Kaşupça

Kaşupça
Kaşupça
kaszëbsczi
Ana dili olanlar	Polonya
Bölge	Kaşupya
Etnisite	Keşublar ve Lehler
Konuşan sayısı	87600 (2021 )
Dil ailesi	Hint-Avrupa Balto-Slav Slav Batı Slav Lehitik Pomeranca? Kaşupça; ; ; ; ; ;
Yazı sistemi	Latin
Dil kodları
ISO 639-2	csb
ISO 639-3	csb

Kaşupça, Kaşubça veya Keşupça (Kaşupça: kaszëbsczi jãzëk, Lehçe: język kaszubski), bir Batı-Slav^[2] dili olup Silezyaca ve Lehçe ile birlikte Lehitik alt grubuna dahildir.^[3]^[4] Çoğu araştırmacı tarafından ise kendi başına müstakil bir dil olarak kabul edilse de umumiyetle Lehçenin bir diyalekti olarak telakki olunur.^[5]

Polonya, 2005 yılında etnik-azınlık dili olan Kaşupçayı resmî olarak tanımıştır.^[6] 2012 yılında 108.000 kişi, 2021 yılında 87.600 kişi Kaşupçayı ev dili (ana dili) olarak kullanmaktadır.^[2]^[7]^[8] Günümüzün standart Lehçesine benzer bir dil olmakla beraber Aşağı Almanca ve tükenmiş bir dil olan Polapça(Batı İslav) ve Eski Prusya dili(Batı Baltık) dillerinden de etkinlenmiştir. Pomeranca lisanının son bakiyesidir.

Günümüzde iki farklı formu vardır. Bunlar, bilhassa kırsal kesimde kullanılan Vülger Keşupçası ve başta eğitim faaliyetlerinde kullanılan Edebî Keşupçadır.

Diyalektler[değiştir | kaynağı değiştir]

Friedrich Lorentz(18.12.1870 - 29.03.1937) tarafından 20.yy başlarında yaptığı araştırmalar neticesinde Keşupçayı üç ana lehçeye ayırır. Bunlar:

Kuzey Keşupça lehçesi
Orta Keşupça lehçesi
Güney Keşupça lehçesi

Bazı araştırmacılar ise her bir bölgenin kendi lehçesine sahip olduğunu iddia eder.^[9] Bu tasnife göre lehçeler şu şekildedir:

Bilacki lehçesi
Slowinski lehçesi
Kabatkow lehçesi
Zaborski lehçesi
Tucholski and Krajniacki lehçesi (Bu iki lehçe Wielkopolski lehçesinin bir geçiş formu olarak da düşünülür ve resmiyette ikisi de Wielkopolski lehçesinden sayılır.)

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Keşup Alfabesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük harf	Küçük harf	Harflerin adı [1]	Telaffuz
A	a	a	/a/
Ą	ą	ą	/õ/, /ũ/
Ã	ã	ã	/ã/, /ɛ̃/ (Puck İlçesi, Wejherowo İlçesi)
B	b	bé	/b/
C	c	cé	/ts/
D	d	dé	/d/
E	e	e	/ɛ/
É	é	é	Bazı lehçelerde /e/, /ɨj/ idir, /ɨ/ kelime sonlarında bulunur,/i/ /ɨ/ Puck şehrinden Kartuzy şehrine kadarki bölgede bulunur
Ë	ë	szwa	/ə/
F	f	éf	/f/
G	g	gé	[ɡ]
H	h	ha	[x]
I	I	i	[i]
J	j	jot	[j]
K	k	ka	[k]
L	l	él	[l]
Ł	ł	éł	[w], [l]
M	m	ém	[m]
N	n	én	[n]
Ń	ń	éń	[ɲ], [n]
O	o	o	[ɔ]
Ò	ò	ò	[wɛ]
Ó	ó	ó	[o], [u] (Güney lehçeleri)
Ô	ô	ô	[ɞ], [ɛ] (Batı lehçeleri), [ɔ] (Wejherowo İlçesi), [o]/[u] (güney lehçeleri)
P	p	pé	[p]
R	r	ér	[r]
S	s	és	[s]
T	t	té	[t]
U	u	u	[u]
Ù	ù	ù	[wu]
W	w	wé	[v]
Y	y	igrek	[i]
Z	z	zet	[z]
Ż	ż	żet	[ʒ]

Aşağıda Keşup dilindeki konsonantların cetveli

Keşupça sessiz fonemlerin cetveli
		Dudaksıl/Labial	Dişsil/Dental	Dişyuvasıl/Alveolar	Damaksıl/Palatal	Artdamaksıl/Velar
Genizsil/Nasal		m	n		ɲ
Patlamalı/Plosive	Ötümsüz	p	t			k
Patlamalı/Plosive	Ötümlü	b	d			ɡ
Yarı kapantılı/Affricate	Ötümsüz		ts	tʃ	(tɕ)
Yarı kapantılı/Affricate	Ötümlü		dz	dʒ	(dʑ)
Sürtünmeli/Fricative	Ötümsüz	f	s	ʃ	(ɕ)	x
	Ötümlü	v	z	ʒ	(ʑ)
	titrek/trill			(r̝)
Approximant				l	j	w
titrek/trill				r

Aşağıdaki kullanılan digraflar ve tigraflar

Digraf	Fonemik değer(ler)	Digraf/trigraf (sesli harften önce)	Fonemik değer(ler)
ch	/x/	ni	/ɲ/
cz	/tʃ/, /tɕ/
dz	/dz/ (/ts/)
dż	/dʒ/, /dʑ/ (/tʃ/, /tɕ/)
rz	/ʐ/ ~ /r̝/ (/ʂ/)
sz	/ʃ/

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ url=https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b "Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym". isap.sejm.gov.pl. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
^ "Lekhitic languages | Slavic, Baltic & Germanic | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
^ Barbour, Stephen; Carmichael, Cathie, (Ed.) (2002). Language and nationalism in Europe. 1. publ. in paperback. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823671-9.
^ United States. Immigration Commission (1907-1910); Dillingham, William P. (William Paul); Folkmar, Daniel; Folkmar, Elnora (Cuddeback) 1863-1930 (1911). Dictionary of races or peoples . University of California Libraries. Washington, Govt. Print. Off.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). web.archive.org. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
^ "Kaszubi.pl". www.kaszubi.pl. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
^ Dubisz, Stanisław; Karaś, Halina; Kolis, Nijola (1995). Dialekty i gwary polskie. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 978-83-214-0989-4.

Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] url=https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[:0-2] "Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym". isap.sejm.gov.pl. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.

[3] "Lekhitic languages | Slavic, Baltic & Germanic | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.

[4] Barbour, Stephen; Carmichael, Cathie, (Ed.) (2002). Language and nationalism in Europe. 1. publ. in paperback. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823671-9.

[5] United States. Immigration Commission (1907-1910); Dillingham, William P. (William Paul); Folkmar, Daniel; Folkmar, Elnora (Cuddeback) 1863-1930 (1911). Dictionary of races or peoples . University of California Libraries. Washington, Govt. Print. Off.

[6] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). web.archive.org. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.

[7] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.

[8] "Kaszubi.pl". www.kaszubi.pl. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.

[9] Dubisz, Stanisław; Karaś, Halina; Kolis, Nijola (1995). Dialekty i gwary polskie. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 978-83-214-0989-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Slav dilleri
Batı	Çekçe · Kaşupça · Lehçe · Polapça · Pomeranyaca · Silezyaca · Slovakça · Slovince · Sorbca (Aşağı Sorbca · Yukarı Sorbca) · Yahudi Çekçesi
Doğu	Beyaz Rusça · Eski Doğu Slavcası · Eski Novgorod lehçesi · Rusça · Rusince · Rutence · Ukraynaca
Güney	Banat Bulgarcası · Boşnakça · Bulgarca · Bunyevatsça · Kilise Slavcası · Hırvatça · Makedonca · Pomakça · Karadağca · Eski Kilise Slavcası · Sırpça · Yunanistan'daki Slav lehçeleri · Slovence · (Prekmuryanca · Resiyanca)
Diğer	Eski Slavca · Russenorsk · Slavosırpça
Yatık yazıyla yazılan diller günümüzde konuşulmamaktadır

Kaşupça nedir?, Kaşupça anlamı nedir?, Kaşupça ne demektir?