Guevarizm Marksizm-Leninizm fikrine inanan ve ilkelerini benimseyen Küba Devrimi'nin önde gelen isimlerinden Marksist-Leninist devrimci Ernesto "Che" Guevara ile ilişkilendirilen bir komünist devrim teorisi ve gerilla savaşı askeri stratejisidir.^[1]

Genel Bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Arjantin doğumlu, kozmopolit ve Marksist meslektaşı Fidel Castro liderliğindeki militan bir foco tarafından yönetilen Küba Devrimi'nin 1959'daki zaferinden sonra Guevara, ideolojisini ve deneyimlerini dünya çapında bir öykünme (ve zaman zaman doğrudan askeri müdahale) modeline dönüştürdü. Bu tür bir "fokalist" devrimi Bolivya'ya ihraç ederken, Ekim 1967'de orada silahlı bir öncü partiye liderlik eden Guevara yakalanıp idam edildi ve hem dünya komünist hareketi hem de genel olarak sosyalizm için bir şehit oldu.

Onun ideolojisi, lideri imparatorluk (ABD) tarafından desteklenen ve vatandaşlarının gözünden düşmüş herhangi bir ülkeye devrim ihraç etmeyi teşvik eder. Guevara, şehir dışı bölgelerde gerçekleşen sürekli gerilla savaşının liderleri nasıl alt edebileceğinden bahseder. Bir bütün olarak ideolojisini temsil eden üç noktayı ortaya koyar: halkın bir ulusun ordusuna karşı uygun bir örgütlenmeyle kazanabileceği; bir devrimi mümkün kılan koşulların halk güçleri tarafından yerine getirilebileceği ve halk güçlerinin kentsel olmayan bir ortamda her zaman bir avantaja sahip olduğu.^[2]

Guevara'nın gerilla savaşına özel bir ilgisi vardı ve fokoculuk (ya da İspanyolcada foquismo) olarak da bilinen, küçük silahlı birliklerin öncülük ettiği, genellikle yerleşik komünist partilerin yerine geçen, başlangıçta kırsal bölgelerden saldırılar başlatarak huzursuzluğu işbaşındaki bir rejime karşı bir halk cephesi halinde harekete geçiren foco tekniklerine kendini adamıştı. Yaklaşım farklılıklarına rağmen - gerilla liderliğini ve yeni kalelere yayılmadan önce askeri kalelerde siyasi iktidarı pekiştirmek yerine genel ayaklanmaya yol açan cüretkar baskınları vurgulamak - Guevara, Maoist "uzun süreli halk savaşı" kavramından büyük ilham aldı ve Çin-Sovyet bölünmesinde Mao Zedong'un Çin'e sempati duydu. Bu tartışma 1960'ların ortasında Castro'nun Sovyet yanlısı Küba'sından ayrılmasını kısmen açıklayabilir. Guevara ayrıca Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesindeki çağdaş komünist yoldaşlarıyla doğrudan paralellikler kurmuş ve "iki, üç, birçok Vietnam" yaratmak için çok cepheli bir gerilla stratejisini teşvik etmiştir.^[3]

Guevara son yıllarında, Küba'dan ayrıldıktan sonra Afrika ve Latin Amerika'daki komünist paramiliter hareketlere danışmanlık yaptı; bunların arasında Zaire/Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin gelecekteki yöneticisi genç Laurent-Désiré Kabila da vardı. Son olarak, Bolivya'da küçük bir gerilla grubuna liderlik ederken Guevara yakalandı ve öldürüldü. Ölümü ve Guevarist taktiklerinin kısa süreli başarısızlığı, daha büyük Soğuk Savaş içindeki bileşen gerilla savaşlarını bir süreliğine kesintiye uğratmış ve hatta odakçılığa yönelik Sovyet ve Küba sponsorluğunun cesaretini geçici olarak kırmış olabilir.

Ortaya çıkan komünist hareketler ve dönemin diğer yoldaş radikalizmi, 1960'ların sonundan önce şehir gerilla savaşına geçti ve/veya kısa süre sonra hem Maoizm'in hem de Guevarizm'in kırsal temelli stratejilerini yeniden canlandırdı. 1970'ler boyunca, genel olarak komünist devletlerin ve Sovyetler Birliği'nin, özel olarak da Castro'nun Küba'sının desteğiyle dünya çapında tırmanan eğilimler.

Guevarizm'in bir diğer savunucusu, bu temeller üzerinde tutarlı, üniter bir teorik çerçeve kurmaya çalıştığı düşünülebilecek olan Fransız entelektüel Régis Debray'dir. Debray o zamandan beri bundan kopmuştur.

Detaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

Che Guevara, "Guevarizm" olarak bilinen bir dizi fikir ve kavram geliştirdi. Düşünceleri Marksizm-Leninizm ve anti-emperyalizmi temel unsur olarak almış, devrimin nasıl gerçekleştirileceği ve sosyalist bir toplumun nasıl yaratılacağı üzerine düşünceler ekleyerek kendi kimliğini oluşturmuştur.

Gerilla savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Che Guevara silahlı mücadeleye temel bir rol vermiştir. Kendi deneyimlerinden yola çıkarak gerilla savaşı hakkında Fokoculuk olarak tanımlanan bir teori geliştirmiştir. Ona göre, bir ülkede devrim için "nesnel koşullar" mevcut olduğunda, öncü olarak küçük bir "odak" gerilla "öznel koşulları" yaratabilir ve genel bir halk ayaklanmasını başlatabilirdi.^[4]

Gerillalar, köylüler ve toprak reformu arasında yakın bir bağ olduğunu savundu. Bu pozisyon, onun düşüncelerini salt işçi-sanayi sosyalizminden farklılaştırdı ve Maoist fikirlere yaklaştırdı.

Gerilla Savaşı adlı kitabı Küba gerilla savaşında kullanılan taktik ve stratejilerin tartışıldığı bir el kitabıdır.

Ancak Che, belirli bağlamlarda silahlı mücadelenin yeri olmadığını, bu nedenle temsili demokrasi içinde katılım gibi barışçıl mekanizmaların kullanılması gerektiğini iddia etmiştir. Che, bu çizginin barışçıl ama "çok mücadeleci, çok cesur" olması gerektiğini ve ancak temsili demokrasi lehine olan yöneliminin halk içinde zayıflatılması halinde terk edilebileceğini belirtmiştir.^[5]

Yeni adam[değiştir | kaynağı değiştir]

Politik-teorik-askerî eylemini yönlendirdiği temel eksen Marksist hümanizmin başlangıcıydı. Başka bir deyişle Che, Marx'ın hümanizmi ile burjuva hümanizmi, geleneksel Hristiyan, hayırsever vb. arasında ayrım yapmanın elzem olduğunu öne sürer. "Sınıflar üstü" olduğunu iddia eden (ve son tahlilde burjuva olan) tüm soyut hümanizme karşı Che'ninki, Marx'ın insanın kurtuluşu gibi, açıkça proleter sınıf perspektifine bağlıdır. Böylece "kötü hümanizme" radikal bir şekilde karşı çıkarak şunu ilan eder: ve potansiyellerinin gerçekleştirilmesi ancak insanın insan tarafından sömürülmesini ortadan kaldıran ve insanların (proleterlerin) kendi toplumsal yaşam süreçleri üzerinde rasyonel egemenliğini ve kolektifliğini kuran işçilerin, köylülerin ve diğer sömürülen sınıfların devrimi ile gerçekleştirilebilir.

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Guevarizm, Uruguay ve Brezilya'da şehir gerilla savaşının önde gelen taktikçilerinden biri olan Abraham Guillén tarafından devrimci anarşist bir perspektiften eleştirilmiştir. Guillen şehirlerin gerilla için kırsaldan daha iyi bir zemin olduğunu iddia etmiştir (Guillen İspanya İç Savaşı gazisiydi). Guevarist ulusal kurtuluş hareketlerini eleştirdi (askeri danışman olarak yardım ettiği birçok gruptan biri olan Uruguaylı Tupamaros gibi).^[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alberto Bayo
• Carlos Marighella
• Küba Devrimi
• 26 Temmuz Hareketi
• Fokoculuk
• Gerilla savaşı
• Halk savaşı
• Kentsel gerilla savaşı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]