Karbon tetraklorür

Karbon tetraklorür
Adlandırmalar
	IUPAC adı Tetraklorometan
	Diğer adlar Benzinoform; Karbon(IV) klorür; Karbon klorür; Freon-10; Halon-104; Metan tetraklorür; Necatorina; Perklorometan; Tetraform; Tetraklorokarbon; Tetrasol
Tanımlayıcılar
CAS numarası	56-23-5 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:27385 ;
ChEMBL	ChEMBL44814 ;
ChemSpider	5730 ;
ECHA InfoCard	100.000.239
EC Numarası	200-262-8;
KEGG	C07561 ;
PubChem CID	5943;
RTECS numarası	FG4900000;
UNII	CL2T97X0V0 ;
UN numarası	1846
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID8020250 ;
	InChI InChI=1S/CCl4/c2-1(3,4)5 Key: VZGDMQKNWNREIO-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/CCl4/c2-1(3,4)5 Key: VZGDMQKNWNREIO-UHFFFAOYAV;
	SMILES ClC(Cl)(Cl)Cl;
Özellikler
Kimyasal formül	CCl4
Molekül kütlesi	153,82 g mol−1
Görünüm	renksiz sıvı
Koku	tatlı, kloroform gibi
Yoğunluk	1,5867 g cm−3 (sıvı); 1,831 g cm−3, −186 °C (katı); 1,809 g cm−3, −80 °C (katı)
Erime noktası	-22,92 °C
Kaynama noktası	76,72 °C
Çözünürlük (su içinde)	0,097 g/100 mL (0 °C) ; 0,081 g/100 mL (25 °C)
Çözünürlük	etanol, dietil eter, kloroform, benzen, nafta, CS2, formik asitte çözünür
log P	2.64
Buhar basıncı	20 °C'de 11.94 kPa
Henry yasası; sabiti (kH)	2.76x10−2 atm-cu m/mol
Kırınım dizimi (nD)	1,4607
Dipol momenti	0 D
Yapı
Kristal yapı	Monoklinik
Koordinasyon geometrisi	Dört açılı
Moleküler geometri	Dört yüzlü
Dipol momenti	0 D
Termokimya
Isı sığası (C)	132,6 J/mol K
Standart molar entropi (S⦵298)	214,42 J/mol K
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	-139,3 kJ/mol
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵)	-686 kJ/mol
Tehlikeler
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Tehlike
Tehlike ifadeleri	H301, H311, H331, H351, H372, H412, H420
Önlem ifadeleri	P201, P202, P260, P261, P264, P270, P271, P273, P280, P281, P301+P310, P302+P352, P304+P340, P308+P313, P311, P312, P314, P321, P322, P330, P361, P363, P403+P233, P405, P501, P502
NFPA 704; (yangın karosu)	3 0 0
	Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	7749 mg/kg (oral, fare); 5760 mg/kg (oral, tavşan); 2350 mg/kg (oral, sıçan)
LC50 (medyan konsantrasyon)	5400 ppm (memeli), 8000 ppm (sıçan, 4 sa), 9526 ppm (fare, 8 sa)
LCLo (yayınlanan en düşük)	20000 ppm (gine domuzu, 2 sa), 38110 ppm (kedi, 2 sa), 50000 ppm (insan, 5 dk), 14620 ppm (köpek, 8 sa)
	NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)	TWA 10 ppm C 25 ppm 200 ppm (Herhangi bir 4 saatte 5 dakikalık maksimum tepe)
Güvenlik bilgi formu (SDS)	ICSC 0024
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Karbon tetraklorür, karbon(IV) klorür ya da tetraklorometan (Türkçedeki eski adı: dört klorlu karbon), formülü CCl₄ olan bileşik. Düşük seviyelerde bile tespit edilebilen tatlı kloroform gibi bir kokuya sahip, yanıcı olmayan, ağır bir sıvıdır.

Eskiden soğutucu gazların üretiminde, lav lambalarında, temizlik malzemesi olarak ve yangın söndürücülerde yaygın olarak kullanılmıştır, ancak zehirli olmasının anlaşılması üzerine yerine daha güvenli maddeler kullanılmaya başlanmıştır. 2010 yılında, ozon tabakasının delinmesinde rol oynadığı için karbon tetraklorürün büyük ölçekli üretimi birçok ülkede yasaklanmıştır. Karbon tetraklorür karaciğer için aşırı zehirlidir. Buharlarına uzun süreli maruz kalınması ölümle sonuçlanabilir.

Tarihi ve sentezi[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon tetraklorür ilk olarak Michael Faraday tarafından 1820'de etilenin klorlanmasıyla sentezlediği ve "karbon perklorür" adını verdiği hekzakloroetanın termal ayrışmasıyla sentezlendi, Faraday bulduğu bu sıvıya "karbon protoklorür" ismini verdi.^[4]

Karbon tetraklorür günümüzde esas olarak metan ve klordan üretilmektedir:

Cl₂ + hν → 2 Cl·;

Cl· + CH₄ → ·CH₃ + HCl.

·CH₃ + Cl₂ → CH₃Cl + Cl·.

CH₃Cl + Cl· → ·CH₂Cl + HCl,

·CH₂Cl + Cl₂ → CH₂Cl₂ + Cl·,

CH₂Cl₂ + Cl· → ·CHCl₂ + HCl,

·CHCl₂ + Cl₂ → CHCl₃ + Cl·,

CHCl₃ + Cl· → ·CCl₃ + HCl,

·CCl₃ + Cl₂ → CCl₄ + Cl·.

Üretimde çoğunlukla diklorometan ve kloroform sentezleri gibi diğer klorlama reaksiyonlarının yan ürünleri kullanılır. Daha yüksek klorokarbonlar da "klorinoliz"e tâbi tutulur:

C₂Cl₆ + Cl₂ → 2 CCl₄

1950'lerden önce karbon tetraklorür, karbondisülfürün 105 ile 130 °C'de klorlanmasıyla üretildi:^[5] CS₂ + 3Cl₂ → CCl₄ + S₂Cl₂

Karbon tetraklorür üretimi, çevresel kaygılar ve karbon tetraklorürden türetilen CFC'ler için azalmış talep nedeniyle 1980'lerden beri hızla geriledi. 1992'de ABD/Avrupa/Japonya'daki üretim 720.000 ton olarak tahmin edildi.^[5]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimyasal özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir karbon tetraklorür molekülünde, dört klor atomu, merkezî bir karbon atomuna tek kovalent bağlarla birleştirilmiş dört yüzlü konfigürasyonda köşeler simetrik olarak konumlandırılır. Metan ile aynı tetrahedral yapıya sahiptir. Bu simetrik geometriden dolayı, CCl₄ apolardır. Karbon atomunun yükseltgenme seviyesi +4'tür. Molekül ağırlığının %7,81'i karbon, %92,19'u klordur.

Fiziksel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çözücü olarak, diğer apolar bileşikleri ve yağları çözmek için çok uygundur. Ayrıca iyotu ve kloru da çözebilir.

Katı tetraklorometan, iki polimorfa sahiptir: −47.5 °C'nin (225.6 K) altındaki kristal II ve −47.5 °C'nin üstündeki kristal I.^[6]

−47.3 °C'de, C2/c uzay grubuna ve a = 20.3, b = 11.6, c = 19.9 (.10⁻¹ nm), β = 111° olan örgülü monoklinik kristal yapıya sahiptir.^[7] 1'den büyük özgül ağırlığı olan karbon tetraklorür, çevreye büyük miktarlarda dökülürse "yoğun, sulu olmayan bir faz sıvısı" olarak kabul edilir.

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon tetraklorür, organik kimyada Appel reaksiyonunda bir klor kaynağı olarak kullanılır; karbon tetraklorür, bir alkil klorür üretmek için trifenilfosfin ve bir alkol ile tepkimeye sokulur, alkolün deprotonasyonu ile bir alkoksit ve kloroform ortaya çıkar.

Tarihî kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Montreal Protokolünden önce kloroflorokarbon (CFC) soğutucular R-11 (trikloroflorometan) ve R-12'yi (diklorodiflorometan) üretmek için büyük miktarlarda karbon tetraklorür kullanıldıktan sonra bu soğutucuların ozon tabakasının delinmesinde rol oynaması sebebiyle aşamalı olarak kaldırıldılar. Bileşik, hâlen daha az zararlı olan soğutucuları üretmek için kullanılmaktadır.

Ayrıca nötrinoların bulunmasında da kullanılmıştır.

İlaç olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

1921'de Maurice Crowther Hall, kancalı kurt için bir tedavi olarak olası kullanımı açısından güvenliğini test etmek için karbon tetraklorür içti. Hall hafif yan etkiler bildirdi.

1922'den başlayarak, saf karbon tetraklorür kapsülleri Merck tarafından Necatorina (Neo-necatorina, Necatorina ve Seretin) adı altında pazarlandı. Necatorina, insanlarda paraziter hastalıklara karşı ilaç olarak kullanılmıştır. Bu ilacın en yaygın kullanıldığı ülkeler Latin Amerika ülkeleri ve Türkiye'ydi.^[8]^[9] O dönemlerde karbon tetraklorürün toksisitesinin iyi anlaşılmaması nedeniyle, gelişen herhangi bir yan etki, kapsüllerdeki olası safsızlıklara atfediliyordu.^[10]

Anestezik[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon tetraklorür, 19. yüzyılın ortalarında İngiltere'de kısa bir süre için uçucu anestezik, ve yoğun âdet ağrıları ve baş ağrıları için analjezik olarak kullanılmıştır.^[11] 1864'te Kloroforma daha güvenli bir alternatif olarak tanıtıldı.^[12] Aralık 1865'te, kloroformun insanlar üzerindeki anestezik etkilerini keşfetmekle tanınan İskoç doğum uzmanı James Young Simpson, anestezik olarak karbon tetraklorür ile deneyler yaptı.^[13] Simpson, kloroforma benzerliğinden dolayı bileşiğe "Klorokarbon" adını verdi.^[b] Deneyleri, iki kadının vajinasına karbon tetraklorür enjekte etmeyi içeriyordu. Simpson bir miktar karbon tetraklorür içerek bunun "bir kloroform kapsülü yutmakla aynı etkiye" sahip olduğunu açıkladı.^[14]

Karbon tetraklorür, kloroformdan daha güçlü bir anestezik etkiye sahiptir, bu nedenle daha az bir miktar gerektirir. Kokusu, "kloroformdan daha hoş"^[11] ve "ayva benzeri";^[13] tadı ise hoş^[13] olarak tanımlanmıştır. Anestezik kullanım için karbon tetraklorür, karbon disülfürün klorlanmasıyla elde edilirdi. Çoğu doğum yapan kadın olmak üzere en az 50 hastada kullanılmıştır.^[15] Anestezi sırasında, karbon tetraklorür bazı hastalarda şiddetli kas kasılmalarına ve kalp üzerinde olumsuz etkilere neden olmuş, kloroform veya eter ile anesteziye devam edilmek zorunda kalınmıştır.^[13]^[16] Bu tür bir kullanım deneyseldi ve karbon tetraklorürün anestezik kullanımı hiçbir zaman popülerlik kazanmadı.

Çözücü[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon tetraklorür, organik kimyada sık kullanılan bir çözücüydü. Ancak sağlık ve çevre üzerindeki fazlasıyla olumsuz etkileri nedeniyle kullanımı kısıtlanmıştır.^[17] Önemli bir emici bandı (>1600 cm⁻¹) olmadığından bazen kızılötesi spektroskopisi için bir çözücü olarak kullanışlıdır. Hidrojen atomu içermediğinden önceden proton NMR spektroskopisinde kullanılmıştır. Zehirli olmasının yanında çözme gücü de düşüktür.^[18] Yerini büyük ölçüde döterokloroform gibi döteryumlu çözücüler almıştır. Genel kullanımda ve kuru temizlemede ise yerini tetrakloroetilen gibi daha güvenli diğer çözücüler almıştır.^[17] C-H bağı olmayan karbon tetraklorür, kolayca serbest radikal reaksiyonuna girmez. Elemental halojen veya N-bromosüksinimid gibi halojenleme reaktifleriyle halojenlemeler için kullanışlıdır (Bu koşullar Wohl-Ziegler Brominasyonu olarak bilinir).

Yangın söndürme[değiştir | kaynağı değiştir]

1910 yılında Delaware'den Pyrene İmalat Şirketi, yangın söndürmede kullanılması için karbon tetraklorürün patentini aldı.^[19] O zamanlar, karbon tetraklorür buharlarının sadece yangının yakınındaki oksijenin yerini aldığı düşünülüyordufakat sonraki araştırmalarda aslında gazın yanma işleminin kimyasal zincir reaksiyonunu engellediği anlaşıldı.

1911 yılında Pyrene, kimyasal madde kullanan küçük, taşınabilir bir söndürücünün patentini aldı.^[20] Söndürücü, ateşe doğru sıvı püskürtmek için kullanılan entegre bir el bombası benzeri bir mekanizmaya sahip pirinçten yapılmış şişeden oluşuyordu. Kap boşaltıldığında, kullanımdan sonra kolayca tekrar doldurulabiliyordu.^[21] Karbon Tetraklorür iletken olmadığı için elektrik yangınları için uygundu. Bu yangın söndürücüler genellikle uçak veya motorlu taşıtlarla taşınıyordu. Bununla birlikte, 1920 gibi erken bir tarihte, kimyasalın kapalı bir alanda yangınla mücadele etmek için kullanıldığında ölüme sebep olduğu bilinmekteydi.^[22]

20. yüzyılın ilk yarısında diğer bir yaygın yangın söndürücü, karbon tetraklorür veya tuzlu su ile doldurulmuş "yangın bombası" olarak bilinen tek kullanımlık, sızdırmaz cam bir küreydi. Yangını söndürmek için alevlerin altına atılabiliyordu. Karbon tetraklorür doldurulmuş olanlar, ayrıca lehim esaslı sınırlama ile yaylı duvara da monte edilebiliyordu. Lehim, yüksek ısı ile eritildiğinde yay ya küreyi atacak ya da brakete fırlatılarak söndürücü maddenin otomatik olarak yangına dağılmasına izin verecekti. En çok bilinen marka "Red Comet"ti. 1919'da kurulan Red Comet Manufacturing Company tarafından 1980'lerin başında kapatılana dek, Colorado'daki Denver şehrinde çeşitli yangın söndürme ekipmanları ile çeşitli şekilde üretildi.^[23]

Karbon tetraklorür –23 °C'de donduğundan, bu yangın söndürücüler, donma noktasını düşürmek için yalnızca %89-90 karbon tetraklorür ve %10 trikloroetilen (e.n. -85 °C) veya kloroform (e.n. –63 °C) içeriyordu. %10 trikloroetilen içeren söndürücüler, dengeleyici olarak %1 karbon disülfür içeriyordu.^[24]

Diğer kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon Tetraklorür, geçmişte soğutucu ve lav lambası sıvısı olarak kullanıldığı gibi yaygın biçimde kuru temizleme çözücüsü olarak da kullanılmaktaydı.^[25]

Karbon tetraklorür, özel olarak pul toplarken posta pullarına zarar vermeden filigranları ortaya çıkarmada kullanılıyordu. Küçük bir miktar sıvı, siyah bir cam veya obsidyen tepsi üzerinde oturan bir pulun arkasına yerleştiriliyordu. Daha sonra filigranın harfleri veya tasarımı açıkça görülebiliyordu.

Güvenlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon tetraklorür, en çok hepatotoksin (karaciğer için zehirli) potansiyeline sahip maddelerdendir. Hepatoprotektif (karaciğeri koruyan) ajanların geliştirilmesi için bilimsel araştırmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır.^[17]^[26] Bileşiğe yüksek derecede maruz kalındığında (buhar olarak) merkezî sinir sistemini etkileyebilir, karaciğer ve böbreklerde dejenerasyona neden olabilir.^[26]^[27] Ayrıca uzun süreli maruz kalındığında komaya veya ölüme yol açabilir.^[28] Karbon tetraklorüre kronik olarak maruz kalma karaciğer^[29]^[30] ve böbrek hasarına, hatta kansere yol açabilir.^[31]

2008 yılında ortak temizlik ürünleri üzerine yapılan bir araştırmada, üreticilerin yüzey aktif maddeler veya sodyum hipokloritin (çamaşır suyu) ile sabunun karıştırılması sonucu "çok yüksek konsantrasyonlarda" (101 mg/m³'e kadar) karbon tetraklorüre rastlanmıştır.^[32]

Diğer birçok uçucu madde gibi karbon tetraklorür de yanlış kullanım sonucu teneffüs edilebilmektedir. Bunun olası merkezî sinir sistemi (MSS) üzerinde baskılayıcı etkileri vardır. Bu şekilde karbon tetraklorür kullanımı, ciddi sağlık riskleri sunar ve yukarıda açıklanan toksik etkilere neden olabilir.

Bileşik, ayrıca ozon tabakasına zarar vermekte ve bir sera gazı gibi davranmaktadır.^[33]^[34] CCl₄, 85 yıllık bir atmosferik ömre sahiptir.^[35] 2010 yılında, ozon tabakasına zararlı olduğu gerekçesiyle karbon tetraklorürün üretimi dünya çapında yasaklanmış olsa da, sonraki yıllarda hâlâ atmosfere Doğu Asya'dan (özellikle Çin'in doğu kesimlerindeki sanayi bölgelerinden) karbon tetraklorür salınımı olduğu ve yasak sonrası atmosferdeki CCl₄ miktarında azalma olmadığı tespit edilmiştir.^[36]^[37]

Havada yüksek sıcaklıklarda zehirli bir gaz olan fosgene dönüşebildiğinden,^[38] yangın söndürücülerde kullanıldığı dönemlerde zehirlenme vakaları olmuştur.^[22]

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız yazar René Daumal, topladığı böcekleri öldürme amacıyla kullandığı karbon tetraklorürü, "başka dünyalarla karşılaşmak" için kasıtlı olarak solumaktaydı ve bu alışkanlığının uzun süre sonra Daumal'ı hasta edip onu öldürdüğü düşünülmektedir.^[39]
Karbon tetraklorür, Peter Parker'ın (Örümcek Adam) özel ağ sıvı formülünde bir bileşen olarak, salisilik asit, toluen, sodyum tetraborat, silika jel, metanol, potasyum karbonat, etil asetat ve "BHA" ile birlikte listelenmiştir.^[40]
Lost In Space isimli bilim kurgu dizisinin Return From The Outer Space (1965) bölümünde bir çocuk, paralel evrenden beslenme amaçlı karbon tetraklorür alırken görülür.
Avustralyalı YouTuber Tom de Prinse, Explosions&Fire ve Extractions&Ire kanallarında, 2019 yılında çektiği videolarında eski bir yangın söndürücüden karbon tetraklorür çıkarması ve daha sonra onunla deneyler yapması ile ünlenmiş ve kimyasalın sosyal medyada (özellikle Reddit) hayran kitlesi olmuştur. Kanalın sahibi Tom daha sonra kanalının merch'inde karbon tetraklorür temalı tasarımlar kullanmıştır.
Ramones'un Carbona Not Glue isimli şarkısında anlatıcı, karbon tetraklorür içeren bir leke çıkarıcı olan Carbona buharlarını çekmenin yapıştırıcı çekmeye kıyasla daha iyi "kafa yaptığını" söylemektedir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Eski yazımı tetraklorkarbon, tahminen Almanca Tetrachlorkohlenstoffʼtan gelmektedir.
^ Kloroform ismi, bileşiğin bir formik asit türevi olarak düşünülmesi nedeniyle konmuştur. Karbon tetraklorüre "klorokarbon" isminin konması da benzer bir nedenden ötürüdür; karbonik asit türevi olarak görülmüştür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0107". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
^ "Carbon Tetrachloride MSDS from Fisher Scientific". 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
^ ^a ^b "Carbon tetrachloride". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
^ Searches in Chemistry and Physics, Michael Faraday (1859)
^ ^a ^b Manfred Rossberg, Wilhelm Lendle, Gerhard Pfleiderer, Adolf Tögel, Eberhard-Ludwig Dreher, Ernst Langer, Heinz Jaerts, Peter Kleinschmidt, Heinz Strack, Richard Cook, Uwe Beck, Karl-August Lipper, Theodore R. Torkelson, Eckhard Löser, Klaus K. Beutel, "Chlorinated Hydrocarbons" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2006 Wiley-VCH, Weinheim.DOI:10.1002/14356007.a06_233.pub2
^ "Carbon tetrachloride". 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
^ F. Brezina, J. Mollin, R. Pastorek, Z. Sindelar. Chemicke tabulky anorganickych sloucenin (Chemical tables of inorganic compounds). SNTL, 1986.
^ Tropical Diseases Bulletin (1927) UK: Bureau of Hygiene and Tropical Diseases.
^ Taeger, H. (2013) Die Klinik der entschädigungspflichtigen Berufskrankheiten. Germany: Springer Berlin Heidelberg.
^ Tropical Diseases Bulletin (1925) UK: Bureau of Hygiene and Tropical Diseases.
^ ^a ^b "The Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic", Dr. Protheroe Smith, British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 302
^ "A New Anaesthetic", British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 239
^ ^a ^b ^c ^d Notes on the anaesthetic properties of the Bichloride of Carbon by Arthur Ernest Sansom, Transactions of the Obstetrical Society of London. (1867) UK: Longmans, Green and Company.
^ Pages 170-173, "Anaesthetic and Sedative Properties of Bichloride of Carbon, or Chlorocarbon" (December 1865),Simpson, J. Y. (1871). Anaesthesia, Hospitalism, Hermaphroditism, and a Proposal to Stamp Out Small-pox and Other Contagious Diseases. UK: Adam and Charles Black.
^ "The Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic", Dr. Protheroe Smith, British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 260
^ Am J Dent Sci. 1868 Jan; 1(9): 462–463. "Trial of Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic.—Dangerous Effects" E. Andrews [1] 25 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c "Use of Ozone Depleting Substances in Laboratories. TemaNord 516/2003" (PDF). 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
^ W. Reusch. "Introduction to Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy". Virtual Textbook of Organic Chemistry. Michigan State University. 31 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
^ ABD patent 1.010.870, Alınma tarihi: 5 Nisan 1910.
^ ABD patent 1.105.263, Alınma tarihi: 7 Ocak 1911.
^ "Pyrene Fire Extinguishers". Vintage Fire Extinguishers. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2009.
^ ^a ^b Fieldner, A. C.; Katz, S. H.; Kinney, S. P.; Longfellow, E. S. (1 Ekim 1920). "Poisonous gases from carbon tetrachloride fire extinguishers". Journal of the Franklin Institute (İngilizce). 190 (4): 543-565. doi:10.1016/S0016-0032(20)91494-1. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
^ "Red Comet Manufacturing Company". City of Littleton, CO. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2016.
^ Hazards of Carbon Tetrachloride Fire Extinguishers: Recommended Practices Number 3. USA, The Council, 1967. Page 14
^ Doherty RE (2000). "A History of the Production and Use of Carbon Tetrachloride, Tetrachloroethylene, Trichloroethylene and 1,1,1-Trichloroethane in the United States: Part 1—Historical Background; Carbon Tetrachloride and Tetrachloroethylene". Environmental Forensics. 1 (1). ss. 69-81. doi:10.1006/enfo.2000.0010.
^ ^a ^b Seifert WF, Bosma A, Brouwer A (Ocak 1994). "Vitamin A deficiency potentiates carbon tetrachloride-induced liver fibrosis in rats". Hepatology. 19 (1). ss. 193-201. doi:10.1002/hep.1840190129. PMID 8276355.
^ Liu KX, Kato Y, Yamazaki M, Higuchi O, Nakamura T, Sugiyama Y (Nisan 1993). "Decrease in the hepatic clearance of hepatocyte growth factor in carbon tetrachloride-intoxicated rats". Hepatology. 17 (4). ss. 651-660. doi:10.1002/hep.1840170420. PMID 8477970.
^ Recknagel R.O.; Glende E.A.; Dolak J.A.; Waller R.L. (1989). "Mechanism of Carbon-tetrachloride Toxicity". Pharmacology Therapeutics. 43 (43). ss. 139-154. doi:10.1016/0163-7258(89)90050-8.
^ Recknagel RO (Haziran 1967). "Carbon tetrachloride hepatotoxicity". Pharmacol. Rev. 19 (2). ss. 145-208. PMID 4859860. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
^ Masuda Y (Ekim 2006). "[Learning toxicology from carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity]". Yakugaku Zasshi (Japonca). 126 (10). ss. 885-899. doi:10.1248/yakushi.126.885. PMID 17016019. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
^ Rood AS, McGavran PD, Aanenson JW, Till JE (Ağustos 2001). "Stochastic estimates of exposure and cancer risk from carbon tetrachloride released to the air from the rocky flats plant". Risk Anal. 21 (4). ss. 675-695. doi:10.1111/0272-4332.214143. PMID 11726020.
^ Odabasi M (2008). "Halogenated Volatile Organic Compounds from the Use of Chlorine-Bleach-Containing Household Products". Environmental Science & Technology. 42 (5). ss. 1445-1451. Bibcode:2008EnST...42.1445O. doi:10.1021/es702355u.
^ Fraser P. (1997). "Chemistry of stratospheric ozone and ozone depletion". Australian Meteorological Magazine. 46 (3). ss. 185-193.
^ Evans WFJ, Puckrin E (1996). "A measurement of the greenhouse radiation associated with carbon tetrachloride (CCl₄)". Geophysical Research Letters. 23 (14). ss. 1769-1772. Bibcode:1996GeoRL..23.1769E. doi:10.1029/96GL01258.
^ The Atlas of Climate Change (2006) by Kirstin Dow and Thomas E. Downing ISBN 978-0-520-25558-6
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023.
^ Burke, Robert (6 Kasım 2007). Fire Protection: Systems and Response. CRC Press. s. 209. ISBN 978-0-203-48499-9.
^ Frédérique Roussel (2011). "Le cercle des «phrères» disparus". 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0107". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
"Carbon Tetrachloride (Group 2B)". International Agency for Research on Cancer (IARC) – Summaries & Evaluations. Cilt 71. 1999. s. 401. 30 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016.
IARC Monografi: "Karbon Tetraklorür"
Karbontetraklorürün toksikolojik profili 18 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Karbon tetraklorürün çevresel sağlık kriterleri 30 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tehlikeli Kimyasal Veri Tabanında Karbon Tetraklorür MSDS
Oxford Üniversitesi'nde MSDS
ntp.niehs.nih.gov sitesinde madde profili
ChemSub Online: Karbon tetraklorür21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Eski yazımı tetraklorkarbon, tahminen Almanca Tetrachlorkohlenstoffʼtan gelmektedir.

[15] Kloroform ismi, bileşiğin bir formik asit türevi olarak düşünülmesi nedeniyle konmuştur. Karbon tetraklorüre "klorokarbon" isminin konması da benzer bir nedenden ötürüdür; karbonik asit türevi olarak görülmüştür.

[PGCH-2] NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0107". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).

[3] "Carbon Tetrachloride MSDS from Fisher Scientific". 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.

[IDLH-4] "Carbon tetrachloride". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).

[5] Searches in Chemistry and Physics, Michael Faraday (1859)

[Ross-6] Manfred Rossberg, Wilhelm Lendle, Gerhard Pfleiderer, Adolf Tögel, Eberhard-Ludwig Dreher, Ernst Langer, Heinz Jaerts, Peter Kleinschmidt, Heinz Strack, Richard Cook, Uwe Beck, Karl-August Lipper, Theodore R. Torkelson, Eckhard Löser, Klaus K. Beutel, "Chlorinated Hydrocarbons" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2006 Wiley-VCH, Weinheim.DOI:10.1002/14356007.a06_233.pub2

[7] "Carbon tetrachloride". 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

[chtas-8] F. Brezina, J. Mollin, R. Pastorek, Z. Sindelar. Chemicke tabulky anorganickych sloucenin (Chemical tables of inorganic compounds). SNTL, 1986.

[9] Tropical Diseases Bulletin (1927) UK: Bureau of Hygiene and Tropical Diseases.

[10] Taeger, H. (2013) Die Klinik der entschädigungspflichtigen Berufskrankheiten. Germany: Springer Berlin Heidelberg.

[11] Tropical Diseases Bulletin (1925) UK: Bureau of Hygiene and Tropical Diseases.

[p302-12] "The Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic", Dr. Protheroe Smith, British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 302

[13] "A New Anaesthetic", British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 239

[Bichloride-14] Notes on the anaesthetic properties of the Bichloride of Carbon by Arthur Ernest Sansom, Transactions of the Obstetrical Society of London. (1867) UK: Longmans, Green and Company.

[16] Pages 170-173, "Anaesthetic and Sedative Properties of Bichloride of Carbon, or Chlorocarbon" (December 1865),Simpson, J. Y. (1871). Anaesthesia, Hospitalism, Hermaphroditism, and a Proposal to Stamp Out Small-pox and Other Contagious Diseases. UK: Adam and Charles Black.

[17] "The Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic", Dr. Protheroe Smith, British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, page 260

[Andrews-18] Am J Dent Sci. 1868 Jan; 1(9): 462–463. "Trial of Tetrachloride of Carbon as an Anaesthetic.—Dangerous Effects" E. Andrews [1] 25 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[TemaNord-19] "Use of Ozone Depleting Substances in Laboratories. TemaNord 516/2003" (PDF). 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

[20] W. Reusch. "Introduction to Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy". Virtual Textbook of Organic Chemistry. Michigan State University. 31 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

[21] ABD patent 1.010.870, Alınma tarihi: 5 Nisan 1910.

[22] ABD patent 1.105.263, Alınma tarihi: 7 Ocak 1911.

[23] "Pyrene Fire Extinguishers". Vintage Fire Extinguishers. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2009.

[sciencedirect.com-24] Fieldner, A. C.; Katz, S. H.; Kinney, S. P.; Longfellow, E. S. (1 Ekim 1920). "Poisonous gases from carbon tetrachloride fire extinguishers". Journal of the Franklin Institute (İngilizce). 190 (4): 543-565. doi:10.1016/S0016-0032(20)91494-1. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.

[25] "Red Comet Manufacturing Company". City of Littleton, CO. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2016.

[26] Hazards of Carbon Tetrachloride Fire Extinguishers: Recommended Practices Number 3. USA, The Council, 1967. Page 14

[27] Doherty RE (2000). "A History of the Production and Use of Carbon Tetrachloride, Tetrachloroethylene, Trichloroethylene and 1,1,1-Trichloroethane in the United States: Part 1—Historical Background; Carbon Tetrachloride and Tetrachloroethylene". Environmental Forensics. 1 (1). ss. 69-81. doi:10.1006/enfo.2000.0010.

[Seifert-28] Seifert WF, Bosma A, Brouwer A (Ocak 1994). "Vitamin A deficiency potentiates carbon tetrachloride-induced liver fibrosis in rats". Hepatology. 19 (1). ss. 193-201. doi:10.1002/hep.1840190129. PMID 8276355.

[29] Liu KX, Kato Y, Yamazaki M, Higuchi O, Nakamura T, Sugiyama Y (Nisan 1993). "Decrease in the hepatic clearance of hepatocyte growth factor in carbon tetrachloride-intoxicated rats". Hepatology. 17 (4). ss. 651-660. doi:10.1002/hep.1840170420. PMID 8477970.

[30] Recknagel R.O.; Glende E.A.; Dolak J.A.; Waller R.L. (1989). "Mechanism of Carbon-tetrachloride Toxicity". Pharmacology Therapeutics. 43 (43). ss. 139-154. doi:10.1016/0163-7258(89)90050-8.

[31] Recknagel RO (Haziran 1967). "Carbon tetrachloride hepatotoxicity". Pharmacol. Rev. 19 (2). ss. 145-208. PMID 4859860. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

[32] Masuda Y (Ekim 2006). "[Learning toxicology from carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity]". Yakugaku Zasshi (Japonca). 126 (10). ss. 885-899. doi:10.1248/yakushi.126.885. PMID 17016019. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

[33] Rood AS, McGavran PD, Aanenson JW, Till JE (Ağustos 2001). "Stochastic estimates of exposure and cancer risk from carbon tetrachloride released to the air from the rocky flats plant". Risk Anal. 21 (4). ss. 675-695. doi:10.1111/0272-4332.214143. PMID 11726020.

[34] Odabasi M (2008). "Halogenated Volatile Organic Compounds from the Use of Chlorine-Bleach-Containing Household Products". Environmental Science & Technology. 42 (5). ss. 1445-1451. Bibcode:2008EnST...42.1445O. doi:10.1021/es702355u.

[35] Fraser P. (1997). "Chemistry of stratospheric ozone and ozone depletion". Australian Meteorological Magazine. 46 (3). ss. 185-193.

[36] Evans WFJ, Puckrin E (1996). "A measurement of the greenhouse radiation associated with carbon tetrachloride (CCl₄)". Geophysical Research Letters. 23 (14). ss. 1769-1772. Bibcode:1996GeoRL..23.1769E. doi:10.1029/96GL01258.

[37] The Atlas of Climate Change (2006) by Kirstin Dow and Thomas E. Downing ISBN 978-0-520-25558-6

[38] "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023.

[39] "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023.

[Burke-40] Burke, Robert (6 Kasım 2007). Fire Protection: Systems and Response. CRC Press. s. 209. ISBN 978-0-203-48499-9.

[Libe2011-41] Frédérique Roussel (2011). "Le cercle des «phrères» disparus". 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[42] "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.

[a]

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[b]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

g t d İnorganik karbon bileşikleri ve ilişkili iyonlar
Bileşikler	CBr₄ • CCl₄ • CF • CF₄ • CI₄ • CO • CO₂ • CO₃ • CS • CS₂ • CSe₂ • C₃O₂ • SiC
İyonlar	Karbürler [:C≡C:]²⁻, [::C::]⁴⁻, [:C=C=C:]⁴⁻ Siyanür [:C≡N:]⁻ Siyanat [:O−C≡N:]⁻ Tiyosiyanat [:S−C≡N:]⁻ Fulminat [:C≡N−O:]⁻
Oksitler ve diğerleri	Oksitler Nitrürler Metal karboniller Karbonik asit Bikarbonatlar Karbonatlar

Karbon tetraklorür nedir?, Karbon tetraklorür anlamı nedir?, Karbon tetraklorür ne demektir?