Makigiller
Halka kuyruklu maki (Lemur catta)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Primates Alt takım: Strepsirrhini Üst familya: Lemuroidea Familya: Lemuridae Gray, 1821[1]
Tip cins
Lemur Linnaeus, 1758
Türler
Metne bakınız.

Makigiller (Lemuridae), makimsiler (Lemuriformes/Lemuroidea) grubunun en çok tanınan primat familyası. Tüm makimsiler gibi sadece Madagaskar'da bulunurlar. Eskiden bu familya'ya koyulan kedi makisigiller ve oyuncu makigiller artık ayrı familyalara ayrılmaktalar. Böylece makigiller familyası artık 20 yaşayan ve 2 soyu tükenmiş türden oluşur.

Köken bilimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilimsel adları, Latince lemures sözcüğünden gelir ve gecenin ruhu ya da hayalet anlamına gelir. Bu isim, iri ve parlak gözleri ile tuhaf çığlıkları nedeniyle verilmiştir.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Familyanın yaşayan türleri 24 – 57 cm uzunluğa (kuyruk 32 – 65 cm) ve 0,7 - 4 Kg ağırlığa ulaşırlar. Soyu tükenen Pachylemur cinsi daha da büyüktü. Postları yumuşak, yünlü, çoğu gri, kahverengi ve siyahımsı varyasyonlarda olur. Vücut zayıf, bacaklar incedir. Arka bacakları ön bacaklarından uzundur. Tüm nemli burunlu maymunlarda olduğu gibi ikinci ayak parmağı tırnaksız, temizlik parmağı olarak evrimselleşmiştir. Diğer parmaklarının hepsinde tırnakları olur.

Yayılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm makimsiler gibi makigiller de Madagaskar adasında yaşar. Mongoz makisi ile kahverengi maki insanlar tarafından Komor adalarına da salınmıştır. Hem adanın batısında bulunan kuru ormanlarda hem de doğudaki tropik ormanlarda yaşarlar. Adanın ormansız, dağlık merkezinde rastlanılmazlar.

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu maymun familyası ağaçta yaşamayı tercih eder. Sadece Halka kuyruklu maki (Lemur catta) (ve büyük ihtimalle soyu tükenmiş Pachylemur cinsi) yerde de yaşar. Ağaçlarda dört ayak üstünde tırmanıp atlayarak ilerlerler. Çoğu diğer makimsilerden farklı olarak sırf gece aktif değil, daha çok gündüz aktif olurlar veya belli bir gece gündüz ritimleri olmaz.

Gruplar içinde yaşar ve farklı sesler ile anlaşırlar. Kata türünde 30 ayrı anlamlı ses şekilleri tespit edilmiştir.

Beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Makigiller ağırlıklı olarak otoburdur; meyve ve yaprak ile beslenirler. Bambu makileri bambu ile beslenir. Bazı türler farklı derecede bir miktar etçil de beslenir; böcek, örümcek, kırkayak veya küçük omurgalılar yerler.

Üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

Familyanın çoğu türlerinde dişilerin bir çift memesi olur ve tek bir yavru doğurur, ancak üç çift memesi olan vari cinsi (Varecia) ikiz veya üçüz doğurur. Varilerde gebelik 90 - 100 gün, diğerlerinde ise 125 - 150 gün sürer. Makiler annelerinin tüylerine tutunacak kadar büyümeden önce, anneleri onları ağızlarında taşır veya yapraklardan yaptığı bir yuvaya bırakır. Birkaç ay sonra anne sütü keser ve yavrular 2 - 4 yıl içinde ergenleşir. Makiler yaklaşık 18 sene yaşayabilirler.

Tehdit[değiştir | kaynağı değiştir]

Makigiller familyasının neredeyse her türü soyu tükenmekte olan hayvanlar listesinde yer alır. Bunun nedenleri ormanların yok edilmesi ve avlanılmalarıdır.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Makigiller 5 yaşayan makimsi (Lemuriformes) familyasından biridir. Familya 6 cinse ve 20 türe bölünür:

• Cins Lemur
  • Halka kuyruklu maki (Lemur catta)
• Cins Eulemur
  • Kahverengi maki (Eulemur fulvus)
  • Sanford makisi (Eulemur sanfordi)
  • Ak başlı maki (Eulemur albifrons)
  • Kızıl maki (Eulemur rufus)
  • Kızıl alınlı maki (Eulemur rufifrons)
  • Yakalı kahverengi maki (Eulemur collaris)
  • Gri başlı maki (Eulemur cinereiceps)
  • Kara maki (Eulemur macaco)
  • Mavi gözlü maki (Eulemur flavifrons)
  • Taçlı maki (Eulemur coronatus)
  • Kızıl karınlı maki (Eulemur rubriventer)
  • Kuyruksüren makisi (Eulemur mongoz)
• Cins Varecia
  • Siyah-beyaz yakalı maki (Varecia variegata)
  • Kızıl yakalı maki (Varecia rubra)
• Cins Hapalemur
  • Boz bambu makisi (Hapalemur griseus)
  • Gilbert bambu makisi (Hapalemur gilberti)
  • Güney bambu makisi (Hapalemur meridionalis)
  • Batı bambu makisi (Hapalemur occidentalis)
  • Alaotra bambu makisi (Hapalemur alaotrensis)
  • Altuni bambu makisi (Hapalemur aureus)
• Cins Prolemur
  • Büyük bambu makisi (Prolemur simus)
• Cins Pachylemur
  • Pachylemur insignis
  • Pachylemur jullyi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003, ISBN 3-540-43645-6.
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. 6. Auflage. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9.
• Russell A. Mittermeier u. a.: Lemur Diversity in Madagascar. In: International Journal of Primatology. 29, Nr. 6, 2008, DOI:10.1007/s10764-008-9317-y, S. 1607–1656.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Wikimedia Commons'ta Lemuridae ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• Vikitür'de Lemuridae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.}