Hisar Camii

Hisar Camii
Temel bilgiler
Konum	Konak, İzmir, Türkiye
Koordinatlar	38°25′17″K 27°08′01″D / 38.42139°K 27.13361°D
İnanç	İslam
Durum	Etkin
Mimari
Mimari biçim	Osmanlı mimarisi
Tamamlanma	1006 (Hicri), 1597/1598 (Miladi)
Özellikler
Minare sayısı	1

Hisar Camii (Yâkub Bey Camii, Molla Yakup Camii), İzmir, Konak ilçesinde, adını verdiği Hisarönü bölgesi ile Kemeraltı Çarşısı ve Kızlarağası Hanı çevresinde yer alan cami.

Yapımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hisar Camii, Aydınoğulları Beyliği'nin Osmanlı İmparatorluğu idaresi altına girmesinden 150 yılı aşkın sene sonra, Aydınoğulları soyundan gelen Özdemiroğlu Molla Yakup Bey tarafından yaptırıldığı kabul edilmektedir. 1006 (Hicri), 1597/1598 (Miladi) yılında yaptırılan İzmir'in tarihi ve en büyük camisidir. Yapılan araştırmalarda caminin; 1402 yılında Timur İmparatorluğu'nun kurucu lideri Timur tarafından ele geçirildiği ve sonra da yıkıldığını belirten İzmir Liman Kalesi'nin yıkıntıları üzerinde yaptırıldığı üzerinde durulmaktadır.^[1]^[2] Bu Liman Kalesi (Aşağı Kale, Hisar Kalesi, Ok Kalesi) 1231-1235 yılları arasında iç limanın ağzında yaptırılmıştır.^[3] 1671-1672 yılında İzmir'e gelen Evliya Çelebi de hem Kadifekale'nin hem de bu hisar kalesinin varlığını kaydetmiştir. Caminin adı da İç Liman Kalesi'nin aşağı kapısı önünde bulunduğundan ötürü Hisar Camii olmuştur. Caminin mihrabı üçlüdür ve İtalyan etkilerini taşımaktadır. Bu özelliğiyle ender üç mihraplı camiler arasındadır. Bunun sebebinin ise caminin banilerinin üç kişi olmasına bağlanmaktadır.^[4]

Bazı kaynaklarda da binanın üzerine yapıldığı bölgenin öncesinde Latin kilisesi olduğunu söylemektedir. Bir başka tez ise Molla Yakup adındaki başka bir kişiye ve 14. yüzyıla kadar cami varlığını geri götürmektedir. Arap gezgin İbn-i Batuta’ya göre de İzmir’de Şeyh Yakup diye birisinin varlığı 14. yüzyılın başında kesindir, ancak camiyle ilişkisi belli değildir.^[5]

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin abidevi ilk yapısı kabul edilen Hisar Camii 1813, 1868 ve 1881 depremlerinde hasar görmüştür. 1870 tarihli kitabede tadilat çalışmaları şöyle belirtilmiştir:

Bab-ı behişte misal etmiş bunu dana Ki indi mu’minatda Ka’be-i ziba Teveccüh eyleyen zevat bulur ihsan karibinde Eder rahmet ana elbetde hazret-i Mevla İzmir mütehayyizanından Hacı Mehmed Efendi-zade Müteveffa Hacı Ali Bey eyledi bu babı ihya Eder cümle muradın Hak ihsan anın elbet Ne ziynet verdi Cami’e ne ala ve hem ra’na” (1287 Hicri / 1870 Miladi)

“

”

1870 tarihli kitabe; aktaran: Şükrü Tül - Hisar Camii^[5]

1813, 1870, 1881, 1890, 1927, 1938, 1985 ve 2009-2011 yıllarında onarılmıştır. 1813 onarımında caminin önüne bir son cemaat yeri eklenmiştir.^[6] Merkezî kuruluştaki harimle kuzeyindeki yedi kubbeli son cemaat yeri ve minareden oluşur. Caminin minaresi kesme taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Minarenin ilk onarımı 22 Mayıs 1890 tarihinde İzmir valisi Halil Rıfat Paşa eliyle gerçekleşmiştir. 1927 yılında yaşanan depremde yıkılan bu minarenin yerine dönemin İzmir valisi Kazım Dirik Paşa hızla yenisini yaptırmış ve dönemin geleneklerine uyularak minare kaidesi Kütahya çinileri ile süslenmişti. Minare kapısı üzerindeki yazıt “İzmir valisi Mirliva Kazım Paşa zamanında inşa edilmiştir H 1343/M 1927” diyerek bu onarımı anar.^[5] Son restorasyonu 2009-2011 yılları arasında tamamlanan cami, 11 Mart 2011 Cuma günü Cuma Namazı ile birlikte ibadete açılmıştır.^[7]

Harimde mihrap önündeki büyük kubbeli kare hacim üç yönden daha küçük kubbeli hacimlerle kuşatılmıştır.^[8] Kesme taş ve moloz taştan yapılan kare planlı camide, sekiz fil ayağı üzerine oturan merkezi bir kubbe ve onu destekleyen altı kubbe bulunmaktadır. Batı yönündeki son cemaat yerinden ibadet mekanına üç kapıyla girilen camide son cemaat yeri, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlı sekiz mermer sütunun taşıdığı yedi kubbeyle örtülüyor.^[6] Yakın tarihlerde son cemaat yerinin önü camekânla kapatılmıştır. Ahşap Minberi sedef kakmalı, mihrap ise yuvarlak bir niş şeklinde, içi 18 ve 19. yüzyılın kalem işleri ile bezelidir.^[1] Giriş kapısı üzerinde Ali İmran Suresi'nin 97. ayetinden bir kısım olarak Oraya kim girerse, güven içinde olur (وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ اٰمِناًۜ) yazmaktadır.^[5] Kemerlerin sütun başlıklarındaki üslup bir Roma yapısından devşirilmiş izlenimi verirler. Kadınlar mahfilinde üstündeki, harime kapıdan girince sağdaki sütunda, alçı dekorasyonu olmaksızın, özgün biçimiyle korunmuş bir başlığın da desteklediği gibi yapının inşasında sütun başlıkları özgün biçimleriyle tasarlanarak yerleştirilmiştir. Son cemaat yerinin sütunları ise İzmir’in ilkçağ yapılarından olduğu öne sürülmektedir.^[5]

Günümüzdeki önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Hisar Camii'nin batısında Kızlarağası Hanı kuzeyinde Yorgancılar Çarşısı, güneyinde Yağcılar ve Peynirciler Çarşısı bulunmaktadır ve genel olarak Kemeraltı Çarşısı'nın Fevzipaşa Bulvarı'na çıkış noktasına yakındır.

20. yüzyılın önemli bestekârı Rakım Elkutlu babasının ölümü sonrası İzmir Hisar Camii imamlığına tayin edilerek ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Aynı zamanda uzun yıllar, İzmir Mûsikî Cemiyeti'nin başkanlığını da yapan Elkutlu, özellikle Hisarbuselik makamını kullanarak verdiği eserleri mevcuttur.

Cami hâlen faal haldedir. Camide imam hatip görevinde 2016 Ocak itibarıyla Selim Menteşeli ve İbrahim Ege bulunmaktadır.^[9] Müezzinlik vazifesini ise Muhammed Emin Ayaz ve Muzaffer Gülmez yürütmektedir.^[10]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hisar Camii Koruma ve Yaşatma Derneği
Münir Aktepe, İzmir Yazıları-Camiler, Hanlar, Medreseler, Sebiller, hazırlayan Fikret Yılmaz, İzmir Büyükşehir belediyesi Kent kitaplığı, İzmir, 2003
Hakkı Gültekin, İzmir Tarihi, Ege Turizm Cemiyeti, İzmir 1952.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b 400 yıllık Hisar Camii^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Murat Bardakçı - Gâvur İzmir'i 1402'de Timur ortadan kaldırmış, şehri Müslüman yapmıştı". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ "Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.526". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ "Kemeraltı - Hisar Camii". 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "İzmir Kültür ve turizm Dergisi - "Hisarönü, Hisar Camisi, Hisarbuselik"". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ ^a ^b "İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü - Tarihi Camiler". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ "İzmir, Hisar Camii ibadete açıldı". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.527.^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Hicar Camii İmam Hatipleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
^ "Hisar Camii Müezzinleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[400_yıllık_Hisar_Camii-1] 400 yıllık Hisar Camii^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] "Murat Bardakçı - Gâvur İzmir'i 1402'de Timur ortadan kaldırmış, şehri Müslüman yapmıştı". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[3] "Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.526". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[4] "Kemeraltı - Hisar Camii". 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[izmirdergisi.com-5] "İzmir Kültür ve turizm Dergisi - "Hisarönü, Hisar Camisi, Hisarbuselik"". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[izmirkulturturizm.gov.tr-6] "İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü - Tarihi Camiler". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[7] "İzmir, Hisar Camii ibadete açıldı". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[8] Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.527.^{[ölü/kırık bağlantı]}

[9] "Hicar Camii İmam Hatipleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[10] "Hisar Camii Müezzinleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d İzmir'deki camiler
Konak ve Kemeraltı	Ali Ağa Camii Alsancak Hocazade Camii Başdurak Camii Çorakkapı Camii Eşrefpaşa Camii Hacı Mahmud Camii Hamidiye Camii Han Bey Camii Hatuniye Camii Hisar Camii Hacı Mahmut Camii İkiçeşmelik Camii Katipzade Mescidi Kemeraltı Camii Kemeraltı Hacı Mahmud Camii Kestanepazarı Camii Konak Camii Namazgah Kurşunlu Cami Nevvar Salih İşgören Ulu Camii (yapım aşamasında) Salepçioğlu Camii Şadırvanaltı Camii Yapıcıoğlu Camii
Diğer ilçeler	Aydınoğlu Mehmet Bey Cami Bergama Kurşunlu Cami Bergama Ulu Camii Birgi Karaoğlu Camii Birgi Ulu Camii Damlacık Camii Fatih İbrahim Bey Camii Foça Fatih Camii Foça Kayalar Camii Hafız Süleyman Mescidi İsa Bey Camii Kara Hayreddin Paşa Camii Kara Hasan Camii Kazanoğlu Camii Lütfi Paşa Camii Molla Arap Camii Namazgah Kurşunlu Camii Parmaklı Mescit Rum Mehmet Paşa Camii Rüstem Paşa Camii Şadırvan Camii Tahtakale Camii Tire Yeni Camii Yahşibey Camii Yalınayak Camii Yeniceköy Camii Yoğurtluoğlu Camii

Hisar Camii nedir?, Hisar Camii anlamı nedir?, Hisar Camii ne demektir?