar verme olasılığı, dikkatleri bu arkeolojik alana yöneltmiştir.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Böyük Kesik'in alt yerleşim katmanlarında da, Leyla Tepe Kültürü'ne ait özellikler keşfedilmiştir. Leyla Tepe Kültürü'nde ölüler, toprak küplerin içine konularak defnedilmekteydi.^[1] Güney Kafkasya'da, Batı Gürcistan'da da benzer küp mezarlar bulunmuş olmakla birlikte, bu mezarlar nispeten daha yeni tarihlere aittir.

Ağstafa Rayonu'na bağlı Poylu kasabasında, Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı inşası esnasında, çok katmanlı antik bir yerleşim yeri keşfedildi. Leyla Tepe Kültürü'ne ait bu yerleşimin alt katmanı, M.Ö. 4. bin yılın başlarına kadar uzanmaktadır.^[2]^[3] I. Narimanov'un Leylatepe'de yaptığı kazılarda dikdörtgen ve ızgara planlı kerpiç yapıların yanı sıra Keçili malzemesine benzer bir çanak çömlek türü bulunmuştur. Çanak çömlekte görülen bazı özellikler ve kilden yapılmış oraklar, bu kültürün Mezopotamya'nın Obeyd Kültürü ile ilişkili olabileceğini düşündürmektedir (Özellikle, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Arslantepe,Tepecik gibi yerleşimler)^[4].^[5] Bunların yanı sıra ortaya çıkan bakır buluntular madenciliğin gelişmiş olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir.

Bu kültüre ait diğer yerleşimler, Ermenistan tarafından kontrol edilmekte olan Karabağ Vadisi'nde, bir kısmında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti topraklarında bulunmaktadır. Leyla Tepe, tipik Batı Asya yerleşimi tipi özelliklerine sahiptir. Ermenistan yaylarında bulunan daha sonraki medeniyetlerle yakından ilişkilidir. Birbirine yakın inşa edilmiş evlerde bulanan ocaklar, Ermeni tonirlerini andırmaktadır. Maykop Kültürü'nün de, Leyla Tepe Medeniyeti insanları tarafından kurulduğu zannedilmektedir.

Rus Bilimler Akademisi tarafından Suriye'de Tel Hazne köyündeki antik yerleşimde yapılan kazılarda bulunan, M.Ö. 4. bin yıla ait objeler, Maykop ve Leyla Tepe Kültürlerine ait eserlerle benzerlik göstermektedir.^[6]

Leyla-Tepe'ye ait çanak çömlekler, kuzey Suriye ve Mezopotamya'da ve özellikle Amik Ovası'nda "F evresi geleneği" olarak tanımlanan döneme ait "saman yüzlü" (Üretim teknolojisi kapların fırınlanması esnasında ateşten daha fazla faydalanabilmelerini sağlayan ve kabın tüm yüzeyinde izler bırakan saman katkıdır. Bu nedenle saman yüzlü/chaff faced olarak tanımlanırlar) çanak çömleklerle büyük benzerlik gösterir.^[7] Benzer çanak çömlekler Kültepe'de de bulunmuştur.

Galayeri[değiştir | kaynağı değiştir]

2012'de Kabala Rayonu'nda yapılan kazılarda, Leyla Tepe Kültürü'ne ait Galayeri arkeolojik bölgesi keşfedilmiştir. Galayeri, Yakın Doğu'nun erken dönem medeniyetleriyle yakından bağlantılıdır.^[8] Buradaki yapıların neredeyse tamamı, Doğu Anadolu bölgesindeki kalkolitik dönem buluntularının özelliklerine sahiptir. Galayeri kil yapılarının en yakın benzerleri Arslantepe'de bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Археология Азербаиджана". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
^ Najaf Museyibli, Poylu II Report On Excavations of Poylu II Settlement At Kilometre Point 408.8 of Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline. 2 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Baku – Azerbaijan, 2008
^ Romano, Licia (2010). Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East: Excavations, surveys and restorations : reports on recent field archaeology in the Near East. Otto Harrassowitz Verlag. s. 359. ISBN 3447062169.
^ "Гуп «Наследие» В. Л. Ростунов". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2012.
^ KULİYEVA, Zeynep; BAHŞELİYEV, Veli (2018). "NAHÇIVAN'IN KALKOLİTİK ÇAĞ KÜLTÜRÜ" (PDF). TÜBA-AR. 23 (23). TÜB-AR. ss. 29-52. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.
^ "Книга Р. Мунаева (в соавторстве)". 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
^ KALKAN, Emrullah (2018). "KALKOLİTİK DÖNEMDE YUKARI DİCLE VADİSİ'NDE ÖLÜ GÖMME GELENEKLERİ". Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (2). Hitit Üniversitesi. ss. 1429-1453. 8 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
^ Najaf Museyibli, Potter's Marks on Leilatepe Culture Pottery: Eastern Anatolian Chalcolithic Traditions in the Caucasus 9 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 16, No 1, (2016), pp. 283–294 doi 10.5281/zenodo.44772

[АА-1] "Археология Азербаиджана". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.

[2] Najaf Museyibli, Poylu II Report On Excavations of Poylu II Settlement At Kilometre Point 408.8 of Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline. 2 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Baku – Azerbaijan, 2008

[3] Romano, Licia (2010). Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East: Excavations, surveys and restorations : reports on recent field archaeology in the Near East. Otto Harrassowitz Verlag. s. 359. ISBN 3447062169.

[Гуп-4] "Гуп «Наследие» В. Л. Ростунов". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2012.

[5] KULİYEVA, Zeynep; BAHŞELİYEV, Veli (2018). "NAHÇIVAN'IN KALKOLİTİK ÇAĞ KÜLTÜRÜ" (PDF). TÜBA-AR. 23 (23). TÜB-AR. ss. 29-52. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.

[6] "Книга Р. Мунаева (в соавторстве)". 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.

[7] KALKAN, Emrullah (2018). "KALKOLİTİK DÖNEMDE YUKARI DİCLE VADİSİ'NDE ÖLÜ GÖMME GELENEKLERİ". Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (2). Hitit Üniversitesi. ss. 1429-1453. 8 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.

[Potter's_Marks-8] Najaf Museyibli, Potter's Marks on Leilatepe Culture Pottery: Eastern Anatolian Chalcolithic Traditions in the Caucasus 9 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 16, No 1, (2016), pp. 283–294 doi 10.5281/zenodo.44772

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Leylatepe kültürü nedir?, Leylatepe kültürü anlamı nedir?, Leylatepe kültürü ne demektir?