II. Abbas Hilmi Paşa
Osmanlı üniforması ile Abbas Hilmi Paşa, 1909
Mısır ve Sudan Hidivi
Hüküm süresi	8 Ocak 1892-19 Aralık 1914
Önce gelen	Tevfik Paşa
Sonra gelen	Hüseyin Kamil (Sultan olarak)
Doğum	15 Temmuz 1874 İskenderiye, Mısır Hidivliği
Ölüm	19 Aralık 1944 (70 yaşında) Cenevre, İsviçre
Hanedan	Kavalalılar Hanedanı
Babası	Tevfik Paşa
Annesi	Emine İbrahim Hanımsultan
Dini	Sünni İslam
Askeri kariyer
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Branşı	Osmanlı ordusu
Hizmet yılları	1914-1922 (aktif hizmet)
Rütbesi	Ferîk-i evvel
Ödülleri

II. Abbas Hilmi Paşa (14 Temmuz 1874, İskenderiye - 19 Aralık 1944, Cenevre), son Mısır hidividir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun fermanı ile 7 Ocak 1893'te Mısır hidivi olarak atandı. İmparatorluğun I. Dünya Savaşı'na girmesinden sonra İngiltere'nin onu hidiv olarak tanımadığını ilan etmesiyle fiilen, Lozan Anlaşması'nın imzalanması ile de resmen hidivliği sona erdi.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Hidiv Tevfik Paşa, annesi Emine Valide Paşa'dır. (“Paşa” unvanı, Emine Hanım'a II. Abdülhamid tarafından verilmiştir.)^[1] Mısır’daki saray okulunda başladığı eğitimini önce İsviçre'de ve Viyana Harp Akademisi’nde sürdürdü.^[2]

Babasının ölümü üzerine 7 Ocak 1892'de, on sekiz yaşında iken Osmanlı Devleti’nin fermanı ile hidivliğe getirildi. Abbas Hilmi’nin çok genç ve idari işlerde deneyimsiz olması nedeniyle; Osmanlı hükümeti, yıllarca Mısır’da komiserlik yapmış ve Mısır’ın yönetimsel işlerinde büyük deneyim kazanmış bulunan Gazi Ahmed Muhtar Paşa’yı hidive danışman olarak atadı. Böylece Mısır üzerinde büyük etkiye sahip olan İngiltere’nin, hidive yapacağı tesir ve telkinleri büyük ölçüde önlemeyi düşündü.^[3] Osmanlı yönetimi bu sırada, Avrupa’daki temsilciliklerine gönderdiği telgraflarda, yeni hidiv üzerindeki etkisini göstermek amacıyla, Abbas Hilmi’nin Mısır’a giderken İstanbul’a uğramasını ve buradan kendisine tahsis edilecek bir vapurla gitmesini istedi.^[4] Ancak Abbas Hilmi, bir bahane bularak İstanbul’a gelmedi; Avusturya imparatorunun tahsis ettiği bir vapurla Kahire’ye gitti ve törenle görevine başladı.^[5]

1893 yılında İstanbul’a gidip II. Abdülhamid ile görüşen Abbas Hilmi Paşa, ertesi sene Avrupa seyahatlerine çıkmaya karar verdi. Osmanlı Devleti’nin Mısır’da otorite boşluğunun doğabileceği endişesiyle çıkacağı seyahatlere engel olmak istemesine rağmen bu kararından vazgeçmedi. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, tüm seyahatlerinde onu yakından takip etmeye çalıştı.^[3]

Abbas Hilmi Paşa, hidivliğinin ilk yıllarında İngilizler’e karşıt bir tutum izlemiş, yardımcılığına Fahri Paşa’yı getirmek istemiştir. Daha sonra da Mısır’da İngiliz subayları tarafından yönetilen orduyu eleştirmeye başladı. Bu yüzden, Kahire’deki İngiliz konsolos ve temsilcileriyle anlaşmazlığa düştü; hatta bu anlaşmazlık bir ara çok ileri bir boyuta vardı. Ahmet Muhtar Paşa’nın bütün çabalarına rağmen onun hidivliği döneminde İngilizler, Mısır'ın iç işlerine karıştılar ve Osmanlıların Mısır'daki etkisi azaldı. Akabe'nin Hicaz Eyaletine katılmak istenmesi üzerine, İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında "Akabe Sorunu" adı verilen anlaşmazlık patlak verdi; İngilizler, sert çıkış yapınca Akabe gene Mısır'a bağlı kaldı.

İzlediği istikrarsız politika sonucu pek çok muhalifi olan Abbas Hilmi Paşa, çeşitli suikast girişimlerine maruz kaldı.İlki 1894’te İskenderiye’de gerçekleşti.^[3] Sık sık İstanbul'a gelip giden Abbas Hilmi Paşa'nın 1914'te İstanbul'da bulunduğu sırada da bir suikasta uğradı ve yaralandı. Bununla birlikte, Mısır daimi komiseri ve Abbas Hilmi Paşa’nın yardımcısı olan Ahmed Muhtar Paşa; Osmanlı Devleti’nin, Mısır üzerindeki haklarının bir biçimde de olsa korunmasına büyük önem gösterdi. Nitekim Abbas Hilmi’nin bağlılığını bildirmek için İstanbul’a ilk gidişinde ona Osmanlı Devleti tarafından özel bir vapur tahsis edilmesini sağladı. Temmuz 1893’te, yanında Ahmed Muhtar Paşa olduğu halde İstanbul’a giden Abbas Hilmi, ertesi yıl da Avrupa seyahatine çıkmaya karar verdi. Osmanlı Devleti, Mısır’da idari bir boşluğun doğmaması ve Avrupalılar’ın hidiv üzerinde olası etkilerin önlenebilmesi için, Ahmed Muhtar Paşa’dan, hidivi bu seyahatten vazgeçirmesini istedi. Ancak Abbas Hilmi bütün ısrarlara rağmen bu seyahate çıktığı gibi, her yıl Avrupa’ya gitmeyi de gelenek haline getirdi. Osmanlı Devleti ise onun hangi Avrupa ülkesine gittiğini ve kimlerle temas kurduğunu izlemeye çalıştı.

1914’te İstanbul’da bulunduğu sırada Osmanlı Devleti Almanya'nın safında I. Dünya Savaşı’na girmişti. Bu gelişme üzerine İngiltere, Osmanlıların; Mısır üstündeki haklarını artık tanımadığını ilan edince Abbas Hilmi Paşa'nın hidivliği fiilen sona erdi; yerine amcası Hüseyin Kamil İngilizler tarafından "sultan" unvanıyla Mısır hükümdarlığına getirildi. Osmanlı hükûmeti ise Abbas Hilmi Paşa'yı Sevr Antlaşması'nı imzaladığı 10 Ağustos 1920'ye değin Mısır hidivi olarak tanımaya devam etti. 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile hidivliği resmen sona erdi.

19 Aralık 1914’te İngiltere, Mısır’ı işgali altına almasının ardından bir daha Mısır’a dönemeyen ve işgal gününde hidivlikten alınan Abbas Hilmi Paşa’nın yerine ailenin en yaşlısı olan Hüseyin Kamil, hidivliğe getirilmiştir. 1914 yılından ölümüme değin tüm yaşamını İstanbul ve Viyana’da geçirmiştir. Birinci Dünya Savaşı sonrası 15 Mart 1922’de Hüseyin Kamil'in yerine I. Fuad'ın kral olması ile de hidivlik haklarını tümüyle kaybetti. 1931’de Mısır’a girmesi yasaklandı. Son günlerini geçirdiği Cenevre'de 20 Aralık 1944’te öldü. Kahire'deki Afifi Türbesi'ne defnedildi.^[2]

Hidiv Abbas Hilmi Paşa'nın Mısır hidivi olduğu süredeki hatıralarını yazdığı bir de kitabı bulunmaktadır. Eser Arapçadır. Daruş Şuruk tarafından yazıya alınmıştır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hıdiv Kasrı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]