Kurtalan

Kurtalan
Kurtalan
İlçe
	Şehrin genel görünümü (Ağustos 2020)
	; Türkiye'de yeri
	; İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Siirt
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Samet Serin
• Belediye başkanı	Samet Serin (Kayyum)
Yüzölçümü
• Toplam	669.25 km²
Rakım	630 m
Nüfus (2018)
• Toplam	59,647
• Kır	24,823
• Şehir	35.914
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	56500
İl alan kodu	484
İl plaka kodu	56
	Resmî site; Belediye

Kurtalan (Kürtçe: Misircê), Siirt ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe topraklarında eski medeniyetlere ait yerleşim kalıntıları (Erzen, Zokarno ve Bemheri gibi) olmasına rağmen, ilçenin tarihi hakkında net bilgiler mevcut değildir. Tarihi kayıtlara göre 16. yüzyıl başlarında Şerefhan Beyliği toprakları içinde kalan yöre, 1514 Çaldıran Muharebesi'nden sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bugün ilçe merkezi olan Kurtalan şehrinin tarihi idari baķımdan pek eskiye dayanmamaktadır ancak bölgenin yerleşim olarak çok eski tarihlerden bu yana varlığını koruduğu bilinmektedir. Günümüzden 150 yıl kadar önce, Oyacık (Teylan) Köyü'nün Gedikbaşı (Batasê) mezrasında ikamet eden Malâ Faro aşiretinin üyeleri tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Bilinmeyen bir nedenle köylerinden göç eden birkaç aile Zengan Tepesi'nin eteğindeki derenin her iki yakasına yerleşerek bugünkü Kurtalan ilçe merkezinin temeli olan Misriç Köyü'nü (Misircê) kurdukları soylenir.

Osmanlı Devleti zamanında Misriç Köyü'nün de içinde bulunduğu yöre "Garzan" olarak bilinmekteydi. Garzan, Siirt vilayetinin bir ilçesi durumundaydı. İlçe merkezinin yeri çeşitli nedenlerle birkaç defa değiştirilmiştir. 1904 yılında Beşpınar (Alenz) Köyü'ne taşınan ilçe merkezi, bir yıl sonra bilinmeyen bir nedenle Beykent Köyü'ne, daha sonra Kayabağlar (Zokeydê) Köyü'ne, oradan da Saipbeyli (Beybo) köyüne ve daha sonra da Garzan beylerinin etkisiyle Yanarsu (Zok) köyüne taşınmıştır. 1938 yılına kadar Zok köyünde bulunan ilçe merkezi, Zok köyünün diğer köylere uzaklığı, merkezi konumda olmayışı ve Demiryolu yapımı neticesiyle, bu yolun son durağı haline gelen Misriç Köyü'ne taşınma isteği gibi nedenlerden dolayı, 1 Haziran 1938 tarihinde çıkarılan bir kanunla ilçe merkezinin Misriç'e taşınması ve ilçe merkezi ile idari yapının adının "Kurtalan" olarak değiştirilmesi kabul edilmiştir. Aynı kanunda eski ilçe merkezi olan Zok köyünün adının Yanarsu olarak değiştirilmesi ve buranın Kurtalan ilçesine bağlı bucak merkezi haline getirilmesi de kararlaştırılmıştır. Böylece ilçe merkezi 1944 yılında fiilen Kurtalan'a taşınmış oldu.^[1]

Bozhöyük (Siirt/Kurtalan): Çağdaş Bozhöyük Köyü, Bakır Çağı'ndan kalma bir yerleşiminin üzerine kurularak altında kalan yaklaşık 7000 yıllık kültür katmanları tahrip edilmiştir.

Çayırlı (Siirt/Kurtalan): İlk olarak Bakır Çağı'nda yerleşilen höyük günümüzde de iskan edilmektedir. Çayırlı köyünün evleri, yerleşimin neredeyse tüm yamaçlarını kaplamıştır. Höyüğün batısı ise oldukça dik bir yamaç olduğu için, imar faaliyetleri bu alanda sürdürülememiştir. Höyük üzerinde, evlerin su ihtiyacını karşılamak için köy hizmetlerinin yaptırdığı bir su deposu, yol ve iki adet telefon direği mevcuttur.

Kültürü[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel, kültürel ve sosyolojik olarak, medeniyetin beşiği olarak bilinen Mezopotamya'nın nadide bir kentidir Kurtalan. Kurtalan halkı misafirperverliğiyle övülür. İlçenin gelenek ve görenekleri yörede yaygın olan kültürden esinlenmiştir. Kök boyalı Kurtalan kilimleri meşhurdur.

Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtalan ilçesi, ülkenin yedi coğrafi bölgesinden biri olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin, Dicle Bölümü'nde yer alır. İdari bakımdan Siirt ilinin bir ilçesi statüsünde olan Kurtalan'ın doğusunda Siirt Merkez ilçe, batısında Beşiri ilçesi, güneybatısında Hasankeyf ilçesi, kuzeyinde ise Baykan ilçesi bulunmaktadır. Haydarpaşa-Kurtalan demiryolu hattının son istasyonu durumundaki ilçe merkezi, Siirt'i Batman'a ve dolayısıyla Diyarbakır'a bağlayan kara yolunun da üzerinde bulunur.

Coğrafi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

669.25 km² yüz ölçüme sahip olan ilçede, 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 56.740 kişi sayılmıştır. Kilometrekareye 84 kişi düşmektedir (Bu sayı Türkiye ortalamasının altındadır.). Toplam nüfusun 30.087’si ilçe merkezinde, geri kalan 26.653'ü ise köy ve kasabalarda yaşamaktadır. Köy ve kasaba nüfusu önceki iki yıla göre düşmüştür.

İlçe arazisi, umumiyetle dalgalı, arızalı, çıplak sırtlarla vadilerden; yer yer genişçe düzlüklerden ibarettir. Kaynağını Sason Dağlarından alan Garzan Çayı ve kolları, geniş vadileri sulu tarıma uygun alanları teşkil eder. Güneyde Beşiri ilçesi ile doğal sınırı teşkil eden iki önemli yükselti vardır: Biri 1530 m yüksekliğindeki Dilek Tepesi (Kozdağ), öbürü ise 1050 m rakımlı Garzan Dağıdır. Garzan Çayı, Başur ve Reşan Çayları Kurtalan'ın önemli akarsularıdır. Reşan Çayı ve Garzan Çayı, Çattepe Köyü yakınlarında birleşmektedir. Ekinli ve Yayıklı Köylerinde birer sulama göleti bulunmaktadır.

Yazların sıcak ve kurak kışların nispeten ılık geçtiği ilçede en fazla yağış ilkbahar mevsiminde düşmektedir. Yağışların genellikle yağmur şeklinde olduğu ilçede kışın kar yağışları da görülmektedir. Karın yerde kalma süresi 20 günü aşmamaktadır. Bugüne kadarki en düşük kış sıcaklığı -18.5 derece, en yüksek kış sıcaklığı 19,5 derece, en düşük yaz sıcaklığı 5,5 derece ve en yüksek yaz sıcaklığı 43,5 derece olarak ölçülmüştür. Sıcaklığın çok yüksek değerlerde seyrettiği yaz aylarında, buharlaşmanın da şiddetine bağlı olarak kuraklık görülmektedir. İnsanlar temel ihtiyaçları için gerekli olan suyu bile çok zor temin etmektedir. Kurtalan'ın içinde bulunduğu alanın 400-500 metre derinliğe kadar dolgu olması yüzünden yağışla gelen suyun dibe sızması ve suyu tutacak ormanların olmayışı kuraklığı arttıran diğer nedenlerdendir.

Eğitim ve kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtalan'da 69 İlkokul, 24 Ortaokul, 8 Lise, 1 Yüksek Okul, 4 Anaokulu, 1 Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu, 1 Halk Eğitim Merkezi olmak üzere 100'ün üzerinde okul ve eğitim tesisi bulunmaktadır.^[2]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927^[3]	14.026	1.460	12.566
1935^[4]	17.325	922	16.403
1940^[5]^[a]	16.673	399	16.274
1945^[6]	14.705	1.591	13.114
1950^[7]	18.125	2.246	15.879
1955^[8]	20.518	1.980	18.538
1960^[9]	26.120	2.765	23.355
1965^[10]	29.206	3.422	25.784
1970^[11]	32.456	6.097	26.359
1975^[12]	36.413	7.001	29.412
1980^[13]	44.193	10.442	33.751
1985^[14]	47.756	12.352	35.404
1990^[15]	47.035	17.295	29.740
2000^[16]	53.521	24.865	28.656
2007^[17]	55.076	27.561	27.515
2008^[18]	56.282	28.004	28.278
2009^[19]	56.277	28.332	27.945
2010^[20]	56.112	28.679	27.433
2011^[21]	56.896	29.622	27.274
2012^[22]	56.740	30.087	26.653
2013^[23]	57.419	30.768	26.651
2014^[24]	58.033	31.652	26.381
2015^[25]	58.343	32.108	26.235
2016^[25]	59.137	32.945	26.192
2017^[25]	59.209	33.482	25.727
2018^[25]	59.647	34.389	25.258
2019^[25]	60.180	35.130	25.050
2020^[25]	60.737	35.914	24.823

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Baykan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ (Kurtalan Şehri'nin Kuruluşu ve Gelişimi, M. Kamil PETEK, 1999-ANKARA)
^ "Kurtalan'daki Okullar". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.
^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Kurtalan Nüfusu - Siirt". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Siirt Kurtalan Nüfusu". nufusune.com.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtalan Kaymakamlığı 24 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[6] Baykan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

[1] (Kurtalan Şehri'nin Kuruluşu ve Gelişimi, M. Kamil PETEK, 1999-ANKARA)

[2] "Kurtalan'daki Okullar". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.

[3] "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.

[4] "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[5] . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.

[7] . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[8] . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[9] . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.

[10] . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.

[11] "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[12] "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[13] "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[14] "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[15] "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[16] "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[17] "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[18] "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[19] "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[20] "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[21] "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[22] "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[23] "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.

[24] "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.

[25] "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.

[:9-26] 
"Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

"Kurtalan Nüfusu - Siirt". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

"Siirt Kurtalan Nüfusu". nufusune.com.

[27] "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

[28] "Kurtalan Nüfusu - Siirt". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

[29] "Siirt Kurtalan Nüfusu". nufusune.com.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

g t d Siirt'in ilçeleri
İl merkezi	Siirt
Bağlı ilçeler	Baykan Eruh Kurtalan Pervari Şirvan Tillo

Kurtalan nedir?, Kurtalan anlamı nedir?, Kurtalan ne demektir?