Kerkük

Kerkük
كركوك
Kerkük; كركوك
	Kerkük Kerkük'ün Irak'taki konumu
Ülke	Irak
İl	Kerkük ili
Rakım	346 m
Nüfus (2018 ve 2009 tahminleri)
• Toplam	2.018 (972,272), 2.009 (850,787)
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAS)

Kerkük, Irak'taki Kerkük ilinin başkenti olan şehirdir. Irak merkezi yönetimine bağlıdır. Irak'ın başkenti Bağdat'ın 236 km kuzeyinde, Erbil'in 83 km güneyinde, Musul'un 149 km güneydoğusunda, Süleymaniye'nin 97 km batısında, Tikrit'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu Türkmenler, Araplar ve Kürtlerden oluşmaktadır.^[3]^[4]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Asur başkenti Arrapha bölgesinde yer alan Kerkük, 5000 yıllık harabeleri üzerinde, Khasa nehri yanında yer alır. Arrapha, MÖ 10 ve 11. yüzyıllarda Asurlular döneminde çok büyük bir öneme kavuşmuştur. Stratejik ve coğrafik önemi nedeniyle şehir, üç imparatorluk için adeta bir savaş meydanıydı; Asur imparatorluğu, Babil ve Med imparatorlukları, ki hepsi şehri belirli zamanlarda yönetmişlerdir.

Kerkük çok geniş bir şekilde yayılmış ve karışmış bir nüfusa sahiptir. Osmanlı döneminde şehir merkezi çoğunluğunu Türkler oluşturuyordu, Kürtler de taşranın çoğunluğunu oluşturuyordu.^[5] Şehir özellikle 20. yüzyılda daha dramatik değişimler deneyimlemiştir. Kürtler, Türkmenler ve Araplar bu bölgeye dair sahiplik iddialarında bulunmakta ve iddialarını destekleyecek tarihi bilgi ve verilere sahip olmaktadırlar.

Tarihi olarak, şehir her zaman Kürtler ve Türkmenler tarafından kültürel bir başkent olarak atfedildi. 2010'da Irak Kültür Bakanlığı tarafından Irak kültürünün başkenti olarak isimlendirildi.

Şehirde günümüzde etnik kökeni Kürt, Türkmen, Arap ve belirli ölçüde Süryani olan insanlar yaşamaktadır.

Kerkük Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin anayasal ve hukuki başkenti olarak kabul edilmiştir.^[6]^[7] Ancak 2005 tarihli Irak Anayasası ile idari statüsü tartışmalı olan bölgelerin statülerini 2007 yılı sonuna kadar yapılacak bir referandumla belirlemelerini öngörmüştü. Kerkük için bu yönde bir referandum yapılmamış olduğundan Kerkük yasal olarak Irak merkezi yönetimine bağlıdır.^[8] 12 Haziran 2014'te IŞİD'in Kuzey Irak Taarruzu sonrası Irak ordusunun çekilmesi üzerine Kerkük, Kürdistan Bölgesel Yönetiminin kontrolüne geçmiştir.^[9]^[10] 16 Ekim 2017'de Irak kontrolü geri kazandı.^[11]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Şemseddin Sâmi, 19. yüzyılın sonlarında yazdığı Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük şehrinden bahsetmiştir. Kerkük, Osmanlı Musul vilayetinin güneydoğusunda, 30.000 nüfuslu yer alıyor' diyor. sonra “Kerkük halkının dörtte üçünü Kürtler, geri kalanı Türkler, Araplar, 760 Yahudi ve 460 Keldani” diyor.^[12]

Etnik grup	1957	Oran	1977	Oran	1997	Oran
Kerkük Valiliği için Nüfus Sayımı Sonuçları^[13]
Araplar	109,620	28.2%	218,755	45%	544,596	72%
Kürtler	187,593	48.2%	184,875	38%	155,861	21%
Türkmenler	83,371	21.4%	80,347	17%	50,099	7%
Asurlular	1,605	0.4%
Yahudiler	123	0.03%
Diğer	6,545	1.77%	0	0%	2,189	0.3%
Toplam	388,829	100%	483,977	100%	752,745	100%

Ana yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kerkük Kalesi
Kerkük Kışlası, 1863'te Osmanlı tarafından kurulmuştur. Türkmenler tarafından imar edilip müzeye çevirme çalışmaları devam etmektedir.
Danyal Peygamber'in Cami ve Türbesi
Pirehmerd Pazarı

Arkeolojik Jarmo Kalesi ve Yorgantepe alanları da modern şehrin dışında bulunmaktadır.

Kerkük'un mimarisi I. Dünya Savaşı'nda ve Irak Savaşı'nda ağır hasarlar görmüştür. 2007 raporlarına göre, 18 adet kutsal sayılan yer harap edilmiştir. Bunların 10'u Kerkük ve güneydedir."^[14]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kerkük iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	13,8	15,7	20,1	26,3	33,7	39,8	43,2	42,8	38,7	31,4	22,6	15,8	28,66
Ortalama sıcaklık (°C)	4,5	5,7	9,0	13,8	19,6	24,5	27,5	27,1	23,2	18,1	11,2	6,3	15,87
Ortalama yağış (mm)	68,3	66,7	57,3	44,1	13,4	0,1	0,2	0	0,7	12,4	39,1	59	361,3

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "City Population" (İngilizce). Citypopulation.de. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.
^ ^a ^b "World Gazetteer". World Gazetteer. 26 Ocak 2009. Erişim tarihi: 26 Ocak 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]} (EN)
^ "Kirkuk". Cities in transition. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
^ "Kerkük-Musul Sorunu" (PDF). Kardaşlık Dergisi. Kerkük Vakfı. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
^ Bruinessen, Martin van, and Walter Posch. 2005. Looking into Iraq 17 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "UNPO: Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region". www.unpo.org. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
^ "Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası". 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
^ Zine El-Abdin, Adil Sakran (2021). "Irak Yönetimindeki Siyasal İstikrarsızlığın Anayasal Süreç Bağlamında Değerlendirilmesi". Ortadoğu Etütleri. doi:10.47932/ortetut.691987. 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2024.
^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Kerkük yarım günde düştü". Diken. 16 Ekim 2017. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
^ Kâmûs-ül 'lâm.
^ Part I. Kirkuk and its environs. — Chapter 2. Kirkuk in the Twentieth Century, page 43 21 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. // Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Authors: Liam Anderson, Gareth Stansfield. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2011, 312 pages. ISBN 9780812206043
^ Jenkins, Simon (7 Haziran 2007). "In Iraq's four-year looting frenzy, the allies have become the vandals". The Guardian. Londra. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Encyclopadia of the Orient Kerkûk 9 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[citypopulation.de-1] "City Population" (İngilizce). Citypopulation.de. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.

[erbil.ostgotarentvatt.se-2] "World Gazetteer". World Gazetteer. 26 Ocak 2009. Erişim tarihi: 26 Ocak 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]} (EN)

[3] "Kirkuk". Cities in transition. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016.

[4] "Kerkük-Musul Sorunu" (PDF). Kardaşlık Dergisi. Kerkük Vakfı. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.

[Looking_into_Iraq-5] Bruinessen, Martin van, and Walter Posch. 2005. Looking into Iraq 17 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[6] "UNPO: Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region". www.unpo.org. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.

[7] "Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası". 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.

[El-Abdin-8] Zine El-Abdin, Adil Sakran (2021). "Irak Yönetimindeki Siyasal İstikrarsızlığın Anayasal Süreç Bağlamında Değerlendirilmesi". Ortadoğu Etütleri. doi:10.47932/ortetut.691987. 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2024.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[11] "Kerkük yarım günde düştü". Diken. 16 Ekim 2017. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.

[12] Kâmûs-ül 'lâm.

[cris-kirk-2011-43-13] Part I. Kirkuk and its environs. — Chapter 2. Kirkuk in the Twentieth Century, page 43 21 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. // Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Authors: Liam Anderson, Gareth Stansfield. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2011, 312 pages. ISBN 9780812206043

[14] Jenkins, Simon (7 Haziran 2007). "In Iraq's four-year looting frenzy, the allies have become the vandals". The Guardian. Londra. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Irak'ın ilçeleri
Enbar Vilayeti	Ane (ilçe) (Ane) • Felluce (ilçe) (Felluce) • Hadise (ilçe) (Hadise) • Hit (ilçe) (Hit) • Ka'im (ilçe) (Ka'im) • Ramadi (ilçe) (Ramadi) • Rutbe (ilçe) (Rutbe)
Müsenna Vilayeti	Hidir ilçesi (Hidir) • Rümeyta ilçesi (Rümeyta) • Semave ilçesi (Semave) • Selman ilçesi (Selman)
Kadisiye Vilayeti	Afak ilçesi (Afak) • Divaniye ilçesi (Divaniye) • Hamza ilçesi (Hamza) • Şamiye ilçesi (Şamiye)
Babil Vilayeti	Haşimiye ilçesi (Haşimiye) • Hille ilçesi (el-Hille) • Mehavil ilçesi (Mehavil) • Museyeb ilçesi (Museyeb)
Bağdat Vilayeti	Ebu Gureyb ilçesi • İstiklal ilçesi • Madain ilçesi • Mahmudiye ilçesi (Mahmudiye) • Taci ilçesi • Tarmiye ilçesi • Bağdat: Azamiye • Kerh • Kerade • Kazımiye • Mansur ilçesi • Sadr • Raşid • Rusafe • Yeni Bağdat
Basra Vilayeti	Basra ilçesi (Basra) • Ebu el-Hasib ilçesi (Ebu el-Hasib) • Fav ilçesi (Fav) • Kurne ilçesi (Kurne) • Midayne ilçesi (Midayne) • Şattülarap ilçesi (Şattülarap) • Zübeyir ilçesi (Zübeyir)
Zi Kar Vilayeti	Çibayiş ilçesi (Çibayiş) • Rüfai ilçesi (Rüfai) • Şatra ilçesi (Şatra) • Nasıriye ilçesi (Nasıriye) • Suk eş-Şoyoh ilçesi (Suk eş-Şoyoh)
Diyala Vilayeti	Halis ilçesi (Halis) • Mükdadiye ilçesi (Mükdadiye) • Beladruz ilçesi (Beladruz) • Bakube ilçesi (Bakube) • Hanekin ilçesi (Hanekin) • Kifri ilçesi (Kifri)
Duhok Vilayeti	İmadiye ilçesi (İmadiye) • Duhok ilçesi (Duhok) • Simele ilçesi (Simele) • Zaho ilçesi (Zaho)
Erbil Vilayeti	Mahmur ilçesi (Mahmur) • Erbil • Köysancak ilçesi (Köysancak) • Şeklave ilçesi (Şeklave) • Soran ilçesi • Mergasur ilçesi • Choman ilçesi
Kerbela Vilayeti	Eyn et-Timur ilçesi (Eyn et-Timur) • Hindiye ilçesi (Hindiye) • Kerbela ilçesi (Kerbela)
Kerkük Vilayeti	Havıca ilçesi (Havıca) • Dakuk ilçesi (Dakuk) • Kerkük ilçesi (Kerkük)
Meysan	Ali el-Garbi ilçesi (Ali el-Garbi) • el-Kahle ilçesi (el-Kahle)• el-Maymune ilçesi (el-Maymune) • el-Mecar el-Kabi ilçesi (el-Mecar el-Kabi)• Amare ilçesi (Amare) • Kalaat Salih ilçesi (Kalaat Salih)
Necef	Manathera ilçesi (Manathera) • Meşhab ilçesi (Meşhab) • Kufe ilçesi (Kufe)• Necef ilçesi (Necef)
Ninova	Akre ilçesi (Akre) • el-Baac ilçesi (el-Baac) • el-Hamdaniye ilçesi (Bahdida) • Hatra ilçesi (Hatra) • Mosul ilçesi (Musul) • Shekhan ilçesi (Ayn Sifni) • Sincar ilçesi (Sincar) • Telafer ilçesi (Telafer) • Tel Keppe ilçesi (Tel Keppe)
Selahaddin Vilayeti	ed-Davur ilçesi (ed-Davur) • eş-Şirket ilçesi (eş-Şirket) • Baiji ilçesi (Baiji) • Balad ilçesi (Balad) • Samarra ilçesi (Samarra) • Tikrit ilçesi (Tikrit) • Tuzhurmatu ilçesi (Tuzhurmatu) • Düceyil ilçesi (Düceyil)
Süleymaniye	Çemçemal ilçesi (Çemçemal) • Derbendoke ilçesi (Derbendoke) • Dokan (Dokan) • Kalar ilçesi (Kalar) • Penjvin ilçesi (Penjvin) • Peşdar ilçesi (Peşdar)• Raniye ilçesi (Raniye) • Şarbajer ilçesi (Şarbajer) • Süleymaniye ilçesi (Süleymaniye)
Halepçe	Halepçe • Şehrazor • Hurmal • Biyare
Vasıt	el-Hai ilçesi (el-Hai) • al-Na'maniye ilçesi (el-Na'maniye) • es-Süveyre ilçesi (es-Süveyre) • Badra ilçesi (Badra) • Kut ilçesi (Kut)

Kerkük nedir?, Kerkük anlamı nedir?, Kerkük ne demektir?