Karadağca

Karadağca
Karadağca
Karadağlıca
Crnogorski / Црногорски
Telaffuz	[tsr̩nǒɡorskiː]
Bölge	Balkanlar
Etnisite	Karadağlılar
Konuşan sayısı	232.108 (2011)
Dil ailesi	Hint-Avrupa Baltık-Slav dilleri Slav dilleri Güney Slav dilleri Sırp-Hırvatça Karadağca; ; ; ; ;
Yazı sistemi	Kiril, Latin (Karadağlı alfabesi)
Resmî durumu
Resmî dil	Karadağ
Tanınmış azınlık dili	Sırbistan; Arnavutluk; Bosna-Hersek
Dil kodları
ISO 639-2	cnr
ISO 639-3	cnr
	2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı)

Karadağca veya Karadağlıca (Црногорски језик Crnogorski jezik), ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan Güney Slav dilleri koluna mensup bir yazı dilidir. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağ dili veya Karadağlı dili olarak da isimlendirilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağca dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.^[2]

Yazı dili ve ağız olarak Karadağca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağca olarak belirtenleri gösterir.^[1] Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.^[3]^[4]

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.^[5]

Karadağlı alfabesi Latin varyantı[değiştir | kaynağı değiştir]

Alfabe^[6]
Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi^[5]	Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi^[5]
1	A a	A a	17	Lj lj	/ly/ telaffuzuna yakın
2	B b	B b	18	M m	M m
3	C c	/ts/ telaffuzuna yakın	19	N n	N n
4	Č č	Ç ç	20	Nj nj	/ny/ telaffuzuna yakın
5	Ć ć	Ç ç harfine yakın	21	O o	O o
6	D d	D d	22	P p	P p
7	Dž dž	C c	23	R r	R r
8	Đ đ	C c harfine yakın	24	S s	S s
9	E e	E e	25	Š š	Ş ş
10	F f	F f	26	Ś ś	/sy/ telaffuzuna yakın
11	G g	G g	27	T t	T t
12	H h	H h	28	U u	U u
13	I i	İ i	29	V v	V v
14	J j	Y y	30	Z z	Z z
15	K k	K k	31	Ž ž	J
16	L l	L l	32	Ź ź	/zy/ telaffuzuna yakın

Karadağlı alfabesi Kiril varyantı[değiştir | kaynağı değiştir]

Alfabe^[6]
Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi^[5]	Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi^[5]
1	А а	A a	17	Н н	N n
2	Б б	B b	18	Њ њ	/ny/ telaffuzuna yakın
3	В в	V v	19	О о	O o
4	Г г	G g	20	П п	P p
5	Д д	D d	21	Р р	R r
6	Ђ ђ	C c harfine yakın	22	С с	S s
7	Е е	E e	23	Ć ć	/sy/ telaffuzuna yakın
8	Ж ж	J j	24	Т т	T t
9	З з	Z z	25	Ћ ћ	Ç ç harfine yakın
10	З́ з́	/zy/ telaffuzuna yakın	26	У у	U u
11	И и	İ i	27	Ф ф	F f
12	Ј ј	Y y	28	Х х	H h
13	К к	K k	29	Ц ц	/ts/ telaffuzuna yakın
14	Л л	L l	30	Ч ч	Ç ç
15	Љ љ	/ly/ telaffuzuna yakın	31	Џ џ	C c
16	М м	M m	32	Ш ш	Ş ş

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.

Karadağca dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.^[7] Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.

Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.^[8] Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 20. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
^ Karadağ Anayasası 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Karadağca)
^ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
^ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), s. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
^ ^a ^b ^c ^d ^e İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 24. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
^ ^a ^b Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8.
^ cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".
^ "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fakultet za crnogorski jezik i kniževnost20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Karadağlı Dili ve Edebiyatı Fakültesi (Karadağca)
Lingua Montenegrina17 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağca)
Folia linguistica et litteraria21 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağca)
İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 17-30. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.

[Igci,_2020,_20-1] İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 20. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.

[KD-Anayasa-2] Karadağ Anayasası 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Karadağca)

[3] David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".

[4] Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), s. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."

[Igci,_2020,_24-5] İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 24. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.

[Pravopis-6] Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8.

[7] . Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".

[8] "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Slav dilleri
Batı	Çekçe · Kaşupça · Lehçe · Polapça · Pomeranyaca · Silezyaca · Slovakça · Slovince · Sorbca (Aşağı Sorbca · Yukarı Sorbca) · Yahudi Çekçesi
Doğu	Beyaz Rusça · Eski Doğu Slavcası · Eski Novgorod lehçesi · Rusça · Rusince · Rutence · Ukraynaca
Güney	Banat Bulgarcası · Boşnakça · Bulgarca · Bunyevatsça · Kilise Slavcası · Hırvatça · Makedonca · Pomakça · Karadağca · Eski Kilise Slavcası · Sırpça · Yunanistan'daki Slav lehçeleri · Slovence · (Prekmuryanca · Resiyanca)
Diğer	Eski Slavca · Russenorsk · Slavosırpça
Yatık yazıyla yazılan diller günümüzde konuşulmamaktadır

Karadağlıca nedir?, Karadağlıca anlamı nedir?, Karadağlıca ne demektir?