Glengarry Glen Ross
Amerikalı oyun yazarı David Mamet’in 1984 tarihli oyununun İngiltere'de basılmış afişlerinden biri. Oyunun ilk gösterimi de Londra'da yapılmıştı.
Yazar	David Mamet
Karakterler	Shelly Levene John Williamson Dave Moss George Aaronow Richard Roma James Lingk Baylen
İlk gösterim	21 Eylül 1982, Londra
Ülke	ABD
Orijinal dil	İngilizce
Zaman ve mekân	Ofis ve çin restoranı
IBDB profili

Glengarry Glen Ross, David Mamet'in Pulitzer ve Tony ödülü kazanmış oyunudur. Oyun, isteksiz alıcılara istenmeyen emlakları satmak için birçok etik veya kanuni olmayan yola (yalanlardan ve dalkavukluktan rüşvete kadar) başvuran, dört umutsuz emlakçının hayatlarındaki iki günden parçalar gösterir. Oyun, kısmen, David Mamet'in 1960'ların sonunda Chicago'daki bir emlak ofisinde daktilograf olarak çalıştığı dönemden kalma tecrübelerine dayanır.

Mamet, oyunu görüşlerini almak üzere Harold Pinter'e sundu, hayran kalan Pinter, yönetmen Peter Hall'a oyunun yapımı için tavsiyede bulundu. Sonuç olarak oyunun dünya galası 21 Eylül 1982'de Londra'daki National Theatre'da yapıldı.^[1]

Oyun, Broadway'de, 25 Mart 1984'te açılışı ve 17 Şubat 1985'te kapanışı yaptı.^[2] Mamet'in uzun bir süredir Şikago'da iş arkadaşı olan Gregory Mosher^[3] tarafından yönetilen yapımın başrollerinde Joe Mantegna, Mike Nussbaum, Robert Prosky, Lane Smith, James Tolkan, Jack Wallace ve J.T. Walsh yer alır. Yapım, En İyi Oyun, En İyi Yönetmen ve iki oyuncusu Robert Prosky ve Joe Mantegna ile En İyi Aktör olmak üzere dört dalda Tony Ödülü'ne aday oldu.

Karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]

Richard Roma: Ofisteki en başarılı satıcı. Acımasız, aldatıcı ve ahlaksızdır ama aynı zamanda mesleğinde oldukça başarılıdır çünkü müşterilerinin zayıflıklarını anlayabilmek gibi bir yeteneği vardır ve bu zayıflıkları oldukça iyi bir şekilde sömürmektedir. Roma iyi bir konuşmacıdır ve konuşmalarında genellikle görkemli denilebilecek şiirsel monologlar kullanır.

Shelly "Makine" Levene: Daha yaşlı ve bir zamanlar başarılı olmuş, son zamanlarda düşen ve uzun bir süredir büyük bir iş yapamamış bir satıcıdır. Hasta bir kızı vardır ve çaresiz bir şekilde paraya ihtiyaç duymaktadır. Bu yüzden sürekli olarak geleceği daha parlak ipuçlarına ulaşabilmek için Williamson'ın peşindedir.

James Lingk: Roma'nın en son müşterisi olan ürkek, orta yaşlı bir adamdır. Kolayca idare edilebilir bir adam olan Lingk Roma'yı son derece karizmatik bulmaktadır.

John Williamson: Ofis idarecisi. Satıcılar Williamson'ı aşağılar ve ona tepeden bakarlar, ancak ipuçlarını elinde bulundurduğundan satıcılar çaresizce ona muhtaçtır.

George Aaronow: Kendine güveni ve umutları az olan bir satıcı.

Dave Moss: Büyük hayalleri ve planları olan koca ağızlı bir satıcı. Moss kendisine yaptıkları baskı yüzünden Williamson, Mitch ve Murray'a kızgındır, bu yüzden en iyi satış listelerini çalarak rakip şirkete satmayı düşünmektedir. Bu iş için de Aaronow'u potansiyel bir suç ortağı olarak görür.

Baylen: Polis dedektifi. Son perdede ofise hırsızlık olayını araştırmak ve kapalı kapılar ardında ofisteki herkesi sorgularken görülür.

Mitch ve Murray: Bu görünmeyen karakterler emlak ofisinin sahipleridir.

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

1. PERDE (Çin restoranında)

1. Sahne: Shelly Levene büyük bir bunalımdadır ve herhangi bir satış yapamamıştır. O paraya muhtaçtır ve işleri tersine döndüremezse yakında kovulacaktır. Ofis idarecisi Williamson'ı "Glengarry ipuçlarının"' (firmanın yakın gelecekte satıyor olacağı pahalı mallar için belirlenen potansiyel müşterilerin adresleri ve telefon numaraları) bir kısmını vermesi konusunda ikna edebilmek için akla gelebilecek her yolu dener. Williamson onu inatçı bir şekilde reddeder. Levene Williomson'ı önce cezbetmeyi dener ardından tehdit eder en sonundada rüşvet teklifinde bulunur. Williamson birkaç tane satmak konusunda gönüllüdür fakat peşin para ister. Levene peşin para veremez ve herhangi bir ipucu alamadan uzaklaşır.

2. Sahne: Dave Moss ve George Aaronow, büyük patronlar Mitch ve Murray'dan şikayetçidirler. Başarılı olmak konusundaki baskıcı idareden şikayetçidirler. Moss, Aaronow'a Glengarry ipuçlarını çalıp başka bir şirkete satarak Mitch ve Murray'ı arkadan vurmaları gerektiğini söyler. Moss'un planı Aaronow'un ofise girip hırsızlık süsü vererek başlıca ipuçlarını çalmasını gerektirecekti. Aaronow planın bir parçası olmak istemez, ancak Moss yasal olarak çoktan suç ortağı olduğunu çünkü planı dinlediğini söyleyerek onu yıldırır.

3. Sahne Ricky Roma, uysal orta yaşlı James Lingk isimli bir adamla birlikteyken, uzun bağlantısız ama zorlama bir monologa girişir. Roma en sonuna kadar Lingk'e satmayı düşündüğü emlak konusuna girmez.

2. PERDE (Ofiste)

Biri ofise girmiştir ve Glengarry ipuçları da dahil her şeyi çalmıştır. Williamson polis çağırmıştır. Polis dedektifi Williamson'ın ofisinde kapalı kapıların ardında her satıcıyı sorguya çekmektedir. George Aaronow aşırı dercede sinirlidir ve suçlu görünmektedir.

Shelly Levene gayet mutlu ve coşkulu bir şekilde ofise girer, çünkü o sonunda büyük bir arsayı Nyborg isimli bir çifte satmıştır. Bu neşesiyle ofisin savaş alanına döndüğünün farkına güçlükle varır.

James Lingk, Ricky Roma'yı bulmak için sinirli bir şekilde ofise girer. Lingk'in karısı ona kontratı iptal etmesini emretmiştir ve İllionis yasalarının işaret ettiği gibi, imzaladığı kontratı 72 saat içerisinde iptal etmeye hakkı vardır. Lingk çekin geri çevrilmesini ister. Roma, kontratın teslim edilmediğini ve çekin de henüz bozdurulmadığını söyleyerek onu oyalamaya çalışır. O esnada durumdan tamamen bihaber olan Willamson, Lingk'i rahatlatmak amacıyla kontratın yollandığını ve de çekin nakte çevrildiğini söyler. Daha sonra Lingk eyalet savcısına başvurmak üzere ofisten ayrılır.

Ricky Roma, ona büyük bir satışı ve sonrasında alacağı komisyonu kaybettiren Williamson'a çok kızgındır. Onu aşağılar, küçük düşürür ve sorar "sana erkeklerle çalışabileceğini kim söyledi?" Roma konuşmasını bitirdiğinde dedektif tarafından sorgulanmak üzere ayrılır. Roma ayrıldığı zaman Levene onun kaldığı yerden Williamson'a hakaretler savurmaya devam eder, ona çekin nakite çevrilmesi ve kontratın işleme konulması konusunda yalan söylemenin çok aptalca bir hareket olduğunu söyler.

Williamson, yalan söylediğinin sadece gerçek hırsız tarafından bilinebileceğinin farkına varır. Sadece gerçek hırsız çekin ve kontratın Williamson'ın masasının üstünde olduğunu bilebilirdi. Williamson, Levene'i suçlar ve onu şüphelerini dedektife anlatmakla tehdit eder. Levene pes eder ve dokunaklı bir şekilde hırsızlığı David Moss ile birlikte yaptıklarını itiraf eder. Bir kez daha hırsızlığı unutması için Williamson'a rüşvet vermeyi dener. Williamson'a Nyborg'lara yaptığı satıştan alacağı komisyonu vermeyi teklif eder. Williamson bu teklife gülerek, Nyborg'ların hiç parası olmayan sadece satıcılarla konuşmayı seven iki yaşlı manyak olduklarını söyler. Williamson Nyborg'lar gibi değersiz ipuçları ile Shelly'yi aylarca oyalamıştır, çünkü Levene'den hoşlanmamaktadır.

Roma'nın sorgusu bittiğinde Williamson dedektife hırsızların Levene ve Moss olduklarını söylemek üzere gider. Williamson ve Levene arasında neler olduğu konusunda hiçbir fikri olmayan Roma, Levene'e kendi ortaklıklarını oluşturmaları gerektiğini söyler. Dedektif çıkar ve Shelly'yi çağırır, Shelly uysal bir şekilde dedektifle birlikte yola koyulur.

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun, istediklerini alabilmek için (emlak peşinatları, değerli ipuçlarına erişim, komplolarda düzeni işbirliği) müşterileri, ofis idarecisini ve hatta birbirlerini ikna etmeye uğraşan satıcı karakterlerinin inandırıcı durmaksızın ve monoton bir biçimde konuşmalarının akışı bakımından, dikkat çekicidir. Oyun ayrıca terbiye edilmemiş lisanıyla izleyicileri şoke etmiştir. Oyun içinde "f*ck" ve onun varyasyonları yaklaşık olarak 150 kere kullanılır. David Mamet bu şeklideki diyalog kullanımını "bu şekilde konuşan insanlar gerçeği söylüyordur. Onlar düşünceleri kurumsallaştırmazlar" yorumuyla savundu.^[4]

Erken sahnelerin birinde umutsuz satıcı Shelly Levene, ofis idarecisi Williamson'ı Glengarry ipuçlarını vermesi konusunda ikna etmeye çalışırken yaşanan diyalog:

LEVENE: I need the leads. I need them now. Or I'm gone, and you're going to miss me, John, I swear to you.

WILLIAMSON: Murray...

LEVENE: ...you talk to Murray...

WILLIAMSON: I have. And my job is to marshal those leads...

LEVENE: Marshal the leads...marshal the leads? What the fuck, what bus did you get off of, we're here to fucking sell. Fuck marshaling the leads. What the fuck talk is that? What the fuck talk is that? Where did you learn that? In school?

(pause)

That's "talk," my friend, that's "talk." Our job is to sell. I'm the man to sell. I'm getting garbage.

(pause)

You're giving it to me, and what I'm saying is it's fucked.

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Glengarry Glen Ross oyunun dünya galası 21 Eylül 1983'te Londra'da, National Theatre'daki Cottlesloe Theatre'da yapılmıştır.Bill Bryden tarafından yönetilen oyunun ilk oyuncu kadrosu:

Film[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun 1992'de aynı isimle sinemaya uyarlandı. Filmin yönetmeni James Foley'dir ve oyuncuları; Jack Lemmon (Shelley Levene), Al Pacino (Ricky Roma), Ed Harris (Dave Moss), Alan Arkin (George Aaronow), Kevin Spacey (John Williamson), Alec Baldwin (Blake), Jonathan Pryce (James Lingk), Jude Ciccolella (Dedektif Baylen) şeklindedir. Al Pacino filmdeki performansı ile En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'ne aday oldu.

Ödüller ve adaylıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödüller

• 1984 Pulitzer Drama Ödülü
• 2005 Drama Desk Award - Dikkat Çekici Yeniden Yapım
• 2005 Tony Ödülü - En İyi Yeniden Yapım

Adaylıklar

• 1984 Drama Desk Award - Dikkat Çekici Yeni Oyun
• 1984 Tony Ödülü - En İyi Oyun

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]