Hirodes Antipa

Hirodes Antipa
Hirodes Antipa
Celile ve Perea Tetrarkı
	Hirodes Antipa sikkesi
Hüküm süresi	MÖ 4 – MS 39
Önce gelen	Büyük Hirodes
Sonra gelen	I. Agrippa
Doğum	MÖ 20'den önce
Ölüm	MS 39'dan sonra; Galya
Eş(ler)i	Nabatea kralı IV. Aretas'ın kızı ; Herodias
Babası	Büyük Hirodes
Annesi	Malthace

Hirodes Antipa (Antipatros'un kısaltması) (d. MÖ 20'den önce – ö. MS 39'dan sonra) (Triumvirlik Dönemi) Galilee ve Perea'yı yönetmiş antik lider. Günümüzde daha çok Vaftizci Yahya ve Nasıralı İsa'nın öldürülmesine neden olan olaylardaki rolü hakkında Yeni Ahit'te anlatılan hikâyelerden ve bu hikâyeler hakkında günümüz medyasında gösterilen filmlerden tanınır.

MÖ 4 yılında babası Büyük Hirodes tarafından dörde bölünen krallıktan kendi payına düşen toprakları Roma İmparatorluğu'na bağlı bir Müvekkil devlet olarak yönetmeye başladı. Sepphoris ve Betharamphtha'daki projelerin inşaasından ve Celile Denizi'nin batı kıyısında bulunan başkent Tiberya'nın imarından sorumluydu. Patronu İmparator Tiberius'un onuruna isimledirilen şehir, sonradan Rabbinik öğretinin merkezi haline gelecekti.

Antipa, daha önce kardeşi ile evlenmiş olan Herodias'la evlenebilmek için Nabatea kralı Aretas IV'ın kızı olan ilk karısından boşandı. Yeni Ahit'e göre, Antipa'nın Yahya Peygamberi tutuklatarak ölüme mahkûm etmesinin nedeni onun bu evliliği lanetlemiş olmasıdır. Luka İncili, Nasıralı İsa'nın mahkeme için Pontius Pilate'nin huzuruna getirildiğinde, Antipa'ya ait topraklarda faaliyet gösterdiği için Pilate tarafından ona teslim edildiğini belirtir. Bu olayların kanuni dayanağı ve Antipa'nın mahkeme ile ilgisinin tarihi gerçekliği, bilimsel bir tartışma olagelmiştir. Vaftizci Yahya ile olan çatışmalarına ek olarak, tetrark'ın boşanması Aretas ile Perea ve Nabatea'nın sınırları hakkında var olan eski bir anlaşmazlığı da su yüzüne çıkardı. Anlaşmazlığın yol açtığı savaş Antipa için bir yıkımdı; Tiberius tarafından bir Roma karşı-saldırısı emri verildiyse de, İmparatorun 37 yılında ölmesi üzerine saldırı durduruldu. 39 yılında yeğeni Agrippa I tarafından yeni Roma imparatoru Caligula'ya karşı bir komplo kurmakla suçlanan Antipa, Galya'ya sürgüne gönderildi. Sürgününde kendisine Herodias eşlik etti ve bilinmeyen bir tarihte orada öldü.

Biyografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Antipa, Yahudiye ve Malthace'nin Samaria kökenli kralı olan Büyük Hirodes'in oğludur.^[1] Kesin doğum tarihi bilinmemekle birlikte muhtemelen MÖ 20 yılından öncedir.^[2] Antipa, öz kardeşi Archelaus ve üvey kardeşi Philip ile birlikte Roma'da eğitim görmüştür.^[3]

Antipa, varis olarak babası Hirodes'in ilk tercihi değildir. Bu onur ilk olarak Hirodes'in Hasmonaean prensesi Mariamme'den olan çocukları Aristobulus ve Alexander'a verilmişti. Her ikisinin de idam edilmeleri (MÖ 7 civarı) ve Hirodes'in en büyük oğlu Antipater'in babasını zehirlemeye çalışmaktan mahkûm edilmesi üzerine (MÖ 5), artık yaşı ilerlemiş olan kral vasiyetini en genç oğlu Antipa'yı varisi yapacak şekilde gözden geçirmek durumundan kaldı.^[4] MÖ 4 yılında ölüm döşeğinde yatmakta olan Hirodes vasiyetini yeniden değiştirdi. Vasiyetin son haline göre, Antipa'nın büyük kardeşi Archelaus Yahudiye, İdumea ve Samarya bölgelerinin kralı olurken, Antipa tetrark olarak Celile ve Perea'nın yönetimine getiriliyordu. Philip ise Gaulanitis (Golan Tepeleri), Batanaea (güney Suriye), Trachonitis ve Auranitis (Hauran) bölgelerinin tetrark'ı oldu.^[5]

Yahudiye'nin Roma'ya bağımlı bir krallık olması nedeniyle Hirodes'in veraset planlarının Augustus tarafından onaylanması gerekiyordu. Her üç varis de iddialarına destek bulmak amacıyla Roma'ya gitti. Antipa tüm krallığın kendisine miras bırakıldığı vasiyeti savunurken diğerleri Hirodes'in bölünmeyi sağlayan son vasiyetini ortaya sürdüler. Yahudiye'nin doğrudan Roma'ya bağlanmasını isteyen ancak yine de kral olarak Antipa'yı diğer kardeşlerine tercih eden Roma'da yerleşik Hirodes hanedanı üyelerine rağmen, Augustus Yahudiye topraklarının Hirodes'in son vasiyetinde öngördüğü şekilde bölünmesini büyük ölçüde onayladı. Ayrıca Archelaus kendisi için öngörülen ve kraldan daha alt bir seviye olan "Aile reisi" (ethnarch) unvanıyla hoşnut edildi.^[6]

Saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

MS 29 yılı civarına doğru[değiştir | kaynağı değiştir]

Archelaus, Augustus tarafından yetersiz bulunup 6 yılında bir prefect'le yer değiştirildiği halde, Antipa Celile ve Perea'yı 42 yıl boyunca yönetmeye devam etti.^[7] Hükmettiği topraklar Decapolis bölgesi tarafından Celilenin kuzeyinde ve Parea'nın güneyinde ikiye ayrılmıştı (haritaya bkz.). Antipa görevi üstlendiğinde her iki bölgeninde istikrarına yönelik tehlikeler ortaya çıkmıştı. Antipa Roma'da Augustusla sorunları halletmeye uğraştığı sırada, Hezekiah oğlu Celileli Yahuda önderliğindeki bir grup Celiledeki Sepphoris sarayına saldırmış, para ve silahları gaspederek bölgeyi altüst etmişlerdi.^[8] Suriye'nin Romalı valisi Quinctilius Varus tarafından emredilen bir karşı saldırı sonucu Sepphoris kenti yakıldı ve sakinleri köle olarak satıldı.^[9] Bu arada Perea, Romalılar ve Yahudilerle uzun ve gergin ilişkilere sahip Nabatea Krallığı ile de sınır komşusuydu.^[10]

Antipas'ın çözümünün bir parçası, kurucu olarak babasının bir ayak izlerini takip etmekti. Sepphoris'i yeniden kurup tahkim etti ve aynı zamanda Parea'daki Betharamphtha'ya bir sur ilave etti.^[11] Betharamphtha şehrinin adı önce Augustus'un karısı Livia'ya atfen Livias, ardından da Augustus'un kızı Yaşlı Julia'ya istinaden Julias olarak değiştirildi.^[12] Ancak Tetrark'ın en dikkat çekici imar faaliyeti Celile denizi kıyılarından kurulan ve adını Augustus'un 14 yılındaki ölümünden sonra Roma tahtına çıkan Tiberius'tan alan Tiberya şehridir.^[13] Şehrin sakinleri, hemen yakındaki Emmaus'un sıcak kaynak sularında yıkanabiliyorlardı ve ayrıca Birinci Yahudi-Roma savaşı ile birlikte şehrin kendine ait stadyum'u, kraliyet sarayı ve ibadet için bir mabedi vardı.^[14] Şehir adını hemen yakınlardaki göle verdi ve zaman içerisinde Rabbinik Yahudilik için öğreti merkezi haline geldi.^[15] Ancak dindar Yahudilerin bir mezarlığın üzerine yapıldığını öne sürerek bu şehirde yaşamayı reddetmeleri üzerine, Antipa şehrin sakinlerini zorla yerleştirilen göçmenler, fakir insanlar ve azatlı kölelerden oluşturdu.^[16]

Diğer taraftan Antipa Yahudi gelenekleri konusunda çok hassastı ve bu sebeple sikkeleri üzerinde figür bulunmuyordu.^[17] 26 - 36 yılları arasında Roma İmparatorluğunun Yahudiye valisi Pontius Pilate, Kudüsdeki kraliyet sarayına motifli adak kalkanları yerleştirerek gelenekleri çiğneyince, Antipa ve kardeşleri rica ederek bunları kaldırtmıştı.^[18]

Vaftizci Yahya ve İsa[değiştir | kaynağı değiştir]

Antipa, saltanatının başında Nabatea Kralı IV. Aretas'ın kızıyla evliydi. Ancak, üvey kardeşi Hirodesle (Büyük Hirodes ve II. Mariamne'nin oğlu) Roma'da bulunduğu sırada mihmandarının karısı Herodias'a (Büyük Hirodes ve I. Mariamne'nin torunu) aşık oldu. Antipa ve Herodias evlenebilmek için eşlerinden boşanmaya karar verdiler.^[19] Olayın açığa çıkması üzerine, Aretas'ın kızı beraberinde kendisine eşlik eden Nabatea'lı korumalar olduğu halde babasının bulunduğu Machaerus kalesine gitti. Antipa ve Aretas arasındaki ilişkiler bozulmuş ve savaş için hazırlıklar başlamıştı.^[20]

Antipa'nın kendi topraklarında ilgilenmesi gereken daha acil sorunları vardı çünkü Vaftizci Yahya – Luka İncili'ne göre MS 28/29 yıllarında^[21] – Antipa'nın Perea'daki topraklarının batısında vaizler vermeye ve Ürdün Nehrinde vaftiz yapmaya başlamıştı. Yeni Ahit İncilleri, Yahya peygamberin Antipa'nın evliliğinin Yahudi kanunlarına uygun olmadığını söyleyerek tetrark'a saldırdığını belirtirken, Tarihçi Josephus Yahya peygamberin halk üzerindeki etkisinin Antipa'yı isyan çıkabileceği endişesine sevk ettiğini söyler.^[22] Yahya peygamber Machaerus'a hapsedilmiş ve sonra da idam edilmiştir.^[23] Matta ve Markos İncilleri, Hirodes'in Yahya peygamberin ölüm emrini vermek konusunda gönülsüz olduğunu ancak Herodias'ın kızının (metinlerde isimsizdir ancak geleneksel olarak Salome olarak çağrılır) dans etmesini sağlayabilmek için ne isterse vereceğini söylediğini, Salomenin de Yahya peygamberin başını istediğini aktarır.^[24]

Yahya'nın vaftiz ettikleri arasında, Celilelede kendi vaazlarını vermeye başlayan Nasıralı İsa'da vardı. Matta ve Markos İncillerine göre, İsa onu Vaftizci Yahya'nın yeniden dirildiği korkusuna sevk etmişti.^[25] İnciller aradından sadece Luka İncili, bir grup Ferisinin İsa'yı, Antipa'nın onu öldürmeyi planladığı konusunda uyardığından bahseder. Bunun üzerine İsa tetrark'ı "tilki" olmakla itham etmiş ve kendisinin yani İsa'nın böyle bir tuzağın kurbanı olmayacağını çünkü "bir peygamberin Kudüs'ün dışında ölmesinin düşünülemeyeceğini" söylemiştir.^[26] Luka aynı zamanda tetrark'ı İsa'nın duruşmasında rolü olduğuna inanır. Luka'ya göre, Pilate, İsa'nın Celileli olduğunu öğrenmesi üzerine, onu yargılama hakkının sahibi olan ve o sırada Kudüs'te bulunan Hirodes'e göndermişti. Başlangıçta, belki kendisine bir mucize gösterir umuduyla İsa'yı görmekten memnun olan Antipa, İsa'nın soruları karşısında sessiz kalmasına sinirlenmiş ve onunla alay ederek Pilate'ye geri göndermiştir. Luka, bu olayların aralarında önceden var olan husumete rağmen Pilate ve Hirodes arasında ilişkinin düzelmesine yardımcı olduğunu belirtir.^[27]

Antipa'nın bu duruşmayla olan ilgisi tartışmalıdır. Theodor Mommsen, Roma İmparatorluğu döneminde normal yasal prosedürün, sanığın kendi eyaletinin mahkemeleri tarafından yargılanması şeklinde olduğunu kanıt gösterir.^[28] A. N. Sherwin-White ilgili yasal belgeleri yeniden incelemiş ve duruşmaların genellikle suçlamanın yapıldığı yerde yapıldığı sonucunu çıkarmıştır ancak özel nedenlerden dolayı bağlı bulunduğu eyalete yollanmış olması olasılık dahilindedir.^[29] Eğer Pilate için İsa'yı Antipa'ya göndermek bir gereklilik değilidiyse, bu tetrark'a yapılan bir nezaket gösterisi olabilirdi^[30] ve böylece Yahudi otoritelerinin kendisiyle muhatap olması gerekliliğini bertaraf etmiş oluyordu.^[31] İsa geri gönderildiğinde, bu durum Pilate tarafından Antipa'nın onu suçlayacak bir şey bulmakta başarısız olduğu, dolayısı ile de kendi görüşü olan ve İsa'nın cezası ölüm olan bir suçu bulunmadığına destek olarak değerlendirildi,^[32] böylece ona İsa'nın idam edilmesinin sorumluluğundan kaçma şansı verdi.^[33]

Bazı tarihçiler, İsa'nın Hirodes Antipa tarafından yapılan duruşmasının gerçek dışı olduğuna inanır.^[34] Robin Lane Fox,örnek olarak, Hikâyenin Mezmurlar 2'de bahsedilen ve "dünyanın krallarının" İsa'nın kutsal yağla ovulmuş olması fikrine muhalefet ettikleri hikâyesinden türetildiğini, aynı zamanda da otoritelerin İsa'nun suçlu olduğuna dair bir neden bulma konusunda başarısız olduklarını göstermeye yaradığını kanıt gösterir.^[35] Helen Bond, duruşmanın belki de Yahya'nın duruşmasıyla paralel olarak edebi bir derleme şeklinde tasarlanmış olabileceğini kanıt gösterir.^[36]

Saltanat sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

MS 36 yılında, Antipa'nın kızından boşanmış olması ve toprak anlaşmazlıkları, Nabatea'lı Aretas ve Antipa arasında bir savaşa neden oldu. Philip'in tetrarşi bölgesinden gelen Nabatea yanlısı askerlerin kaçması üzerine Antipa'nın ordusu büyük bir yenilgiye uğradı ve Antipa yardım için Tiberius'a yalvarmak zorunda kaldı. İmparator, Suriye valisi Lucius Vitellius'a Aretas'a karşı harekete geçmesini emrederek, onun tutuklanmasını ya da öldürülmesini istedi.^[37] Vitellius iki Roma lejyonunu dolambaçlı bir yoldan Yahudiye'ye gönderdi, kendisi de Kudüs'te düzenlenecek bir festivale gitmek üzere Antipa'ya katıldı. Kudüs'te bulunduğu sırada Tiberius'un ölüm haberini alınca (16 Mart MS 37), savaş için yetkisi olmadığı sonucuna vardı ve lejyonları geri çağırdı.^[38]

Sürgün ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Antipa, yeni imparator Caligula ve kendi yeğeni ve Herodias'ın kardeşi Agrippa yüzünden güçten düştü. Caligula 37 yılında tahta çıktığında arkadışını Philip'in eski tetrarşi bölgesinin krallığına atadı.^[39]

Josephus, Agrippa'nın tahta çıkışını kıskanan Herodias'ın Antipa'yı krallığı kendisi için talep etmesi yönünde ikna ettiğini söyler. Ancak Agrippa, aniden imparatora tetrark'ın aleyhinde bir masraf listesi sundu; iddiaya göre, Antipa Sejanus'la birlikte Tiberius'a karşı bir komplo kurmuştu ve şimdi de Artabanus'la birlikte Caligula'ya karşı bir plan hazırlığındaydı. İspatlamak için, Antipa'nın 70,000 askere yetecek silah stokladığını iddia etti. Nihayet Caligula komplo iddialarına inandı ve 39 yılı yazında Antipa'nın parası ve toprakları Agrippa'ya devredildi, kendisi de sürgüne gönderildi.^[40] Sürgün yeri Josephus'un Yahudilerin eski eserleri adlı tarihi kitabında Galya'daki "Lugdunum" kenti olarak geçer^[41](bunun anlamı Lugdunum'un bukünkü Lyon^[42] ya da daha az öneme sahip bir şehir olan Lugdunum Convenarum, yani günümüz Saint-Bertrand-de-Comminges olduğudur.)^[43]) Caligula, Agripanın kız kardeşi olduğu için Herodias'a topraklarında kalabilme hakkı verdi ancak o kocasıyla birlikte sürgüne gitmeyi tercih etti.^[44]

Antipa sürgünde ölmüştür.^[45] 3. yüzyıl tarihçisi Cassius Dio, Caligula'nın onu öldürttüğünü iddia etmiştir ancak moder tarihçiler bundan kuşku duyarlar.^[46]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni ahitte İsa'nın takipçileri ve ilk Hristiyanlar arasında adı geçen "Joanna", Antipa'nın kahyasının karısı ve Manaen'de Antipa'nın süt kardeşidir. Hirodes Antipa ve ev halkı hakkında erken dönem Hristiyan bilgi kaynaklarının bu ikisi kişi olduğuna inanılır.^[47] Antipa her halûkarda, Yeni Ahitte Vaftizci Yahya ve Nasıralı İsa'nın ölümleriyle açıkça ilişkilendirilir. Petrus İncili daha ileri gider ve İsa'nın öldürülmesi emrini verenin Pilate'den ziyade Antipa olduğunu belirtir.^[48]

Antipa, İsa'nın çilesini ekrana taşıyan İsa Mesih Süperstar ve İsa'nın Çilesi gibi çeşitli filmlerde olduğu gibi çoğu kez "kadınsı" (efemine) bir karakter olarak resmedilmiştir. Bu geleneğin kökeni, İsa'nın onu Luka 13:32'de dişi bir "tilki" olarak tanımlaması kadar Antipa'nın karısı Herodias tarafından manipüle edilmesi de olabilir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.20, Yahudilerin savaşları 1.562.
^ Milwitzky 638.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.20–21.
^ Bruce 6–7; Schürer 320–325.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.188–189 24 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yahudilerin savaşları 1.664 24 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.224–249, 299–323 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Bruce 8.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.271–272, Yahudilerin savaşları' 2.56. Bu Yahuda, Quirinius nüfus sayımına karşı ayaklanan Celileli Yahuda ile aynı kişi olabilir (Schürer 381).
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.288–289, Yahudilerin savaşları 2.68.
^ Perea tarihi için, bkz. Schürer 574–586.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.27, Yahudilerin savaşları2.168.
^ Bruce 9; Schürer 342.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.36.
^ Schürer 342–343.
^ "Tiberya Denizi" için Bruce 9, Yuhanna 6:1 ve Yuhanna 21:1
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.37–38.
^ Schürer 343 ve n. 16.
^ Philo, Gaius’a Elçilik Üzerine 10 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 299–305.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.109–110 26 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Markos 6:17, Herodias'ın eski kocasınını adının Philip olduğunu söyler; ancak yazar Tetrark Philip ya da her iki Hirodes'in Philip adını paylaştığı konusunda şaşırtır. (Bruce 10 n. 16; Schürer 344 ve n. 19).
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri18.111–113.
^ Luka 3:1.
^ Matta 14:3-4; Markos 6:17-18; Luke 3:19; Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.118.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.119 24 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Matta 14:6-11; Markos 6:19-28.
^ Matta 14:1-2; Markos 6:14-16 ; cf. Luka|9:7-9 .
^ Luka 13:31-33. "Tilki" kurnazlık ya da yıkımın sembolü olarak yorumlanmıştır (Schürer 342 ve n. 5). Robert H. Gundry, burada kullanılan Yunanca kelimenin dişi bir kelime olduğunu (dişi tilki), kendisinden korkulacak ya da kaçılacak bir hayvan olmadığını belirtir. (Gundry 3).
^ Luka 23:5-12.
^ Sherwin-White tarafından behsedilir. 28.
^ Sherwin-White 28–31.
^ Bruce 16–17; Hoehner 88.
^ Hoehner 88.
^ Luka 23:13-16; Bruce 17; Hoehner 89–90.
^ Hoehner 90.
^ Jensen 121.
^ Mezmurlar 2:2 (Elçilerin işleri 4:26'da da bahsi geçer); Lane Fox 297.
^ Bond 149.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri18.113–115 17 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Schürer 350.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.120–126; Schürer 350.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.143–239, Yahudilerin savaşları 2.178–181; Bruce 19–20.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.240–252, Yahudilerin savaşları 2.181–183. For the date, see Schürer 352–353 n. 42.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.252.
^ Bruce 21.
^ Schürer'in (352 n. 41,) Josephus'un Yahudilerin savaşları adlı eserinin çevirisi üzerinde yaptığı araştırmalaranı göre, Antipa Hispania'da, Galya-Hispania sınırındaki Lugdunum Convenarum'a sürgüne gönderilmiştir.
^ Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.253–255.
^ Josephus, Yahudilerin savaşları 2.183.
^ Dio 59.8.2 22 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Milwitzky 639. Schürer, Dio'nun ifadelerini "muğlâk" (353) bulur zira Bruce'a göre "sürgünle birlikte Antipa ve Herodias tarih sahnesinden çekilmişlerdir" (21).
^ Luka 8:3 ve Elçilerin işleri 13:1 , Bruce 13–14; Lane Fox 297 şüphelidir.
^ Petrus İncili 1 9 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik

Kitab-ı Mukaddes: Mezmur 2:2; Matta 14:1-11; Markos 6:14-28; Luka 3:1, Luka 3:19-20, Luka 8:3, Luka 9:7-9, Luka 13:31-33, Luka 23:5-16; Yuhanna 6:1, Yuhanna 21:1; Elçilerin işleri 4:26, Elçilerin işleri 13:1.
Dio 59.8.222 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 59.27.2–322 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17–18, Yahudileirn savaşları 1–224 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Petrus İncili 19 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Philo, Gaius'a Elçilik Üzerine10 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 299–305.
Suetonius, Caligula'nın hayatı üzerine 14.313 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Modern

Bond, Helen K. (1998). Pontius Pilate in History and Interpretation (Tarih ve yorumlarda Pontius Pilate). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-63114-9.
F. F. Bruce, 1963/1965, Herod Antipas, Tetrarch of Galilee and Peraea (Hirodes Antipa, Celile ve Peraea'nın tetrark'ı), Annual of Leeds University Oriental Society, Cilt 5, sayfa 6–23, url=http://www.biblicalstudies.org.uk/pdf/herod_bruce.pdf20 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., format=PDF, 2008-01-25 tarihinde erişildi, (İngilizce)
Mark Goodacre, url=https://web.archive.org/web/20080210175649/http://ntgateway.com/weblog/2004/05/herod-antipas-in-passion-of-christ.html, Herod Antipas in The Passion of the Christ (İsa'nın çilesinde Heridos Antipa), 2008-01-25 tarihinde erişildi, (İngilizce)
Robert H. Gundry, url=http://www.sbl-site.org/PDF/GundryLetter.pdf, The Burden of the Passion (İhtirasın bedeli), format=PDF, Society of Biblical Literature, 2008-01-25 tarihinde erişilmiştir, (İngilizce)
Hoehner, Harold W. (1970). "Why Did Pilate Hand Jesus Over to Antipas? (Pilate İsa'yı neden Antipa'ya teslim etti?)" (PDF). Ernst Bammel (Ed.). The Trial of Jesus: Cambridge Studies in Honour of C. F. D. Moule, (İsa'nın duruşması:C. F. D. Moule onuruna yapılan Cambridge çalışmaları. ) (PDF). Londra: SCM Press. s. 84–90. ISBN 0-334-01678-9. Erişim tarihi: 25 Ocak 2008. , (İngilizce)
Jensen, Morten Hørning (2006). Herod Antipas in Galilee: The Literary and Archaeological Sources on the Reign of Herod Antipas and its Socio-economic Impact on Galilee (Hirodes Antipa Celile'de:Hirodes Antipa'nın saltanatı hakkında edebi ve arkeolojik kaynaklar ve onun Celile üzerine olan sosyo-ekonomik etkisi). Tübingen: Mohr Siebeck. ISBN 3-16-148967-5. , (İngilizce)
Lane Fox, Robin (1991). The Unauthorized Version: Truth and Fiction in the Bible (Resmi olmayan sürüm: İncil'de gerçek ve kurgu). Londra: Viking. s. 297. ISBN 0-670-82412-7. , (İngilizce)
Milwitzky, William (1901-1906). "Antipas (Herod Antipas)". Isidore Singer (Ed.). Jewish Encyclopedia (Yahudi Ansiklopedisi). New York: Funk & Wagnalls. ss. 638-639. , 2008-01-25 tarihinde erişilmiştir., (İngilizce)
Schürer, Emil (1973). The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ: Volume I (Nasıralı İsa döneminde Yahudilerin tarihi, Cilt I). Edinburgh: T&T Clark. ISBN 0-567-02242-0. , (İngilizce)
Sherwin-White, A. N. (1963). Roman Society and Roman Law in the New Testament (Yeni Ahitte Roma toplumu ve Roma kanunları). Oxford: Clarendon Press. s. 28–31. ISBN 0-19-825153-X. , (İngilizce)

Çeviri kaynağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Galilee under Antipas3 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and Antipas14 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mahlon H. Smith'e ait tarihi kaynak kitabında ilgili başlık, (İngilizce)

[1] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.20, Yahudilerin savaşları 1.562.

[2] Milwitzky 638.

[3] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.20–21.

[4] Bruce 6–7; Schürer 320–325.

[5] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.188–189 24 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yahudilerin savaşları 1.664 24 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[6] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.224–249, 299–323 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[7] Bruce 8.

[8] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.271–272, Yahudilerin savaşları' 2.56. Bu Yahuda, Quirinius nüfus sayımına karşı ayaklanan Celileli Yahuda ile aynı kişi olabilir (Schürer 381).

[9] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 17.288–289, Yahudilerin savaşları 2.68.

[10] Perea tarihi için, bkz. Schürer 574–586.

[11] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.27, Yahudilerin savaşları2.168.

[12] Bruce 9; Schürer 342.

[13] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.36.

[14] Schürer 342–343.

[15] "Tiberya Denizi" için Bruce 9, Yuhanna 6:1 ve Yuhanna 21:1

[16] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.37–38.

[17] Schürer 343 ve n. 16.

[18] Philo, Gaius’a Elçilik Üzerine 10 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 299–305.

[19] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.109–110 26 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Markos 6:17, Herodias'ın eski kocasınını adının Philip olduğunu söyler; ancak yazar Tetrark Philip ya da her iki Hirodes'in Philip adını paylaştığı konusunda şaşırtır. (Bruce 10 n. 16; Schürer 344 ve n. 19).

[20] Josephus, Yahudilerin eski eserleri18.111–113.

[21] Luka 3:1.

[22] Matta 14:3-4; Markos 6:17-18; Luke 3:19; Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.118.

[23] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.119 24 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[24] Matta 14:6-11; Markos 6:19-28.

[25] Matta 14:1-2; Markos 6:14-16 ; cf. Luka|9:7-9 .

[26] Luka 13:31-33. "Tilki" kurnazlık ya da yıkımın sembolü olarak yorumlanmıştır (Schürer 342 ve n. 5). Robert H. Gundry, burada kullanılan Yunanca kelimenin dişi bir kelime olduğunu (dişi tilki), kendisinden korkulacak ya da kaçılacak bir hayvan olmadığını belirtir. (Gundry 3).

[27] Luka 23:5-12.

[28] Sherwin-White tarafından behsedilir. 28.

[29] Sherwin-White 28–31.

[30] Bruce 16–17; Hoehner 88.

[31] Hoehner 88.

[32] Luka 23:13-16; Bruce 17; Hoehner 89–90.

[33] Hoehner 90.

[34] Jensen 121.

[35] Mezmurlar 2:2 (Elçilerin işleri 4:26'da da bahsi geçer); Lane Fox 297.

[36] Bond 149.

[37] Josephus, Yahudilerin eski eserleri18.113–115 17 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Schürer 350.

[38] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.120–126; Schürer 350.

[39] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.143–239, Yahudilerin savaşları 2.178–181; Bruce 19–20.

[40] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.240–252, Yahudilerin savaşları 2.181–183. For the date, see Schürer 352–353 n. 42.

[41] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.252.

[42] Bruce 21.

[43] Schürer'in (352 n. 41,) Josephus'un Yahudilerin savaşları adlı eserinin çevirisi üzerinde yaptığı araştırmalaranı göre, Antipa Hispania'da, Galya-Hispania sınırındaki Lugdunum Convenarum'a sürgüne gönderilmiştir.

[44] Josephus, Yahudilerin eski eserleri 18.253–255.

[45] Josephus, Yahudilerin savaşları 2.183.

[46] Dio 59.8.2 22 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Milwitzky 639. Schürer, Dio'nun ifadelerini "muğlâk" (353) bulur zira Bruce'a göre "sürgünle birlikte Antipa ve Herodias tarih sahnesinden çekilmişlerdir" (21).

[47] Luka 8:3 ve Elçilerin işleri 13:1 , Bruce 13–14; Lane Fox 297 şüphelidir.

[48] Petrus İncili 1 9 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

g t d İsrail ve Yahudiye Kralları
Birleşik Monarşi	Şaul · İşboşet¹ · Davud · Süleyman · Rehav'am¹
İsrail Krallığı	I. Yarovam · Nadav · Baaşa · Elah · Zimri · Omri · Ahav · Ahaziya · Yoram · Yehu · Yehoahaz · Yoaş · II. Yarovam · Zekeriya · Şallum · Menahem · Pekahya · Pekah · Hoşea
Yehuda Krallığı	Rehav'am · Aviya · Asa · Yehoşafat · Yehoram · Ahazya · Atalya² · Yoaş · Amatzya · Uziyahu · Yotam · Ahaz · Hezekiya · Menaşe · Amon · Yoşiyahu · Yehoahaz · Yehoyakim · Yehoyakin · Sıdkiya
Haşmonayim hanedanlığı	Şimon HaTarsi¹ · Yohanan Hurkanus¹ · I. Aristobulus · Aleksander Yanay · Şelomtzion² · II. Hurkanus · II. Aristobulus¹ · Antigonus
Herod hanedanlığı	Hirodes · II. Hirodes¹ · Herod Archelaus¹ · Hirodes Antipa¹ · II. Herod Filipus¹ · Herod Agrippa · II. Agrippa
Bar Kohba hanedanlığı	Simon bar Kohba
¹ Hükümdarlığı tartışmalı olanlar veya asalet ünvanı olmayanlar - ² Kraliçe

Hirodes Antipa nedir?, Hirodes Antipa anlamı nedir?, Hirodes Antipa ne demektir?