Japon hareketi içeren Escapement Time kuvars Pilot Saati

Miyota caliber 6S21 kuvars kronograf hareketi

Kuvars kronograf ve hareketi

Kronograf, kadran saatiyle birlikte kronometre olarak kullanılan bir saat türüdür. Temelde kronografın saniye ibresi ve dakika alt kadranı vardır; kol saatinin kurma düğmesine art arda basınç uygulayarak kronograf başlatılabilir, durdurulabilir veya sıfırlanabilir. Daha karmaşık kronograflarda ek komplikasyonlar vardır ve saniye, dakika, saat ve hatta saniyenin kesirlerini ölçmek için birden fazla alt kadran da olabilir.

Birçok modern kronografta hız veya mesafeyi hızlı hesaplamak için takimetre olarak döndürülebilen bilezik vardır.

Louis Moinet 1816'da astronomik cisimleri izlemek için kronografı icat etti.^[1][2]

Kronograflar, 1800'lerin ortalarından sonlarına kadar topçu ateşinde de çok kullanıldı. Kronograflar günümüzde uçak pilotaj, otomobil yarışı, dalış ve denizaltı manevralarında kullanılır.

1980'lerden beri "kronograf" terimi kronometre işlevli tüm dijital saatler için de kullanılır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kronograf kelimesi Yunanca, Grekçe: χρόνος (khrónos 'zaman') ve Grekçe: γράφω (gráphō 'yazmak')’tan Grekçe: χρονογράφος kelimelerinin birleşimiyle oluşan (khronográphos 'zamanın kaydı') ‘ndan gelir. Kronografın ilk modelleri, gerçekten sadece herhangi bir "yazıyı" kullanan modellerdi: kadranı, indekse bağlı küçük bir kalemle işaretlenir böylece kalemin çizdiği çizgi uzunluğu ne kadar zaman geçtiğini gösteriyordu.^[3][4][5][6]

İlk modern kronograf 1816'da Louis Moinet tarafından^[7] yalnızca astronomik ekipmanlarla çalışmak için icat edildi.

1821'de Fransa Kralı XVIII. Louis'in emriyle Nicolas Mathieu Rieussec ilk ticari kronografı geliştirdi. Kral, at yarışlarını izlemekten büyük keyif alırdı ama her yarışın tam olarak ne kadar sürdüğünü bilmek istiyordu, bu nedenle Rieussec işi yapacak bir mekanizma icat etmekle görevlendirildi. sonuçta, Rieussec ticari ilk kronografı geliştirdi. Rieussec, tarihin yeniden yazıldığı 2013 yılında Louis Moinet cep kronografının keşfine kadar kronografın mucidi olarak kabul edildi.^[8] Louis Moinet, kronografı icat etmenin yanı sıra yüksek frekansın da babasıdır. 1816'da onun Compteur de Tierces saati, saatte 216,000 titreşim ^[9] (30 Hz) ritmiyle çalışıyordu. Bu frekans rekoru, 1916'da kırılmadan önce tam olarak bir yüzyıl sürdü - bundan sonra standart kronometre frekansları günümüz seviyelerine (genellikle 4–5 Hz) geldi. Hala mükemmel çalışır durumda olan Compteur de Tierces, Ateliers Louis Moinet'te muhafaza edilmektedir.

1915'te Gaston Breitling, merkezi saniye ibresi ve 30 dakika sayacı olan ilk kronografı yaptı. Daha sonra, 1923'te Gaston Breitling, saat 2 konumunda ayrı düğmeli ilk kronografı tanıttı. 1934'te Willy Breitling, saat 4 konumundaki ikinci basmalı düğmenin eklenmesiyle kronograf kavramını daha da geliştirdi. O zamandan beri 3 düğmeli kronograf tasarımı tüm endüstri tarafından benimsendi.^[10]

1844'te Adolphe Nicole'un geliştirilmiş kronograf modeli, asıl kronograftaki sürekli hareket eden iğnenin aksine artık ardışık ölçümlere imkan veren yeniden-ayarlama özellikli ilk modeldi.^[5][11]

20. yüzyılın başlarında, birçok kronograf, takimetre olarak çalışması için sabit çerçevesi işaretli olarak satıldı. 1958'de saat şirketi Heuer daha karmaşık hesaplamalar için döner çerçeveli takimetreli bir model yaptı.^[12][13]

Kronograflar, hızlı hesap yapmaya ve hassas zamanlama yapmalarına imkan verdiği için havacılar arasında çok popülerdi. Kronograflara olan talep, 20. yüzyılın başlarında havacılık endüstrisi ile birlikte büyüdü. ABD'nin uzay araştırmaları başlangıçta yalnızca test pilotlarını içerdiğinden, Başkan Dwight D. Eisenhower'in emriyle^[14][15] kronograflar birçok ilk astronotun bileğindeydi.

Kronograf kullanımı, giderek daha karmaşık yüksek performanslı makineler, örn., otomobil yarışları ve denizaltı navigasyonu gibi çok hassas ve/veya tekrarlanan zamanlamayı içeren birçok alanda benzer bir yörünge izledi. Kronografın farklı kullanımları keşfedildikçe sektör, flyback (saniye ibresinin hızla sıfırlanabildiği), dakika ve saat zamanlayıcıları, Rattrapante (veya biri bağımsız olarak durdurulup çalıştırılabilen birden fazla saniye ibresi) ve dalgıçlar ve yüzücüler için su geçirmez modeller gibi özellikleri sunan farklı modellerle yanıt verdi.

Kendinden kurmalı saatler ve saat mekanizmaları 1700'lerin sonlarından beri var olmasına rağmen, otomatik kurmalı kronograf 1960'ların sonlarına kadar icat edilmedi. 1969'da saat şirketleri Heuer, Breitling, Hamilton ve hareket mekanizması uzmanı Dubois Dépraz, ortaklaşa ilk otomatik kronografı geliştirdi. Diğer saatçilik firmalarının yani rakipleri Zenith ve Seiko’nun daha önceden otomatik kronografı piyasaya sürmesini engellemek için bu teknolojiyi gizlice geliştirdiler. 3 Mart 1969'da bu ortaklık Cenevre ve New York'ta dünyayla ilk otomatik kronografı paylaştı. Bu ilk otomatik kronograflar "Chrono-matic" olarak etiketlendi.^[16][17]

Birçok şirket kendi kronograf stillerini satar. Günümüzde çoğu kronograf kol saati şeklindeyken, 20. yüzyılın başlarında cep kronografları çok popülerdi.^[18]

Kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kronograf terimi genellikle kronometre terimiyle karıştırılır. "Kronograf" saat işlevine atıfta bulunurken, kronometre saatin ne kadar iyi performans gösterdiğinin bir ölçüsüdür: saatin kronometre olarak etiketlenebilmesi için olumsuz koşullar altında sağlamlık, doğruluk ve hassasiyet için bir dizi zorlu testten geçtikten sonra resmi İsviçre Kronometre test enstitüsü COSC tarafından onaylanması gereklidir.^[18] Saat, örneğin bir gemi saati navigasyon için kullanılabileceği gibi, kronometre işlevsiz basit bir mekanik saat de kronometre olarak onaylanabilir. Terimler de birbirini dışlamaz, örneğin Omega Seamaster 300M Chronograph GMT Co-Axial aynı zamanda COSC sertifikalı bir kronometredir.^[19]

Başlangıçta kronograf terimi esas olarak top ve füze hızıyla bağlantılı olarak kullanılıyordu. Kronografın ana işlevi, elektronik kronometre icat edilmeden önce bir zaman tabanı ile gözlemci bulgularının kalıcı kaydı arasında gözlem karşılaştırmasına izin vermektir. Örneğin, kronografın ilk kullanımlarından birisi at yarışlarında geçen süreyi kaydetmekti.^[11]

Kronografın bazı kullanımları arasında, ABD Donanması tarafından uçak fırlatma mancınıklarından verilen verileri kaydetmek, hesaplamak ve analiz etmek için kullanılan Langley Chronograph yer alır. Kronografın bir başka meşhur kullanımı NASA'nın tüm Apollo ay görevleri sırasındaydı; her astronotın tam çalışan Omega Speedmaster kronografı vardı.

Kronograf, hastanelerde kalp atışını kaydetmek, spor sahalarında hız ve/veya mesafeyi hesaplamak ve hatta mutfakta basit bir zamanlayıcı olarak da kullanılır.^{[4][20][21][22]}

Fonksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kronograflar son derece karmaşık cihazlar olabilir ancak hepsinin temel fonksiyonu, saat oldukları gibi zamanı belirtme ve geçen zamanı gösterme işlevidir. Rieussec'in kronografı oldukça basitti. Alt ve üst olmak üzere iki yüzden oluşuyordu. Alt yüzünde bir mürekkep havuzu bulunurken, üst yüzünde kalem benzeri bir iğne takılıydı. Çalıştırıldığında, iğneyi çeken merkezi bir eksen etrafında dönerken üst yüz alt yüze bastırılır. Bu, mürekkebi dairesel bir şekilde sürükler ve hareketin oluşturduğu mürekkep çizgisi tarafından geçen süreyi kaydederdi. Rieussec'in kronografı birçok iş için yeterli olmadığından geliştirilmeliydi.^[3][5]

Bu durum, bu cihazı geliştirmek için yüzlerce patentin yolunu açtı. Otomatik, dijital olmayan kronograflar pil istemez, çünkü kullanıcının kolu, bu cihazın çalışması için gerekli toplam kinetik enerjiyi verir. Gün boyu saati takan kişinin yürürken kol sallanma hareketi yarım daire biçimli rotoru saatdeki bir pivotu dönmeye zorlar. Rotor, saatteki zembereği kuran bir mandala bağlıdır böylece her zaman kullanılabilir.^[3][23]

Günümüzün kronografında, normalde saat iki konumunda bulunan başlat düğmesine basarak zaman ölçülmeye başlanır, aynı düğmeye basarak ölçüm durdurulur. Kaydı başlatmak için düğmeye basıldığında, üçlü bir dizi (daha karmaşık ve daha hassas kronograflarda daha çok dişli teker vardır) dişli dönmeye başlar. En küçüğünün dönüş süresi bir saniye, sonrakininki altmış saniye ve sonuncusu altmış dakika sürelidir. Üç dişli tekerleği birbiriyle etkileşir ve başlat düğmesinin basılmasından bu yana ne kadar zaman geçtiğini kaydeder.^[23]

Başlat düğmesine ek olarak, normalde saat dört konumunda bir sıfırlama düğmesi de vardıt. Sıfırlama düğmesine basıldığında kronografın ibresi sıfırlanır.^[24]

Takimetre döner bilezik çerçeveler, hız veya mesafenin hızlıca hesaplanmasına imkan veren bir komplikasyondur. Döner çerçeveler zamanlayıcıyı sıfırlamaya gerek kalmadan daha karmaşık hesaplamalara veya tekrarlı hesaplamalara imkan tanır.^[12][13]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Chronograph watches 10 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Keulen, Robert. 1996. Accessed 25 MAR 2012
• Patek Philippe Chronograph Comparison 21 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gray & Sons NOV 2014
• A technical perspective, the chronograph 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Monochrome-watches, Xavier Markl, February 2016
• TAG Heuer’s 01 chronograph watch movement explained with videos 18 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WatchTime June 2016
• Cronosurf - The online chronograph 30 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]