Hayalet uçak

Hayalet uçak, radar sistemleri tarafından yakalanamayan ya da yakalanması çok güç olan uçaklara verilen resmî olmayan bir isimdir. Stealth teknolojisi'ne sahiptir.

Radarlar uçakların yerlerinin belirlenmesinde çok başarılıdır. Bu durum bir hava saldırısı sırasında öncelikle sürpriz faktörünü ortadan kaldırır. Ayrıca düşman avcı uçaklarının ya da uçaksavar sistemlerin uçaklara karşı önlem alması olanağı doğurur. Bu düşüncelerden hareketle Amerikalı mühendisler radarların uçakları görmesini güçleştiren çeşitli yöntemler buldular. Radara yakalanmama özelliğine sahip uçaklara "stealth" yani hayalet uçak adı veriliyor. Bugün halen kullanımda olan en yaygın iki hayalet uçak türü, bir avcı uçağı olan F-117 ve bombardıman uçağı olan B-2 popülerdir. Hayalet uçakların varlığı 1988 yılından beri biliniyordu; ne var ki proje çok gizli olduğundan uzun süre açığa çıkarılamadı. İlk hayalet uçak olan F-117A, 1981 yılında ilk uçuşunu yapmıştı.^[1] F-117 Nighthawk, özellikle gizli teknoloji etrafında tasarlanmış ilk operasyonel uçaktı. Diğer gizli uçak örnekleri arasında B-2 Spirit, the F-22 Raptor,^[2] the F-35 Lightning II,^[3] the Chengdu J-20,^[4] ve Suhoy Su-57 sayılabilir.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçakların bir hava görevi sırasında radarlardan izlenebildikleri, bilinen bir gerçek. Bir uçağın radar ekranındaki görüntüsüne, o uçağın radar kesiti denir. Uçakları görünmez kılmanın başlıca yolu, radar vericileriyle gönderilen radyo dalgalarının hedeften sekerek alıcı antene dönmesini engellemek. Bunun için de uçak gövde kanatları yumuşak kıvrımlarla ya da dik olmayan açılarla kesişen birçok düzeyle tasarlanarak, çarpan radar sinyallerinin sağa sola, hatta yukarı saçılarak antene dönmemesi sağlanır. Uçağın yüzeyleri radar sinyallerini geri yansıtmadan emen malzemelerle kaplanmıştır. Özel tasarlanmış yüzeyler bu yüzeylerin kaplanmasında kullanılan malzemeler sayesinde, hayalet uçaklar radar ekranında bir uçaktan çok, bir kuş gibi görünür.^[1]

Hayalet uçakların radara yakalanma olasılığı sıfır değil ama bu olasılık normal uçaklardan çok daha düşük. Bu da radar dalgalarını geldikleri yönden farklı yönlere yansıtacak şekilde düzenlenmiş değişik açılı gövde yapısı ve uçağın birçok yerinde dış kaplamanın hemen altına yerleştirilmiş, radar dalgalarını emici özellikte bir madde ve radar dalgalarını karıştıran elektronik sistemler yardımıyla oluyor. Böylece uçağın rcs'si (radar cross section: bir cismin, çarptığı radar dalgalarını radar alıcısına ne oranda geri yansıtacağını ve dolayısıyla radara fiziksel büyüklüğüne, ne göre, hangi oranda bir sinyal göndereceğini belirleyen özellik.) düşürülür. Normalde bir uçağın rcs'si büyüklüğüne ve geometrik şekline bağlı olmasına karşın hayalet uçaklar kendileriyle aynı büyüklükte normal uçaklardan çok daha düşük rcs'ye sahiptirler, dolayısıyla radara yakalanma olasılıkları çok daha azdır. Bütün bunlara rağmen uçaklar radara tümüyle yakalanmaz değil. Bununla birlikte 150 km maksimum menzilli bir radar, normal bir uçağı 120 km'de yakalıyorsa bir hayalet uçağı 3 km'de ancak yakalayabilecektir, ki bu mesafede radar tespiti anlamsızdır; uçak çıplak gözle bile tespit edilebilir. Ayrıca 3 km'de tespit edilen bir hedefe kilitlenip vurmak da çok zor.^[1]

Hayalet uçakları uzun mesafeden tespit edebilecek bir sistem fikri ortaya atılıyor. Bu sistemde radar alıcısıyla vericisi farklı konumlarda, ayrıca birden fazla alıcı olması gerekiyor ve bu alıcıların uçak ve uyduların üzerinde taşınması düşünülmüş. Böylece hayalet uçağın farklı yönlerde konumlanmış vericiler tarafından alınacak ve uçağın yeri az bir sapma ile tespit edilebilecek. Bu projeyi geliştirerek hayalet teknolojisini altetmek mümkün; fakat projenin maliyeti hayalet projesinin maliyetinden bile yüksek olacağı için pek pratik değil. Bunun yanında hayalet uçaklar farklı türde algılama aygıtlarından, sözgelimi ısıl (termal) görüntüleme sisteminden gizlenemez.^[1]

Hayalet hava araçları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanlı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tam hayalet tasarımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kullanımda/Kullanılmış

F-22 Raptor - Lockheed-Martin / Boeing
B-2 bomber - Northrop Grumman
F-117 Nighthawk (Lockheed Have Blue) - Lockheed Martin (2008'de emekli edildi)
F-35 Lightning II - Lockheed Martin
Su-57 Suhoy
J-20 Chengdu

Kullanıma girecek

Medium Combat Aircraft - Hindustan Aeronautics Limited
TUSAŞ TF-X

Teknoloji gösterimi/Prototip

Bird of Prey - Boeing
Boeing X-32 - JSF projesinde Locheed'e karşı kaybetti
Tacit Blue - Northrop teknoloji gösterimi keşif uçağı
Have Blue - teknoloji gösterimi
YF-23 Black Widow II - Northrop / MDD - prototip inşa edildi, ancak yarışmayı YF-22'ye karşı kaybetti

İptal edilmiş

A-12 Avenger II - McDonnell-Douglas / General Dynamics
Boeing X-32 - Lockheed'e karşı JSF yarışmasını kaybetti
YF-23 Black Widow II - Northrop / McDonnell Douglas - prototipi inşa edildi, ancak yarışmada YF-22'ye karşı kaybetti
Messerschmidt Lampyridae - Batı Alman hayalet avcı prototipi

Azaltılmış radar kesitli tasarımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kullanımda/Kullanılmış

Avro Vulcan - İngiliz stratejik bombardıman uçağı, delta kanatlarına gömülmüş motorları beklenmedik biçimde düşük radar kesit alanı sağlamıştı.
B-1 Lancer
F-16 C/D ve E/F - Block 30 sonrasında radar kesiti 1 m²'ye indirildi
F/A-18 C/D ve E/F - Azaltılmış radar kesiti, F-16C'lere benzer olduğu düşünülmektedir, ama F/A-18 E/F'nin daha ileri teknoloji olduğu düşünülmektedir.
/ MiG-29 SMT - F-16C/D'ye benzer özellikler
/ Tupolev Tu-160 - Hem radar hem de kızılötesi izi azaltılmış
Eurofighter - EADS
Dassault Rafale - Fransa Hava Kuvvetleri ve RAF Avro Vulcan - Delta kanatlı ve saklı motorlu İngiliz bombardıman uçağı, beklenmediği halde düşük radar kesitine sahiptir.
De Havilland Mosquito - İngiliz hafif bombardıman ve yer taarruzu uçağı, ilk radar modellerine karşı düşük radar kesit alanı.

Teknoloji gösterimi/Prototip

Northrop YB-49

İptal edilmiş

Horten Ho 229 - 1944'teki bir Alman tasarımı. İlk hayalet uçak düşüncesidir.

İnsansız (tam hayalet)[değiştir | kaynağı değiştir]

Dassault AVE-D Petit Duc - Dassault Aviation (taktik İnsansız Hava Aracı (İHA))
EADS Barracuda - Alman EADS (teknoloji gösterimi)
Rheinmetall KZO - Rheinmetall (taktik İHA)
Boeing X-45
Boeing X-43
Dassault nEUROn - Dassault / Saab / EAB / Alenia / EADS CASA / RUAG / Thales (teknoloji gösterimi)
RQ-3 Dark Star - Lockheed / Skunk Works (iptal edildi)

İlgili görsel galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

F-117
F-117
B-2 Spirit
B-2 Spirit
F-117 İllüstrasyon
B-2 İllüstrasyon

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Bilim ve Teknik Dergisi, Yeni Ufuklara Eki, Havacılık, Kasım 2003, sy.14
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; globalF22 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; globalsecurity isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; csis_j-20 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[b14-1] Bilim ve Teknik Dergisi, Yeni Ufuklara Eki, Havacılık, Kasım 2003, sy.14

[globalF22-2] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; globalF22 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[globalsecurity-3] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; globalsecurity isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[csis_j-20-4] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; csis_j-20 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1]

[2]

[3]

[4]

Hayalet uçak nedir?, Hayalet uçak anlamı nedir?, Hayalet uçak ne demektir?