IV. Kaihosro Gurieli (Gürcüce: ქაიხოსრო IV გურიელი; ö. 1829) 1797'den 1809'a kadar reşit olmayan yeğeni V. Mamia Gurieli'nin naibi olarak Guria Prensliği'ni fiilen yönetmiş Gurieli hanedanı üyesidir. Saltanatı döneminde, Guria'ya düzen ve istikrar getiren bir dizi önlem aldı. Kaihosro, 1809'da iktidar yetkilerini yeğeni V. Mamia'ya verdikten sonra bile Guria siyasetindeki etkisini sürdürdü. Rus İmparatorluğu Guria ile sıcak ilişkiler kursa da, Kaihosro Rusların iyi niyetlerinden şüpheleniyordu. Mamia Rusya'ya sadık kalırken, Kaihosro 1820'de Batı Gürcistan'da patlak veren Rus hegemonyasına karşıtı ayaklanmaya katıldı. İsyancıların yenilgisinden sonra Kaihosro, 1829'da öldüğü Osmanlı topraklarına kaçmak zorunda kaldı.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaihosro Gurieli, Guria'nın prensi V. Giorgi Gurieli'nin üçüncü oğluydu. Gençliğinde İmereti Krallığı'nın başkenti Kutaisi yakınlarındaki Gelati Manastırı'nda eğitim gördü. Kaihosro'nun kariyer seçimleri Guria'nın ana piskoposluğu olan Şemokmedi Piskoposu olmasını sağlamaya yönelikti. Birkaç dile hakim olan Kaihosro, Yunanca ve Latince okuyabiliyordu.^[1]

1792'de kardeşi Prens II. Simon Gurieli'nin ölümü üzerine, Guria'nın başına Kaihosro'nun erkek kardeşi II. Vahtang Gurieli geçti. Simon'un oğlu ve varisi Mamia, reşit olmadığı için prens olamadı. Simon'ın dul eşi Marine, Vahtang'ı ailesine zulmetmekle suçladı ve papazlığı bırakıp 1797'de Guria'ya dönen Kaikhosro'dan korunma istedi. Aynı yıl, Kaihosro Vakhtang'ı tahttan indirdi ve Guria'dan kovdu, Mamia'yı prens ve kendisini dul prenses Marine ile birlikte naip ilan etti.^[2]

Saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiilen iktidara geldiğinde, iç çekişmeler, Osmanlı saldırıları, adam kaçırmalar ve köle ticaretinden kötü etkilenen Guria Prensliği'ni istikrara kavuşturmak için seferberlik başlattı. Saray ve kilise konseylerini topladı, köle tüccarlarını ölümle tehdit etti ve Osmanlı yanlısı olmakla suçlanan soylulara zulmetti.^[3] Kaihosro, asiliğiyle ün salmış Davit Asatiani'yi öldürttü ve Asatiani'nin Askana Kalesi'ne baskın düzenledi. Sonrasında Zabuedil Jordania tarafından savunulan Lançhuti Kalesi'ni ele geçirdi. Mülksüzleştirilmiş kardeşi Vahtang'ın sürgününden dönüşünde mülklerini geri alması engellendi.^[1]

Kaihosro Gurieli, Guria'yı genişleyen Rus İmparatorluğu'nun koruması altına alarak otoritesini sağlamlaştırmaya çalıştı, ancak Guria'nın kendi kendini yönetmesine karşıydı. 1804'te İmereti Kralı II. Solomon, Guria'yı İmereti'nin tebası olarak tanıyan ve böylece Guria'yı dolaylı olarak Rusya'ya bağımlı yapan "koruma antlaşmasını" kabul etmek zorunda kaldı. Gurieli hükûmeti bu anlaşmayı kabul etmek zorunda kaldı, ancak Rusya ile İmereti Krallığı'ndan bağımsız ayrı bir anlaşma imzalamaya çalıştılar. Bu olay, Rusya'nın İmereti'yi 1810'da silah zoruyla ilhak etmesinden sonra gerçekleşti. O zamana kadar, Kaihosro yetkilerini yeğeni Mamia'ya bırakmıştı, ancak yine de Guria siyaseti üzerinde önemli etkiye sahipti. Kaihosro, Mamia'yı Rusya ile yapılan anlaşmada Gürcü tebaasının Rus İmparatorluğu yasalarına göre yargılanmasını şart koşan iki maddeyi imzalamaktan vazgeçirmeye çalıştı. Guria hükûmetini transit ticareti vergilendirme ayrıcalığından mahrum etti.^[2] 1811'de Rus-Guria antlaşmasının sonuçlandırılmasıyla beraber, Kaihosro Gurieli'ye Rus hükûmeti tarafından podpolkovnik (yarbay) rütbesi verildi, ancak "bu kurnaz adam" şüpheyle muamele görmeye devam etti.

1820 isyanı[değiştir | kaynağı değiştir]

1820'de Kaihosro, İmereti'deki kiliselerin Ruslar tarafından bastırılmasına karşı çıkan isyancı bir gruba liderlik eden kaçak İmeretli prens İvane Abaşidze'ye Guria'da sığınma teklif etti. Mart 1820'de Rus kuvvetleri Abaşidze'yi yakalamak için Guria'ya girdi; Mamia Ruslarla işbirliği yaptı, ancak Kaihosro İvane Abaşidze'yi teslim etmeyi reddetti. Rus komutan Albay Puzyrevsky, Kaihosro'nun kalesine giderken Gurialı bir Gürcü tarafından öldürüldü.^[3][4] Kafkasya'daki Rus başkomutanı General Yermolov, Kaihosro'yu hain ilan etti ve Puzyrevsky'nin ölümünden sorumlu tuttu. Guria'da Rusya karşıtı isyan çıktı, ancak isyan General Velyaminov'un topçusu tarafından bastırıldı. Rus yetkililerin "eşkıyalık yurdu" olarak adlandırdıkları Şemokmedi Kalesi, 1820 Temmuz'unda intikam operasyonuyla ele geçirilip yerle bir edildi. Kaihosro, Osmanlı mülklerine kaçtı.^[2][4] Kobuleti'ye yerleşti ve Rus yetkililerin 1822'de kendisini affetmesine rağmen Guria'ya dönmeyi reddetti. Mamia ile yazışmalarını sürdürdü ve 1829'da sürgünde öldü.^[4]

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaihosro Gurieli iki kez evlendi. İlk eşi Prens Rostom Nakaşidze'nin kızı Makidjaspi'ydi; ikinci eşi Prens Kaihosro Eristavi-Şervaşidze'nin kızı Elisabed'di. Kaihosro'nun sürgündeki ölümünden sonra, ailesine Rus hükûmeti tarafından 1831'de geri dönme izni verildi. Ailesi 1835'te Guria'da bazı mülkler aldı. Oğulları daha sonra Rus İmparatorluk Ordusu'na alındı.^[5]

• Prens Malakia (1818-1858), Rus ordusunun 1850'deki podporuchiki. Prenses Tamar Tsulukidze ile evliydi ve çocuğu vardı.^[5]
• Prenses Despine (1820-1885). İmereti Kralı II. Davit'in torunu Prens Tariel Bagration-Davydov ile evlendi.^[5]
• Prens Dimitri (1822-1882), Rus ordusunun tümgeneral (1875) ve Kırım ve 93 Harbi savaşlarının katılımcısı. Ozurgeti'deki konağı günümüze ulaşmıştır.^[5]
• Prenses Pelagia (d. 1823), nedime. Prens Nestor Tsereteli ile evliydi. ^[5]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Belyavsky, N.N.; Potto, V.A., (Ed.) (1904). Утверждение русского владычества на Кавказе. Том III, часть 2 [The Consolidation of Russian Dominance over the Caucasus, Vol. 3, Part 2] (Rusça). Tiflis: Caucasus Military District Staff Typography. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021. 
• Church, Kenneth (2001). From dynastic principality to imperial district: the incorporation of Guria into the Russian Empire to 1856 (Ph.D.). University of Michigan. 
• Grebelsky, P. Kh.; Dumin, S.V.; Lapin, V.V. (1993). Дворянские роды Российской империи. Том 4: Князья Царства Грузинского [Noble families of the Russian Empire. Vol. 4: Princes of the Kingdom of Georgia] (Rusça). Vesti. 
• Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. ISBN 1-78023-030-3. 
• Potto, Vasily (1887). Кавказская война, т. 2 [Caucasian War, vol. 2] (Rusça). St. Petersburg: E. Evdokimov Typography. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.