Herakles

Herakles
Herakles
	Herakles'in en ünlü tasvirlerinden biri olan Farnese Herkül, orijinali Lysippos'a dayanan Roma mermer heykeli, MS 216. Ulusal Arkeoloji Müzesi, Napoli, İtalya
Özellikleri
Alanı	İnsanlığın ilahi koruyucusu, gymnasium hamisi
Mekânı	Olimpos
Semboller	Kulüp, Nemea Aslanı
Kişisel bilgileri
Ebeveynler	Zeus ve Alkmene
Kardeşler	Aiakos, Angelos, Afrodit, Apollo, Ares, Artemis, Athena, İlithiya, Enyo, Eris, Ersa, Hebe, Helen, Hephaistos, Hermes, Minos, Pandia, Persefoni, Perseus, Rhadamanthys, Harites, Horae, Litae, Müzler, Mireler
Eşi	Megara, Omphale, Deianeira, Hebe
Çocuklar	Alexiares ve Anicetus, Telefos, Hyllus, Tlepolemus

Herakles veya Herkül, doğuştan Alkaios^[1] (Grekçe: Ἀλκαῖος Alcaeus; veya Alcides,^[2] Grekçe: Ἀλκείδης, Alkeidēs), Yunan mitolojisi ‘nde ilahi bir kahramandı, Zeus ve Miken kralının kızı Alkmene'nin oğlu ve Amfitrion'un üvey oğluydu.^[3]

Perseus'un büyük torunu ve üvey kardeşi (ikisi de tanrı Zeus tarafından evlat edinildiği için) ve benzer şekilde Diyonisos'un üvey kardeşiydi.

Yunan kahramanlarının en büyüğüydü, Heracleidae (Grekçe: Ἡρακλεῖδαι) olduğunu iddia eden kraliyet klanlarının atası ve Kitonik canavarlara karşı Olimpiyat düzeni'nin şampiyondu.

Roma mitolojisinde ve modern Batı'da Herkül olarak bilinir, daha sonraki Roma imparatorları özellikle Commodus ve Maximian sıklıkla kendilerini onunla özdeşleştirmiştir. Romalılar onun yaşamının Yunan tarzını benimsedi ancak bazıları kahramanı Orta Akdeniz coğrafyasıyla ilişkilendirerek kendilerine ait anekdot ayrıntılar ekledi. Onun kült ayrıntıları da Roma'ya uyarlandı.

Mitoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğumu ve çocukluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Herakles'i çevreleyen ünlü trajedilerde önemli olan faktör, Zeus'un karısı tanrıça Hera'nın ona duyduğu nefrettir. Zeus'un birçok gayri meşru çocuğu varken, Herakles'e neden Hera tarafından bu kadar eziyet edildiği açıklığa kavuşturmalıdır. Herakles, Zeus'un ölümlü kadın Alkmene ile olan ilişkisinin oğluydu. Zeus Alkmene'yi istediğinde, güneş tanrısı Helios'a Alkmene ile daha çok zaman geçirebilmek için üç gün boyunca yükselmemesini emrederek bir geceyi üç kat uzatmaya karar verdi.^[4] Zeus, savaştan erken eve dönen kocası Amfitrion kılığına girdikten sonra onunla sevişti (Ardından aynı gece Amfitrion döndü ve Alkmene, heteropaternal süperfekundasyon vakası (bir kadının farklı babalardan ikizleri olması) ile oğluna hamile kaldı.^[5] Böylece, Herakles'in varlığı, Zeus'un birçok yasadışı olayından en az birini kanıtladı. Hera, kocasının sadakatsizliklerinin intikamını almak için sık sık Zeus'un ölümlü çocuklarına karşı komplolar kurdu. Amfitrion'un oğlu olan ikiz ölümlü kardeşi İfiklis, Herakles'in savaş arabacısı Iolaus’un babasıydı.

İkizler Herakles ve İphikles'in doğacağı gece, kocası Zeus'un önceden zina yaptığını bilen Hera, Zeus'u o gece Perseus hanedanının üyesinden doğan bir çocuğun Yüce Kral olacağına dair yemin etmesi için ikna etti. Hera bunu, Herakles'in Perseus'un soyundan doğacağını bildiği halde Eurystheus'un da öyle olduğunu bilerek yaptı. Yemin edildikten sonra Hera Alkmene'nin evine aceleyle gitti ve doğum tanrıçası İlithiya'yı giysilerini düğümleyip bağdaş kurup oturmaya zorladı böylece ikizleri rahimde hapsedip Herakles ve Iphikles'in ikizlerinin doğumunu yavaşlattı. Böylece Hera, Eurystheus'un erken doğmasına neden oldu ve onu Herakles'in yerine Yüce Kral yaptı. Alkmene'nin hizmetçisi Galanthis tarafından kandırılmamış olsaydı, İlithiya'ya Alkmene'nin bebeği doğurduğunu söyleyerek yalan söylemeseydi, Hera, Herakles'in doğumunu kalıcı olarak geciktirirdi. Bunu duyunca şaşkınlıkla sıçradı, düğümleri çözdü ve istemeden Alkmene'nin Herakles ve İphikles'i doğurmasına izin verdi.

Hera'nın intikamından korkan Alkmene, bebek Herakles'i terketmek için götürdü ancak kahramanların koruyucusu olarak önemli bir rol oynayan üvey kız kardeşi Athena tarafından alındı ve Hera'ya getirildi. Hera, Herakles'i tanımadı ve acıyarak onu emzirdi. Herakles o kadar güçlü emdi ki, Hera'ya acı çektirdi ve Hera onu itti. Sütü göklere sıçradı ve orada Samanyolu'nu (İngilizce : the Milky Way, sütlü yol demektir) oluşturdu. Ama ilahi sütle Herakles doğaüstü güçler elde etmişti. Athena bebeği annesine geri getirdi ve daha sonra ailesi tarafından büyütüldü.^[6]

Çocuğa önceleri ailesi tarafından Alcides adı verildi; Ancak daha sonra Herakles denildi.^[3] Hera'yı yumuşatmak için başarısız bir girişimde Herakles olarak yeniden adlandırıldı, Herakles, Hera'nın "gurur" veya "zaferi" anlamına geliyordu. Hera, çocukların odasına iki dev yılan gönderdiğinde, o ve ikizi henüz sekiz aylıktı. İfiklis korkudan ağladı ama erkek kardeşi her iki elinden birer yılanı kaptı ve onları boğdu. Hemşiresi tarafından karyolasında oyuncakmış gibi onlarla oynarken bulundu. Şaşıran Amfitrion, çok sayıda canavarı yeneceğini söyleyerek çocuk için alışılmadık bir gelecek kehanetinde bulunan kahin Teiresias'ı çağırdı.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzik hocası Linus’u bir lir ile öldürdükten sonra üvey babası Amfitrion tarafından bir dağda sığır beslemeye gönderildi. Burada, alegorik bir kıssa, sofist Prodicus (yaklaşık MÖ 400) tarafından icat edilen ve Xenophon'un "Memorabilia" 2.1.21–34'te bildirilen "Herakles'in Seçimi"ne göre ona hoş ve kolay bir yaşam ile şiddetli ama görkemli bir yaşam arasında bir seçim teklif eden iki kinayeli kişi - Vicdan ve Erdem - tarafından ziyaret edildi: Herakles ikinci seçeneği seçti. Bu, MÖ 5. yüzyılda Herakles'i "etikleştirme" modelinin bir parçasıydı.^[7]

Herakles her açıdan üstün bir eğitim görmüştür. En iyi yaptığı işler ok atmak, at sürmek ve güreşmektir. 18 yaşına geldiği zaman Kitharion ormanlarında yaşayan ünlü canavarı öldürmüştür. Daha sonra İstefe'de Herakles, Kral Kreon'un kızı Megara ile evlendi. Bu kızdan üç oğlu oldu. Hera'nın yol açtığı bir delilik nöbetinde Herakles, çocuklarını ve karısı Megara'yı öldürdü. Antikira'nın kurucusu Antikyreus tarafından deliliği helleborus ile tedavi edildikten sonra,^[8] ne yaptığını anladı ve Delfi'ye kaçtı. Ona bilmediği, Hera tarafından yönlendirilen Kahin rehberlik etti. On yıl boyunca Kral Eurystheus’a hizmet etmesi ve Eurystheus'un kendisinden istediği her görevi yerine getirmesi emredildi. Eurystheus, Herakles'e on tane iş verdi ancak bunları yaptıktan sonra Herakles, Eurystheus tarafından iki tane daha iş eklenerek aldatıldı ve Herakles'in On İki Görevi oldu.

Herakles'in Görevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Lysippostarafından yapılmış Herakles ve Ceryneian Hind

Hera tarafından deliye dönen Herakles, kendi çocuklarını katletti. Suçun kefaretini ödemek için Herakles'in, Herakles'in yerine kral olan baş düşmanı Eurystheus tarafından belirlenen on görevi yerine getirmesi gerekiyordu. Başarılı olursa günahından arınacak ve efsanenin dediği gibi tanrı olacak ve ölümsüzlüğe kavuşacaktı.

Diğer gelenekler, Herakles'in deliliğini daha sonraki bir zamana yerleştirir ve koşulları farklı şekilde ilişkilendirir.^[9] Bazı geleneklerde, Herakles'in on iki çalışması için yalnızca ilahi bir neden vardı: Zeus, Herakles'i Hera'nın kıskançlığının kurbanı olarak bırakmamak arzusuyla, Hera’ya “Herakles, Eurystheus'un hizmetinde on iki büyük görev yaparsa ölümsüz olmaldır” sözünü verdirdi.^[9] Euripides'in Herakles oyununda Herakles, Hera tarafından deliliğe sürüklenir ve on iki görevinden sonra çocuklarını öldürür.

Zorluğa rağmen, Herakles bu görevleri yerine getirdi ancak sonunda Eurystheus, kahramanın iki işte elde ettiği başarıyı kabul etmedi: Augean ahırlarının temizlenmesi, çünkü Herakles iş için ödeme kabul edecekti; ve Lernaean Hydra'nın öldürülmesinde Herakles'in yeğeni Iolaus çoğalan kafaların kütüklerini yakmasına yardım etmişti.

Eurystheus, Hesperides'in Altın Elmalarını almak ve Kerberos'u yakalamak olmak üzere iki görev daha verdi. Sonunda, kahraman eklenen her görevi başarıyla gerçekleştirdi ve toplam yapılan görev sayısını sihirli sayı oniki yaptı.

12 Görev[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu 12 görev şunlardır:

Nemean aslanını yenmek (efsaneye göre aslanın postu sadece kendi pençesiyle kesilebilir).
Lerna gölündeki Hydra'yı öldürmek.
Artemis'in kutsal hayvanlarından Keryneia Geyiğini yakalamak.
Erymanthian dağında yaşayan büyük yaban domuzunu ağla tutmak.
Augias'ın ahırlarını bir günde temizlemek. (İki büyük ırmağın yataklarını değiştirip ahırlardan geçirerek.)
Stymphalos'da yaşayan ve o bölgedeki insanların rahatını kaçıran Stymphalian Kuşları Athena'nın yardımıyla kovmak.
Girit'e gidip Poseidon'un Minos'a verdiği azgın Girit Boğası'nı getirmek
Diomedes'in kısrakları diye adlandırılan insan yiyen dört vahşi atın yakalanması.
Amazonlar kraliçesi Hippolyta'dan kemerini almak. Kemeri almak için kraliçe ile anlaşmış, ancak Hera'nın kışkırtmasıyla Amazonlar, Herakles'e saldırmış, Herakles de kraliçeyi öldürmek zorunda kalmıştır.
Okeanos'un bir adasında bulunan 3 gövdeli dev Geryoneus'un sığırlarını çalmak.
Hesperidler'in altın elmalarını getirmek. Elmaları almak için altın elma ağacını koruyan kızları ve daha da önemlisi onların ejderini geçmesi gerekiyordu. Bunun için Herakles altın elmaların koruyucusu olan kızların babası Atlas'a gider ama o da biraz uyanık davranarak Herakles'le bir anlaşma yapar.
Hades'in ölüler ülkesini koruyan Kerberos adlı köpeği yeryüzüne çıkarmak.

Başka maceralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu görevleri yaptıktan sonra Herakles, Oechalia Prensesi Iole'ye aşık oldu. Oechalia'lı Eurytus’un kızı Iole için oğullarını okçuluk yarışmasında yenebilecek kişiye söz verdi. Herakles kazandı ama Eurytus sözünü tutmadı. Herakles'in başarıları, Iole'nin kardeşi İphitus dışında kral ve oğulları tarafından reddedildi. Herakles, kralı ve İphitus hariç diğer oğullarını öldürdü ve Iole'yi kaçırdı. İphitus, Herakles'in en iyi arkadaşı oldu. Ancak Hera bir kez daha Herakles'i çıldırttı ve İphitus'u surların üzerinden ölüme fırlattı. Herakles bir kez daha bu sefer Lidya'nın kraliçesi Omphale'ye hizmet ederek kendini üç yıllık esirlikten kurtardı.

Omphale[değiştir | kaynağı değiştir]

Omphale, Lidya kraliçesi veya prensesiydi. Xenoclea, Delphic Oracle tarafından verilen cinayetin cezası olarak Herakles bir yıl boyunca ona kölelik yapacaktı. Herakles, dişi Nemea aslanının derisini giyip zeytin ağacı sopasını taşırken, kadın işlerini yapmaya ve kadın kıyafetleri giymeye zorlandı.

Bir süre sonra Omphale Herakles'i serbest bıraktı ve onunla evlendi. Bazı kaynaklar, onlardan doğan ve çeşitli adlarla anılan bir oğuldan bahseder. O zamanlar, yaramaz odun ruhları cercopes, Herakles'in silahlarını çaldı. Onları yüzleri aşağı bakacak şekilde bir sopaya bağlayarak cezalandırdı.

Hilas[değiştir | kaynağı değiştir]

Vahşi doğada yürürken, Dryopes Herakles'e saldırdı. Rodoslu Apollonios' Argonautikasında, Herakles’in, kralları Theiodamas'ı onun boğalarından biri için acımasızca öldürdüğü ve Dryopes‘e "hayatlarında adaleti umursamadıkları için" savaş açtığından bahsedilir.^[10] Krallarının ölümünden sonra Dryopes pes etti ve ona Prens Hylas teklif etti. Gençleri silah taşıyıcısı olarak aldı. Yıllar sonra, Herakles ve Hylas Argo mürettebatına katıldı. Argonotlar olarak yolculuğun sadece bir kısmına katıldılar. Mysia'da Hylas, yerel bir pınarın perileri tarafından kaçırıldı. Herakles, uzun süre onu aradı ama Hylas perilere aşık oldu ve bir daha ortaya çıkmadı. Diğer versiyonlarda, sadece boğulduğu anlatılır. Her iki durumda da, Argo onlarsız yelken açarak yola çıktı.

Prometheus'u Kurtarması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hesiodos'un Theogonia’sı ve Eshilos'un Zincirsiz Prometheus‘u, her ikisi de Herakles'in Prometheus‘a işkence eden kartalı vurup öldürdüğünü anlatır (tanrılardan ateşi çalıp ölümlülere verdiği için Zeus tarafından bu ceza verilmişti). Herakles Titan'ı zincirlerinden ve işkenceden kurtardı. Prometheus daha sonra Herakles'in daha sonraki eylemleriyle ilgili tahminlerde bulundu.

Troya'yı tahrip etti. Argonotların seferine katıldı.

Herakles, Kyknos ve Antaios'u öldürmüştür.

Deianeira ile evlendi, Sentor Nessos karısına yaklaşmak isteyince onu oklarıyla yaralayarak öldürdü. Nessos ölmeden önce Deianeira'ya kendi kanından vererek bir gün kocan için lazım olabilir dedi.

Bir zaman sonra Herakles esir aldığı bir kızı Deianeira'ya gönderdi lakin Deianeira Herakles'in kendisini bu kızla aldattığını düşünüp sinirlendi. Herakles yeni bir gömlek istediğinde Nessos'un verdiği kana batırılmış gömleği Herakles'e verdi. Gömlek Herakles'in üstüne yapıştı ve dayanılmaz acılar vermeye başladı. Bu dayanılmaz acıya son vermek için Herakles bir odun yığını hazırlatarak kendisini alevlerin içine attı.

Herakles'in ölümüne başta Zeus olmak üzere bütün tanrılar çok üzülmüş ve onu Olympos'a götürerek ölümsüzlük bağışlayıp tanrıça Hebe ile evlendirmişlerdir.

Fizik ve moral gücün simgesi olan Herakles Yunanistan'da hem tanrı hem de kahraman olarak saygı ve tapınım görmüştür. Heraklesoğulları denilen çocukları Yunan yarımadasındaki halkların atası sayılmıştır.

Herakles'in dünyadaki yaşamı boyunca 70 kadar çocuğun babası olduğu söylenir. En öne çıkanlardan biri Herakles ile Deianeira veya Melite'nin oğlu Hyllus'tur. Soyundan gelen Heraklidler'in Lidya'da bir dönem yönetici hanedanlık yaptığı söylenir.^[11]

Roma mitolojisinde Herakles'e Herkül denilir ve Jüpiter'in oğlu olarak bilinirdi. İngilizce Hercules diye yazılır. Etrüskçe'de de Hercle diye yazılırdı.

Herakles'in adı Anadolu'da yerleşim yerlerine de verilmiştir. Günümüzde Konya, Marmara ve Karadeniz^[12] olmak üzere üç yerde kullanılan Ereğli adı Herakles sözcüğünün değişime uğramış biçimidir: Herakles > Herakle > İrakle > Eregle > Eregli > Eregliyye > Ereğli şeklini almıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Schmitz, Leonhard (1867). "Alceides". William Smith (Ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1. Boston: Little, Brown and Company. s. 98. 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Bibliotheca ii. 4. § 12
^ ^a ^b By his adoptive descent through Amphitryon, Heracles receives the epithet Alcides, as "of the line of Alcaeus", father of Amphitryon. Amphitryon's own, mortal son was Iphicles.
^ Pseudo-Apollodorus, Library 2.4.8 16 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Seneca, Hercules Furens 24 20 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Argonautica Orphica 113 28 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Lucian, Dialogues of the Gods Hermes and Helios 31 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Compare the two pairs of twins born to Leda and the "double" parentage of Theseus.
^ Diodorus Siculus' Bibliotheca Historica (Book IV, Ch. 9 10 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
^ Andrew Ford, Aristotle as Poet, Oxford, 2011, p. 208 n. 5, citing, in addition to Prodicus/Xenophon, Antisthenes, Herodorus (esp. FGrHist 31 F 14), and (in the 4th century) Plato's use of "Heracles as a figure for Socrates' life (and death?): Apology 22a, cf. Theaetetus 175a, Lysis 205c."
^ Pausanias Χ 3.1, 36.5. Ptolemaeus, Geogr. Hyph. ΙΙ 184. 12. Stephanus of Byzantium, s.v. "Ἀντίκυρα"
^ ^a ^b Smith, W., (Ed.) (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography And Mythology. Boston: Little, Brown, and Company. ss. 393-394. ark:/13960/t9f47mp93.
^ Richard Hunter, translator, Jason and the Golden Fleece (Oxford:Clarendon Press), 1993, pp. 31f.
^ Heredot Tarihi
^ "Karadeniz Ereğli". Wikipedia. 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Herakles Miti ve Nasıl Kahraman Olunur?^{[ölü/kırık bağlantı]}
Kahramanın Yolculuğu I: Herakles – Yaşamı 2 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kahramanın Yolculuğu II: Herakles – On İki Görev 1 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Herakles ile ilgili ayrıntılı bilgi 23 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[DGRBM2-1] Schmitz, Leonhard (1867). "Alceides". William Smith (Ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1. Boston: Little, Brown and Company. s. 98. 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] Bibliotheca ii. 4. § 12

[Alcides-3] By his adoptive descent through Amphitryon, Heracles receives the epithet Alcides, as "of the line of Alcaeus", father of Amphitryon. Amphitryon's own, mortal son was Iphicles.

[4] Pseudo-Apollodorus, Library 2.4.8 16 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Seneca, Hercules Furens 24 20 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Argonautica Orphica 113 28 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Lucian, Dialogues of the Gods Hermes and Helios 31 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] Compare the two pairs of twins born to Leda and the "double" parentage of Theseus.

[6] Diodorus Siculus' Bibliotheca Historica (Book IV, Ch. 9 10 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[7] Andrew Ford, Aristotle as Poet, Oxford, 2011, p. 208 n. 5, citing, in addition to Prodicus/Xenophon, Antisthenes, Herodorus (esp. FGrHist 31 F 14), and (in the 4th century) Plato's use of "Heracles as a figure for Socrates' life (and death?): Apology 22a, cf. Theaetetus 175a, Lysis 205c."

[8] Pausanias Χ 3.1, 36.5. Ptolemaeus, Geogr. Hyph. ΙΙ 184. 12. Stephanus of Byzantium, s.v. "Ἀντίκυρα"

[:3-9] Smith, W., (Ed.) (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography And Mythology. Boston: Little, Brown, and Company. ss. 393-394. ark:/13960/t9f47mp93.

[10] Richard Hunter, translator, Jason and the Golden Fleece (Oxford:Clarendon Press), 1993, pp. 31f.

[11] Heredot Tarihi

[12] "Karadeniz Ereğli". Wikipedia. 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Herkül nedir?, Herkül anlamı nedir?, Herkül ne demektir?