Kırkgeçit Muharebesi (veya Drakon Muharebesi)
Halkın Haçlı Seferi
Tarih 21 Ekim 1096 Bölge Nikea Drakon Deresi'nin Samanlı Dağları'na girdiği nokta Sonuç Selçuklu Zaferi.[1] Halkın Haçlı Seferi sona erdi, katılanlar etkisiz hale getirildi
Taraflar
Anadolu Selçuklu Devleti	Halkın Haçlı Seferi
Komutanlar ve liderler
I. Kılıçarslan	Walter Sans-Avoir Geoffrei Burel
Güçler
5000	30.000[2]
Kayıplar
50	Neredeyse tüm ordu[2]

Kırkgeçit Muharebesi ya da bazı kaynaklarda geçtiği şekliyle Drakon Muharebesi, Birinci Haçlı seferinden ilk safhasında Keşiş Pierre tarafından örgütlenmiş olan Halkın Haçlı Seferine katılan Fransızlar ile bir Anadolu Selçuklu ordusu arasında gerçekleşen muharebe. Bu sefere katılan Haçlıların tümüyle imhâ edilmesiyle neticelenmiştir.^[3][4]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Pierre L'Ermite ile esas Birinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı olan Halkın Haçlı Seferi'ne katılan Fransızlar ile birlikte 12 Nisan 1096 tarihinde Köln'den ayrılmıştı. Daha önce bazı Walter Sans-Avoir komutasındaki Alman Haçlılar da Macaristan üzerinden yola çıkmışlardı. İtalya üzerinden Adriyatik Denizi'ni geçen bir Haçlılar grubu da Balkanlara girmiş Konstantinopolis üzerine yürümekteydi. Bizans idaresine karşı (özellikle Belgrad ve Niş'te) bazı ciddi sorunlar yaratarak çatışmalara neden olan bu Haçlılar, önce Almanya ve Macaristan üzerinden gelenler; sonra Balkanlar üzerinden gelen Franklar ve İtalya'dan gelen Haçlılar Temmuz 1096'da Konstantinopolis'e eriştiler.^[3][4][5]

Bizans İmparatoru I. Aleksios bu büyük ve hiç askerî tecrübesi, disiplini olmayan Haçlı güruhunun Konstantinopolis'te kalmasını istemedi. Onları hemen Anadolu yakasına sevk etmek istedi. İmparator bu Haçlı kafilesinin Selçuklu ordusuyla hemen savaşmamasını ve düzenli Haçlı ordularının (Baronlar Haçlı ordularının) gelişini beklemesini tavsiye etti. Bunu kabul etmeyen bu kafile liderleri 6 Ağustos'ta İstanbul Boğazı'nı geçerek Asya yakasına ulaştı. Pierre l'Ermite'nin grubu, Walter Sans-Avoir'in grubu ve İtalyanların grubuyla birleşerek köylere saldıra saldıra Nikomedia'ya (modern İzmit)'e kadar ulaştı. Nikomedia'yı ele geçiren Haçlılar bu şehri Bizanslılara teslim ettiler.

Nikomedia'da Fransız grup ile Alman-İtalyan grup arasında kavga çıktı. Franklar ve Alman-İtalyanlar ayrıldılar Pierre L'Ermite'nin önderliği yitirildi. Haçlılar genel olarak Rainald Breisli önderliğindeki Alman-İtalyan grup ve Geoffrei Burel önderliğindeki Fransız grup olmak üzere ikiye ayrılıp arka arkaya ayrı olarak ilerlemeye devam ettiler. İki ayrı güruh hâlinde Haçlılar İzmit Körfezini dolanıp Yalova yakınlarında "Cibotos" adlı eski bir Bizans mevkiinde ayrı ayrı bölgelerde iki orduğâh kurup yerleştiler.^[3][4][5]

Frank Haçlılar ordugâh etrafını talana başladılar. Eylül ortasında birkaç bin kişilik bir Frank Haçlı Ordusu Selçuklu başkenti İznik yakınına kadar ulaşan bir talan akınına çıktı. Bu akında İznik yakınlarında yaşayan halktan onların değerli eşyalarını, zahire stoklarını ve hayvan sürülerini ellerine geçirip onlara büyük zararlar verdirdiler ve Cibotos'a geri döndüler. Talan ettikleri malları kamptaki diğer Haçlılara, hatta bu kampa yakın bulunan Rum deniz güçleri tayfalarına, sattılar. Bu talana gıpta eden 6.000 kişilik Rainald Breisli komutasındaki Alman-İtalyan Haçlılar birliği Eylül sonunda kendi ordugâhından ayrıldı. İznik yönünde etrafından ganimet toplayarak yürüyüşe başladılar. Bu yolda bulunan Kserigordos adlı bir kaleyi ele geçirdiler. Bu kalede bol miktarda iaşe ve tedarik stoku bulunduğu için etrafa yapacakları talan saldırılar için bir üs olarak kullanmak amacı ile bu kaleye yerleştiler. Bu birlik hakkında haberler Cibotos'a yalan yanlış yetişmekte idi.^[3][4]

Kırkgeçit'e doğru seferin başlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Cibitos'ta ordugâhta bulunan çoğu Frank Haçlılar, Alman-İtalyan birliği hakkında Kserigordos adlı kaleyi alıp burada yerleşme haberini ancak ekim ayı sonunda aldılar. Ordugâhta bu birlik hakkında değişik söylentiler dolaşmaktaydı. Bunların başında iki Türk casusu tarafında yayılan "haber" bu birliğin İznik'i ellerine geçirip büyük ganimet topladığı idi. Bu Frank Haçlıları kıskandırdı. Bu grup içindeki rütbesiz Haçlılar kendileri de biran evvel Selçuklu başkenti İznik saldırıya geçme talepleri önem kazanmaya başladı. Bu birliğin başında bulunan ama komuta gücünü kaybeden Pierre L'Hermite Bizans imparatorundan destek almak niyetiyle Konstantinopolis'e gitmişti. Ordugâhta bulunan yönetici subaylar bir savaş meclisi topladılar. Önce bu mecliste Pierre L'Hermite'nin geri gelmesini bekleme kararı alındı. Tam bu sırada Kserigordos Kuşatması sonucu ve buraya giden Alman-İtalyan Haçlılar birliğinin elemine edilme haberi ordugaha ulaştı. Ayrıca büyük sayıda askerle Selçuklu birliklerinin Cibotos'a gelmekte olduğu haberi de geldi. Franklar arasından önemli bir rol oynayan Godfreei Burel adında bir Haçlı subay devam etmekte olan savaş meclisinde Haçlıların Kserigordos'da elemine edilen Haçlılara ordusunu intikamının alınmasını ve Selçuklular ordusunu ordugâhta beklemelerinin korkaklık olacağını iddia etti ve rütbesiz Haçlı askerlerinin isteklerini de dile getirdi. Bu şekilde ordugâhtaki Haçlı ordusu kurmaylarının bir karşı harekâta geçmesi kararı alınmasına neden oldu.^[3][4]

21 Ekim 1096'da 20.000 kişiyi aşkın Haçlılar piyade ordusu önlerinde az sayıda ağır süvari şövalyeler ile Cibotos'daki ordugâhtan ayrıldı. Ancak kamp takipçisi ihtiyarlar, kadınlar ve çocuklar ve bazı papazlar ordugâhta geride bırakıldı. Harekâta geçen bu Haçlı ordusunun hedefi İznik idi.

Yalova-İznik yolu Cibitos kampının yaklaşık 5 km ilerisinde bir dağlık kenarları ağaçlıklı vadiye girmekte idi. Bu vadiye "Kırkgeçit" veya Rumca adı ile "Drakos" geçiti adı verilmekte idi. Bu geçitte Selçuklular ordusu bir pusu kurmuş Haçlıları beklemekte idi.^[3][4]

Kırkgeçit muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Haçlı ordusu bu geçitte fazla temkinli olmadan başta bir ufak şövalye süvari birliği, arkasında büyük sayıda piyadeler olarak ilerlemeye başladı. Birdenbire öncü ağır süvari şövalyeler birliği ağaçlar arasında pusu kurmuş Selçuklu birliğinin ok ateşine maruz kaldı. Bunlar atları ürküttüler ve bu hücumu beklemeyen şövalyeler atlarını kontrol edemediler. Bazı süvariler çatışmaya karar verdiler ama bir kısım şövalyeler öldürüldü. Ama önemli bir şövalye grubu atlarının kontrollerini kaybetti ve hızla geriye doğru kaçmaya çalıştılar. Bunlar şövalyeleri takip etmekte olan Haçlı piyadeleri arasına girdi. Bu süvarileri yanlış anlayan piyadeler de geri dönüp kaçmaya koyuldular. Bu Haçlı ordusu içinde bir panik başlamasına neden oldu. Birkaç dakika içinde Haçlılar gayet düzensiz olarak Cibotos'a kaçmaya başladılar.^[4]

Ordunun gitmesinde sonra Cibitos ordugâhında kalan takipçiler için sabah işleri yeni başlamıştı ve bazı papazlar ilk sabah ayinine başlamışlardı. Birden Selçuklu hafif süvarilerinin kovaladıkları ve onlardan korkup kaçmakta olan Haçlı ordusu güruhu ordugâha girmeye başladı. Fakat onları takipte olan Selçuklulara hiçbir etkin Haçlılar direniş olmadı. Ordugâh Selçuklular eline geçti ve kaçamayan Haçlı askerler öldürüldüler. Teslim olan askerler, takipçileri kadınlar, yaşlılar ve papazlara dokunulmadı. Haçlı ordusunun böylece elimine edilmesi ile o gün öğleyin çarpışmalar sona erdi.^[4]

Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı yazarlara göre bu muharebe sonunda 60,000 kişilik Haçlı ordusu ve takipçileri hayatlarını kaybetmişlerdir.^[6]) Kırkgeçit vadisi; ordugâh ve denize kadar uzun yol Haçlılar ölüleri ile dolmuştu. Birçok haçlı subaylar da (örneğin Walter Sans-Avoir) ölüler arasında idi. Ama bu felakete neden olan Godfrei Burel kendini kurtarabildi.^[4]

3000 kadar sayıda Haçlı sahilde metruk olan bir kaleye sığındı ve büyük bir çaba ile bu metruk kaleyi savunabildi. Ertesi gün onlara yetişen Bizans donanmasının gemileri görününce Selçuklular bu metruk kale kuşatmasını bıraktılar. Hayatta kalanlar Bizans gemileri ile Konstantinopolis'e geri taşındılar. Kendilerine şehrin varoşlarında bir askerî kamp tahsis edildi ama ellerindeki silahlar alındı.^[4]

Modern bir tarih otoritesi olan Runciman bu muharebenin sonucu olarak şunu belirtmektedir:^[4]

(Böylece) "Halkın Haçlı Seferi" sona ermiştir. Bu sefer binlerce kişinin canlarına kaybetmesine sebep olmuştur. Bizans İmparatoru I. Aleksios ve Bizanslı halkın batılı Haçlılardan gına getirmelerini ortaya çıkartmıştır. Hiç bilinçli ve bilgili olmadan ve disiplinsiz olarak sadece inanca dayanan (Avrupalı) Haçlılar Kudüs yolunun açık olmadığını öğretmiştir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Haçlı Seferleri
• Halkın Haçlı Seferi
• Birinci Haçlı Seferi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Runciman, Steven (Tr. çev.: Fikret Işıltan) (1998), Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0678-0
• Maalouf, Amin (Tr. çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998),Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, İstanbul:Telos Yayıncılık ISBN 975-545-092-0
• Nicolle, David (Tr. çev.: L. Ece Sakar) (2011) Birinci Haçlı Seferi (1096 – 1098), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları ISBN 9786053602538
• Demirkent, Işın, (1997) Haçlı Seferleri, İstanbul:Dünya Yayıncılık, ISBN 975-7632-54-6