Maren Margrethe Thomsen, (bilinen adıyla: Maren Margrethe "Grethe" Bartram ya da "Thora"; d. 23^{[kaynak belirtilmeli]} Şubat 1924 – ö. 31 Ocak 2017), Danimarkalı kadın savaş suçlusudur. İkinci Dünya Savaşı sırasında Danimarka direniş hareketinden en az 53 kişi hakkında bilgi vermiştir.^[1] Bartram'a savaştan sonra idam cezası verildi. Ceza 1947'de müebbet hapis cezasına çevrildi. 1956'da serbest bırakıldı ve evli adı altında yaşadığı İsveç'teki Halland'a taşındı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Grethe Bartram, Aarhus'ta doğdu ve sekiz çocuğun ikincisi olarak fakir bir evde büyüdü. Her iki ebeveyni de ailenin sosyal çevreleri gibi Danimarka Komünist Partisi (DKP) üyesiydi. Babası Niels Peter Christopher Bartram (1896 doğumlu), güney Jylland'dandı ve Almanlarla birlikte I.Dünya Savaşı'na katıldı. Savaştan sonra bunalıma girdi ve çalışmakta zorlandı, ancak Midtbyen, Aarhus'ta küçük bir bisiklet tamir atölyesi işletmeyi başardı.^[1]

Bartram 13 yaşında okulu bıraktı ve 16 yaşında hamile kalana kadar çalışmaya devam etti. 12 Temmuz 1941'de işyerinden genç bir makinist olan Frode Thomsen (28 Mart 1920 doğumlu) ile evlendi. Evlilikleri uzun sürmedi, 1943 yazında sona erdi ve oğulları kayınvalidesinin yanında koruyucu bakıma alındı.

Muhbirlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağabeyi Christian Bartram da dahil olmak üzere Bartram'ın ailesi direnişe dahil oldu. Eylül 1942'de Danimarka polisi, Aarhus'taki Fredericiagade'deki bir dükkândaki sabotaj yangınıyla ilgili bilgi getirene 1000 Kron tutarında bir ödül veriyordu.^[2] Grethe Bartram, eyleme kimlerin katıldığını öğrendi ve polise bilgi verdi. Erkek kardeşi de dahil olmak üzere 5 kişi gözaltına alındı. Biri kaçtı, kalanlar 1 ila 10 yıl arasında hapis cezasına çarptırdı.^[3]

Bartram, bundan sonraki dönemde, direniş hareketi ile ilgili sosyal çevrelerinde yasadışı faaliyetlere katıldı. Mart-Nisan 1944'te Gestapo tarafından ajan olarak işe alındı ve Haziran ayında Samsing Grubu ve bağlı bir üniversite öğrencisi grubu tutuklandı ve sonunda Neuengamme toplama kampına gönderildiler. Aarhus'taki ve Jylland merkezindeki komünist direniş grupları tamamen etkisiz hale getirildi.

O zamanlar Bartram'a olan güven hâlâ yüksekti ve Ağustos 1944'te Aarhus'taki direniş için yeni bir direnişinin temsilcisi olarak Kopenhag'a gönderildi. Direniş daha sonra şüphelenilmeye başlandı. Bartram, kendinden şüphelenmelerini önlemek için tutuklanıp Frøslev Hapishane Kampında hapsedildi. Yardım etmediği için direniş birkaç kez onu öldürmeye çalıştı, ancak yalnızca onu yaralamayı başardılar. İyileşmesi için Almanya'ya gönderildi. Mart 1945'te, Danimarka'daki Alman kuvvetleri teslim olana kadar çalıştığı Kolding'deki Gestapo tarafından işe alındı. Teslim olduğu gün, 5 Mayıs, Esbjerg'deki Gestapo karargahındaydı ve burada direniş bombaları patlattığında yaralandı. Hızla iyileşti ve yardım almak için bisikletle Kolding'e gitti ama Gestapo çoktan tahliye olmuştu. Bartram daha sonra 10 Mayıs'ta tutuklandığı Brejning'e gitti.^[4]

Bartram kendi hesabına 5-700 Danimarka Kronu aldı. ancak Gestapo'dan bir tanık, muhbirlere ödenen paranın 3 / 4'ünü aldığını iddia etti, bu da ayda 1200-1500'e denk geliyordu.^[5]

Yargılanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Duruşma sırasında Grethe Bartram'ın İkinci Dünya Savaşı sırasında Danimarka direniş hareketinden en az 53 kişi hakkında bilgi verdiği ortaya çıktı. Bunlardan 15'i işkence görmüş ve 35'i Alman toplama kamplarında yaralanmıştı, 8'inin ölü veya kayıp olduğu bildirildi.

Bartram, çoğu suçu kabul etti ve 29 Ekim 1946'da Aarhus Ceza Mahkemesi tarafından ölüm cezasına çarptırıldı, daha sonra 22 Şubat 1947'de Vestre Landsret ve 4 Eylül 1947'de Danimarka Yüksek Mahkemesi tarafından onaylandı..^[1][6]

1945'ten sonra savaş suçlarından ölüm cezasına çarptırılan diğer Danimarkalı kadın Anna Lund Lorenzen'de olduğu gibi, idam cezası Adalet Bakanı Niels Busch-Jensen tarafından 9 Aralık 1947'de ömür boyu hapis cezasına çevrildi. Bartram o zamanlar gençti, "din karşıtı, komünist ve materyalist bir ruhla" yetiştirildiğini ve mali sıkıntıları olduğunu söylüyordu.^[7]

Bartram, 26 Ekim 1956'da on yıl hapis yattıktan sonra serbest bırakıldı ve İsveç'e taşındı.^[8] 1960'larda İsveç vatandaşı oldu ve 92 yaşında Vessigebro'da öldü.^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

• T. Lauridsen, John (2007). Over stregen - under besættelsen. Samvirke. ISBN 978-87-02-05199-5. 
• Bisgaard, Nina (1986). Kvinder i modstandskampen. Tiderne skifter. ISBN 87-7445-284-3. 
• Tamm, Ditlev (1984). Retsopgøret efter besættelsen. Jurist- og Økonomforbundets Forlag. ISBN 87-574-4261-4. 
• Haaest, Erik (1977). Udyr – eller hvad. Viking. ISBN 87-87503-03-4. 
• Skov Kristensen, Henrik (2010). Grethe Bartram – fra kommunist til gestapoagent. Nyt Nordisk Forlag. ISBN 978-87-17-04140-0. 
• Hauerbach, Sven (1945). 5. Kolonne. Aarhussabotørernes modige indsats. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015. 
• Wolthers, Signe (12 Aralık 2006). Gestopas største stikker. Samvirke. 
• Chr. Nielsen, Flemming (1995). Dødsdømt – benådet – straffet. Jyllands-Posten. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Grethe Bartram 9 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – biography in Dansk Kvindebiografisk Leksikon
• Storstikkeren 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Chapter 10 in Erik Haaests book, Udyr – eller hvad from 1977 in an updated e-version from 2006.
• Myter, Mordet i Højbjerg, Marie Lock-Hansen, Forlaget Din Bog 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.