Gros tonaj (sıklıkla GT, G.T. veya gt şeklinde kısaltılır), geminin toplam iç hacmi ile ilgili birimsiz bir göstergedir. Sicile kayıtlı gros tonaj’dan (GRT) farklıdır.^[1] Sicile kayıtlı gros tonaj ve gros tonaj kavramlarının ikisi de geminin deplasman tonajı ile ilgili değildir ve deplasman tonajı veya detveyt tonajı ile karıştırılmamalıdır.

Gros tonaj, net tonaj ile birlikte, 1969'da IMO tarafından kabul edilen ve 18 Temmuz 1982'de yürürlüğe giren Gemilerin Tonajlarını Ölçme Hakkında Uluslararası Sözleşme'de tanımlanmıştır. Bu iki ölçü göstergesi, sicile kayıtlı gros tonaj ve net sicile kayıtlı tonajın yerine geçmiştir. Gros tonaj, geminin tüm kapalı alanlarının hesaplanması temeline dayanır, oysa eski sicile kayıtlı gros tonaj göstergesi, geminin bazı kapalı alanlarının hesaplanması temeline dayanırdı. Gros tonaj, geminin personelleriyle ilgili kuralları, güvenlik kuralları, kayıt ücretleri gibi şeyleri belirlemek için de kullanılır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gemilerin Tonajlarını Ölçme Hakkında Uluslararası Sözleşme, 1969'da IMO tarafından kabul edilmiştir.^[2] Bu sözleşme, eski ölçü göstergeleri olan sicile kayıtlı gros tonaj ve net sicile kayıtlı tonajın, gros tonaj ve net tonaj göstergeleriyle değiştirilmesini zorunlu hale getirmiştir.^[2] Bu, uluslararası tonaj ölçme sisteminin tanıtılması için yapılmış ilk başarılı girişimdir.^[2]

Ticari gemilerin tonajlarının ölçülmesi için önceleri çeşitli yöntemler denenmiştir fakat bu yöntemlerin birbirinden çok farklı olması nedeniyle tek bir uluslararası sisteme ihtiyaç duyulmuştur.^[2] Bu yöntemler, İngiltere Ticaret Heyeti'nde bulunan George Moorsom'un 1854'te tek bir yöntem geliştirmesine kadar sürmüştür.^[2]

Tonaj belirleme kuralları 18 Haziran 1982'den sonra inşa edilmiş bütün gemiler için zorunlu hale getirilmiştir.^[2] Bu tarihten önce inşa edilmiş gemilere, kullandıkları sicile kayıtlı gros tonajdan gros tonaj ve net tonaj göstergelerine geçmeleri için 12 yıl verilmiştir.^[2] Tonajların, gemilerin personelleriyle ilgili kuralları ve güvenlik kuralları için esas alınmasından beri, gemi sahiplerinin ekonomik olarak ayarlanmaları için, bu uzun dönem sağlanmıştır.^[2] Geminin tonajı, ayrıca, kayıt ücretlerini ve liman vergilerini belirlemek için de kullanılmıştır.^[2] Sözleşmenin hedeflerinden birisi de yeni hesaplanan tonajların, geleneksel gros ve net sicile kayıtlı tonajlardan çok farklı olmamasını sağlamaktı.

GT ve NT’nin her ikisi de geminin hacminin ölçülmesinden sonra, matematiksel formüllere uygulanmasıyla elde edilir.^[2] Gros tonaj, geminin tüm kapalı alanlarının hesaplanması temeline, net tonaj ise geminin kazanç sağlamakta kullanılan kapalı alanlarının (kargo alanlarının) hesaplanması temeline dayanır.^[2] Bu bilgilere ek olarak, bir geminin net tonajı, gros tonajının %30’undan az olmamalıdır.^[2]

Hesaplama[değiştir | kaynağı değiştir]

Gros tonajın hesaplanması, Gemilerin Tonajlarını Ölçme Hakkında Uluslararası Sözleşme'de (1969) EK 1'in 3. kuralında verilmiştir. Bu hesabın temelinde 2 değişken vardır:

• V, geminin tüm kapalı alanlarının m³ olarak toplam hacmini,
• K, geminin hacmine dayalı çarpanını ifade eder.

K çarpanının değeri, geminin m³ değerindeki toplam iç hacmine bağlı olarak değişir. Küçük gemilerde, K daha küçük; büyük gemilerde, K daha büyüktür. K, 0.22 ile 0.32 arası bir değer alır ve aşağıdaki formülle hesaplanır:

${\displaystyle K=0.2+0.02\times \log _{10}(V)\,}$

V ve K değerleri bilindiğinde GT hesabı aşağıdaki şekilde yapılır:

${\displaystyle GT=K\times V\,}$

Örnek olarak, toplam hacmi 10,000 m³ olan bir geminin gros tonajını şu şekilde hesaplayabiliriz:

• İlk önce K değeri bulunur:

${\displaystyle K=0.2+0.02\times \log _{10}(V)\,}$

${\displaystyle =0.2+0.02\times \log _{10}(10,000)\,}$

${\displaystyle =0.2+0.02\times 4\,}$

${\displaystyle =0.2+0.08\,}$

${\displaystyle =0.28\,}$

• Bilinen K ve V değerleri, GT formülünde yerine konulur:

${\displaystyle GT=K\times V\,}$

${\displaystyle =0.28\times 10,000\,}$

${\displaystyle =2,800\,}$

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Gemilerin Tonajlarını Ölçme Hakkında Uluslararası Sözleşme, 1969". 1969-06-23. 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012. 
• "Gemilerin Tonajlarını Ölçme Hakkında Uluslararası Sözleşme, 1969". Uluslararası Denizcilik Örgütü. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012. 
• Hayler, William B. (2003). American Merchant Seaman's Manual. Cornell Maritime Press. ISBN 0-87033-549-9. 

• Turpin, Edward A. (1980). Merchant Marine Officers' Handbook. Cornell Maritime Press. ISBN 9780870333798.