Legionella
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Bacteria Şube: Proteobacteria Sınıf: Gammaproteobacteria Takım: Legionellales Familya: Legionellaceae Cins: Legionella Brenner et al. 1979[2]
Tip tür
Legionella pneumophila Brenner et al. 1979[2]
Türler[1]
Legionella adelaidensis Legionella anisa Legionella beliardensis Legionella birminghamensis Legionella bozemanae Legionella brunensis Legionella busanensis Legionella cardiaca Legionella cherrii Legionella cincinnatiensis Legionella drancourtii Legionella dresdenensis Legionella drozanskii Legionella dumoffii Legionella erythra Legionella fairfieldensis Legionella fallonii Legionella feeleii Legionella geestiana Legionella gormanii Legionella gratiana Legionella gresilensis Legionella hackeliae Legionella impletisoli Legionella israelensis Legionella jamestowniensis Legionella jordanis Legionella lansingensis Legionella londiniensis Legionella longbeachae Legionella lytica Legionella maceachernii Legionella massiliensis Legionella micdadei Legionella moravica Legionella nagasakiensis Legionella nautarum Legionella norrlandica Legionella oakridgensis Legionella parisiensis Legionella pneumophila Legionella qingyii Legionella quateirensis Legionella quinlivanii Legionella rowbothamii Legionella rubrilucens Legionella sainthelensi Legionella santicrucis Legionella saoudiensis Legionella septentrionalis Legionella shakespearei Legionella spiritensis Legionella steelei Legionella steigerwaltii Legionella taurinensis Legionella thermalis Legionella tucsonensis Legionella tunisiensis Legionella wadsworthii Legionella waltersii Legionella worsleiensis Legionella yabuuchiae

Legionella, lejyoner hastalığına sebep olan bakterilerin yer aldığı bakteri cinsidir.^[2] Legionellaceae familyası sadece Legionella cinsinden ibarettir ve bu cinse ait bugüne kadar bildirilmiş 62 tür bulunmaktadır.^[1][3] En iyi bilinen türü olan Legionella pneumophila, gram negatif, kokobasil formunda (bazı besiyerlerinde uzun filamentler şeklinde), optimum üreme sıcaklığı 20-42 °C olan bir bakteridir.^[4] Ribozomal RNA analizi çalışmaları Legionellaceae familyasının Gamma Proteobacteria şubesine dahil olduğunu göstermiştir.^[5]

Hayat Döngüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Legionella türleri doğada pek çok sucul ekosistemde ve nemli ortamlarda yaygın olarak bulunmaktadırlar.^[6] Doğal su ortamlarında genellikle, protozoalar ve özellikle amip türlerinde hücre içi parazit olarak^[7] ve/veya farklı mikroorganizmalarla birlikte biyofilmlerde yaşamaktadırlar.^[8] Fakat serbest plantonik formda olanları da görülmüştür.^[9] Protozoalarda hücre içi parazitlik Legionella türleri için rahat bir üreme ortamı ve ekstrem çevre koşullarına dayanıklılık sağlamaktadır. Çünkü amipler besin kıtlığı veya olumsuz çevre şartlarında kist oluşturarak hayatta kalabilmektedirler.^[10]

Hücre içi parazit olarak yaşayan Legionella'ların serbest formdakilere göre patojenitelerinin arttığı bilinmektedir.^[11] Zaten insanlarda hastalık yapabilme mekanizmaları da, parazit olarak yaşama yetenekleriyle ilgilidir. İnsan vücuduna giren bakteriler, amiplere yapısal olarak benzeyen makrofaj hücreleri tarafından fagosite edilirler ve bu hücrelerin içerisinde çoğalarak dokulara yayılırlar^[12]

İnsan Yapımı Su Sistemlerinde Legionella[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğada çok yaygın olarak bulunmalarına karşın, doğal su ekosistemleri hastalık veya salgın kaynağı olarak bir, iki istisna dışında bildirilmemiştir.^[8] Lejyoner hastalığı vakalarının neredeyse tamamının epidemiyolojik kaynağı insan yapımı su sistemleridir.^[13] Yapay içme kullanma, soğutma ve sıcak su sistemlerinde Legionella türleri yaygın olarak bulunmaktadır.^[14][15] Bu sistemlerde tutunabilmeleri açısından biyofilmler öne çıkmaktadır. Biyofilmler pek çok mikroorganizmanın bir arada yaşayabildiği,  daha kolay besin bulabildiği ve olumsuz çevre şartlarına karşı koruma sağlayan oluşumlardır.^[16] Özellikle büyük binaların eski, uzun ve bol ölü nokta içeren su boruları, büyük su tankları ve soğutma kuleleri biyofilm oluşumu ve buralarda Legionella kolonizasyonu açısından idealdir yerlerdir.^[17] Bu durum yapılan dezenfeksiyon çalışmalarının verimliliğini de düşürmektedir. Bu nedenle Legionellozis vakaları en fazla oteller, yurtlar, hastaneler gibi büyük ve çok fazla insan tarafından kullanılan binalarda ortaya çıkmaktadır.   

Lejyoner hastalığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Lejyoner hastalığı (legionellozis) etkeni Legionella cinsi bakteriler olan, %10–15 vaka/ölüm oranına sahip ciddi bir akciğer hastalığıdır. Hastalık önce grip benzeri bir tablo ile başlayarak, devamında kuru öksürük ile zatürreye (pnömoni) ilerler. Eğer tedavi edilmezse, semptomlar hızla kötüleşir ve solunum yetmezliği, şok, çoklu organ yetmezlikleri ve sonunda ölüm ile sonuçlanabilir.^[18] Hastalığın sadece grip belirtileri ile seyreden hafif formuna Pontiac ateşi adı verilmektedir.^[19]

Etkeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Legionella türlerinden sadece 20 tanesinin bu hastalığın etkeni olduğu,^[20] bunlardan Legionella pneumophila türünün ise tüm tespit edilen vakaların neredeyse tamamına yakınından sorumlu olduğu bildirilmiştir.^[21] Örneğin 2011 yılında Avrupa’da görülen tüm lejyoner hastalığı vakalarının %96’sının etkeni L. pneumophila olarak bildirilmiştir.^[22] L. pneumophila 15 farklı serogrup içermektedir. Bu serogruplar içerisinde hasta numunelerinde en çok karşılaşılanı serogrup 1’dir.^[23]

Bulaşma yolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğada sularda yaşayan bir bakterinin insan akciğerine bulaşarak hastalık oluşturabilmesi için ya bakteri içeren su damlalarının havada aerosol olarak asılı kalması ve bu aerosollerin insanlar tarafından solunması ya da bakteri içeren suların direkt aspire edilmesi gerekmektedir.^[24] Bakteri içeren aerosol oluşumuna neden olan, dolayısıyla lejyoner hastalığı için enfeksiyon kaynağı olabilen durumlar, suyun püskürtülerek havaya karıştığı ekipmanlardır; soğutma sistemleri, duş başlıkları, dekoratif veya serinletme amaçlı su fıskiyeleri vb. Legionella havada asılı aerosoller içinde yaklaşık 2 saat süreyle hayatta kalabilmektedir.^[25] Burada soğutma sistemi olarak bahsedilen su ve soğutma kulesi içeren, otel, hastane gibi büyük binalarda kullanılan merkezi sistemlerdir. Split klimalar su içermediklerinden bu tanıma girmemektedirler. Hastalık insandan insana bulaş göstermemektedir.^[18]

Tanı ve Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hastalığın tedavisi makrolid ve kinolon grubu antibiyotiklerle mümkündür, fakat penisilinlere karşı dirençlidirler. Pnömoni teşhisi konulan hastalarda ayırıcı tanı yapılmadan penisilin tedavisi uygulanması veya ayırıcı tanısının yapılamaması sebebiyle hastalığın tedavi edilemediği durumlar ortaya çıkabilmektedir. Tanıda altın standart bakteri kültüründe üreyen Legionella’ların tespitidir. Fakat Legionella cinsi bakteriler rutin balgam kültürü için kullanılan besiyerlerinde üreyemezler. Legionella kültürü için aminoasit (L-sistein ve glisin), demir ve tampon madde ilavesi içeren BCYE (buffered charcoal yeast extract) besiyeri kullanılmaktadır.^[26]  Legionella pneumophila BCYE besiyerinde ürediğinde buzlu cam olarak tabir edilen karakteristik bir koloni görünümüne sahiptir. Hastalığın tanısında idrar antijen testi de kullanılmaktadır.

Sürveyans[değiştir | kaynağı değiştir]

Hastalığın kontrol altına alınması amacıyla özel sürveyans çalışması yürütülmektedir. Sürveyans Avrupa Bulaşıcı Hastalık Kontrol Merkezi (ECDC) kontrolünde tüm üye ülkelerin işbirliği ile gerçekleşmektedir.

Türkiye'de ilk olarak 2001 yılında genelge ile başlayan çalışmalar, 2015 yılında yayımlanan Lejyoner Hastalığı Kontrol Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile sürmektedir. İlk ve en önemli salgın kaynakları oteller olduğu için seyahat ilişkili hastalık olarak bilinmektedir. Yönetmelik ile hastaneler de sürveyansa dahil edilmiştir^[27] Vaka görülen konaklama tesislerinden ve vaka olsun olmasın hastanelerden su numuneleri alınarak Halk Sağlığı Laboratuvar’larında Legionella açısından analiz edilmektedir.

Avrupa ülkelerinde konaklama tesisinde kalmış kişilerde hastalık tespit edildiğinde hemen ECDC’ye bildirim yapılmakta, ilgili konaklama tesisinde su sisteminin dezenfeksiyonu ve Legionella tespiti için su analizi yapılmaktadır. Tesiste vaka görüldüğü halde, gerekli önlemleri almayan veya yetersiz önlem alan işletmeler ECDC internet sitesinde ^[28] ilan edilmektedir.  

Hastalığın Tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

21-24 Temmuz 1976 tarihinde Birleşik Devletler Philadelphia şehrinde düzenlenen American Legion kongresinin sonrasında, kongreye katılanlar arasında ateşli pnömoni benzeri bir hastalık başladığı tespit edilmiştir. İlk ölüm 27 Temmuz’da gerçekleşmiş ve tüm vakaların kaynağının The Bellevue-Stratford Hotel olduğu görülmüştür. Salgın sonunda hastalanan 182 kişiden 29’u ölmüş ancak laboratuvar çalışmalarında etken izole edilememiştir.^[29] Basın olaydan “Philly killer”, “Killer fever” ve “Legion fever” gibi isimlerle bahsetmiştir. Hastalığın nedeni olan bakteri 1977 Ocak ayında CDC tarafından gram (-) bir basil olarak bildirilmiş ve ilk görüldüğü olaya ve hastalık yaptığı dokuya ithafen  Legionella pneumophila olarak adlandırılmıştır.^[30][31] Ayrıca daha eski salgınlara ait saklanan numunelerin incelenmesiyle, bazı eski salgınlardan da Legionella türlerinin sorumlu olduğu ortaya çıkmıştır.^[32][33]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]