Gaetano Donizetti
Gaetano Donizetti
Doğum	29 Kasım 1797 Bergamo, İtalya
Ölüm	8 Nisan 1848 (50 yaşında) Bergamo, İtalya
Meslek	Müzisyen, opera bestecisi
İmza

Domenico Gaetano Maria Donizetti (29 Kasım 1797, Bergamo, İtalya – 8 Nisan 1848, Bergamo) İtalyan opera bestecisi. En ünlü bestesi 1835 yılında bestelediği Lucia di Lammermoor 'dir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altı çocuklu bir ailenin beşinci çocuğu olarak çok fakir bir ortamda dünyaya geldi. Babası Andrea tefeci dükkânında görevliydi, annesi Domenica Nava ise terziydi. Müzikle ilgisi olmayan ailesine rağmen, Donizetti'nin içindeki gizli yetenekler opera bestecisi olan Simon Mayr'in desteği altında ortaya çıktı. Mayr, 1806 yılında parasız eğitim veren bir müzik okulu kurmuştu. Donizetti bu okula katılan ilk öğrencilerdendi ve 1814 yılına kadar burada eğitim gördü. Bu okul, İtalya'nın diğer şehirlerinde sık rastlanmayan bir müzik eğitimi veriyordu. Mayr, Donizetti'ye büyük destek sağladı, hatta iki yıl boyunca Bolonya'daki Padre Mattei'den konturpuvan dersi alması için maddi destek verdi. Donizetti, 1817 yılında Bergamo'ya döndüğünde Mayr, genellikle Venedik'te iş yapan bir kuruluştan kontrat almasını sağladı. Donizetti'nin "Zoraida di Granata" operası Napoli operası ile verimli bir anlaşma yapmasını sağlayacak kadar başarılı bulunmuştu.

Meteorik kariyeri olan çağdaşlarının aksine Donizetti, şöhret basamaklarını ağır ağır tırmandı. 1822 yılında Napoli'de besteci olarak çalışmaya başladı Ve içlerinde "L'ajo nell'imbarazzo" ve "Elisabetta al Castello di Kenihvorth" olan bazı güzel eserlerini besteledi. Fakat ilk büyük başarısı ancak 1830 yılında Milano'da Teatro Carcano'da oynanan Anna Bolena ile geldi. Eser Öyle büyük ilgi uyandırdı ki kısa zamanda Paris, Londra, Madrid, Dresden ve Havana'da oynandı. Enerjik çatışmalar ve vokal gösterişe dayalı Anna Bolena, Donizetti'nin sıklıkla kullanacağı; İngiltere, İskoçya ve delilik temalarını içeren ilk operasıdır. En çok bilinen operası Lucia di Lammermoor da aynı temaları içerir.

Verimli, rahat ve zengin bir şekilde çalışma masasında oturur, etrafını saran kıskançlıklara karşı duyarsız ve habersiz bir şekilde kantatların, dini eserlerin ve motetlerin yanında başarılı iki üç operayı bir yıl içinde besteler, üzerine düşen her görevi yapardı. Kontrat, libretto ve tiyatrolardaki kargaşalara rağmen ayrıca Napoli Konservatuvarında öğretmenlik görevi de üstlenmişti. Her ne kadar en güzel eserlerini Napoli'de verdiyse de bu şehirde hep bir yabancı olarak kaldı.

Roma'lı bir avukatın kızı olan Virginia Vasselli ile 1828 yılında evlendi. Üç çocuklarından hiçbir tanesi çocukluk yaşlarından sağ olarak kurtulamadı. Karısının 1837 yılında kolera salgınından ölmesi Donizetti'yi ciddi bir bunalıma soktu.

Karısının ölümünden sonra ve en güzel operaları San Carlo tarafından reddedilince ayrıca konservatuvardaki müdürlük görevi kendisine verilmeyince Donizetti bu şehri terk etmeye karar verdi. Böylece 1838 yılında Napoli, en güzel operalarını (Aşk iksiri (L'elisire d'amore)(1832), Parisina (1833), Lucrezia Borgia (1833), Maria Stuarda (1834), Roberto Devereux (1837)), ayrıca hepsinden başarılı olarak kabul edilen Lucia di Lammermoor (1835) besteleyen Donizetti'yi sonsuza dek kaybetmiş oldu.

Napoli Operası ile olan kontratını iptal etmesi Avrupa'daki diğer büyük operalarla serbestçe çalışmasına imkân verdi. Aşk iksiri (L'elisire d'amore) işte bu zamanda, 1832 yılında Milano'da bestelenmiştir.

Olağanüstü verimli olması ve hızlı çalışması aldığı birçok opera kontratını ve diğer opera dışı kontratları tamamlamasına olanak veriyordu. Değişik operalar için yılda beş tane eser besteliyor, bunlar bir perdelik komedilerden ciddi dramlara kadar çeşitlilik içeriyordu.

Zor bir durum içinde olduğunu gören arkadaşı Rossini, onu Paris'e çağırdı. Diğer operaları başarı ile oynanırken, Donizetti burada yeni eserler vermeye başladı. Paris'te yeteri kadar para kazanıp emekliye ayrılmayı düşünse de, fizik ve akıl sağlığının bozulmaya başlaması onu daha yoğun bir şekilde çalışmaya mecbur ediyordu.

Paris Operası için yaptığı ilk çalışma Corneille'in harika ve etkileyici oyunundan temelini alan "Poliuto" operasının yeniden yorumlanmış hali olan Les Martyres oldu. Poliuto operası birkaç ay önce İtalyan sansür kurulu tarafından yasaklanmış bir eserdi. Donizetti'nin Paris'te onu taçlandıracak olan operalarının her ikisi de komedi tarzında oldu: La fille du Regiment ve Don Pasquale. Don Pasquale Theatre Italien için bestelenmişti. Bu operanın bestelenişi sırasında Donizetti: "Konu insanı memnun ederse kalp konuşur, insanın kafası ileri doğru hamle yapar ve el yazar" demiştir.

1840'larda Avusturya, İtalya'nın büyük bir bölümünü işgal etmiş olmasına rağmen Avusturya'daki Kapellmeister pozisyonunu 1842 yılında kabul etti. Giuseppe Verdi'nin aksine Donizetti, politik olaylara karşı oldukça duyarsızdı. 1848 yılında Verdi, "La Battaglia di Legnano" operasıyla Avusturya işgaline karşı oldukça politik mesajlar yollayacaktı.

Donizetti melankolik yapısı, garip hareketlen ve felçli olmasına rağmen opera bestelemeye devam etti. 1845 yılında Paris'e geri döndü, yeğeni onu doktor gözetimine aldırdı. Frengi kaynaklı beyin-omurilik bozulması teşhisi konuldu. 17 ay boyunca Paris dışında bir sanatoryumda kaldı. 1847 yılında konuşamaz ve felçli bir halde Bergamo'ya geri döndü ve 1848 yılında ölene kadar burada kaldı.

Donizetti, İtalyan Romantik dönemin en verimli sanatçılarından biri olarak kabul edilir. Operaları dramatik yapı taşır ve karakter betimlemelerini ustaca yorumlar. 23 yaşındaki bariton Giorgio Ronconi'nin olağanüstü yeteneğinden etkilenmiş ve bu baritona göre eserler yazmıştır. Böylelikle ilende Verdi tarafından daha da geliştirilecek olan ses tipinin gelişimini başlattığı bilinir.

Seçilmiş eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Donizetti klasik batı müziğinin çok sayıda türünde, çok sayıda eser vermiş olan bir bestecidir. Hazırladığı eserler arasında 75'ten fazla sayıda opera, 16 senfoni, 19 yaylısazlar quarteti, 193 şarkı, 45 duet, 3 orotaryo, 28 kantata, çok sayıda enstrümantal konçerto, sonata ve diğer oda müziği türleri eserleri bulunmaktadır. Ancak opera türünde üstün yetenek gösteren bestelediği şaheser opera eserleri ile çok tanınmıştır.

Operaları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Il Pigmalione (1816; 13.10.1960 Teatro Donizetti, Bergamo)
• Enrico di Borgogna (14.11.1818 Teatro San Luca, Venedik)
• Una follia (17.12.1818 Teatro San Luca, Venedik) (kayıp)
• Le nozze in villa (1821? Teatro Vecchio, Mantua)
• Il falegname di Livonia, ossia Pietro il grande (26.12.1819 Teatro San Samuele, Venedik)
• Zoraïda di Granata (28.1.1822 Teatro Argentino, Roma)
• La zingara (12.5.1822 Teatro Nuovo, Napoli)
• La lettera anonima (29.6.1822 Teatro del Fondo, Napoli)
• Chiara e Serafina, ossia I pirati (26.10.1822 Teatro alla Scala, Milano)
• Alfredo il grande (2.7.1823 Teatro San Carlo, Napoli)
• Il fortunato inganno (3.9.1823 Teatro Nuovo, Napoli)
• Zoraïda di Granata [rev] (7.1.1824 Teatro Argentino, Roma)
• L'ajo nell'imbarazzo (4.2.1824 Teatro Valle, Roma)
• Emilia di Liverpool (28.7.1824 Teatro Nuovo, Napoli) (L'eremitaggio di Liverpool)
• Alahor in Granata (7.1.1826 Teatro Carolino, Palermo)
• Don Gregorio [rev of L'ajo nell'imbarazzo] (11.6.1826 Teatro Nuovo, Napoli)
• Elvida (6.7.1826 Teatro San Carlo, Napoli)
• Gabriella di Vergy (1826; 29.11.1869 Teatro San Carlo, Napoli) (Gabriella)
• Olivo e Pasquale (7.1.1827 Teatro Valle, Roma)
• Olivo e Pasquale [rev] (1.9.1827 Teatro Nuovo, Napoli)
• Otto mesi in due ore (13.5.1827 Teatro Nuovo, Napoli) (Gli esiliati in Siberia)
• Il borgomastro di Saardam (19.8.1827 Teatro del Fondo, Napoli)
• Le convenienze teatrali (21.11.1827 Teatro Nuovo, Napoli)
• L'esule di Roma, ossia Il proscritto (1.1.1828 Teatro San Carlo, Napoli)
• Emilia di Liverpool [rev] (8.3.1828 Teatro Nuovo, Napoli)
• Alina, regina di Golconda (12.5.1828 Teatro Carlo Felice, Cenova)
• Gianni di Calais (2.8.1828 Teatro del Fondo, Napoli)
• Il paria (12.1.1829 Teatro San Carlo, Napoli)
• Il giovedi grasso (26.2.1829? Teatro del Fondo, Napoli) (Il nuovo Pourceaugnac)
• Il castello di Kenilworth (6.7.1829 Teatro San Carlo, Napoli)
• Alina, regina di Golconda [rev] (10.10.1829 Teatro Valle, Roma)
• I pazzi per progetto (6.2.1830 Teatro San Carlo, Napoli)
• Il diluvio universale (28.2.1830 Teatro San Carlo, Napoli)
• Imelda de' Lambertazzi (5.9.1830 Teatro San Carlo, Napoli)
• Anna Bolena (26.12.1830 Teatro Carcano, Milano)
• Le convenienze ed inconvenienze teatrali [rev, Le convenienze teatrali] (20.4.1831 Teatro Canobbiana, Milano)
• Gianni di Parigi (1831; 10.9.1839 Teatro alla Scala, Milano)
• Francesca di Foix (30.5.1831 Teatro San Carlo, Napoli)
• La romanziera e l'uomo nero (18.6.1831 Teatro del Fondo, Napoli) (libretto kayıp)
• Fausta (12.1.1832 Teatro San Carlo, Napoli)
• Ugo, conte di Parigi (13.3.1832 Teatro alla Scala Milano)
• L'elisir d'amore (12.5.1832 Teatro Canobbiana, Milano)
• Sancia di Castiglia (4.11.1832 Teatro San Carlo, Napoli)
• Il furioso all'isola di San Domingo (2.1.1833 Teatro Valle, Roma)
• Otto mesi in due ore [rev] (1833, Livorno)
• Parisina (17.3.1833 Teatro della Pergola, Floransa)
• Torquato Tasso (9.9.1833 Teatro Valle, Roma)
• Lucrezia Borgia (26.12.1833 Teatro alla Scala Milan)
• Il diluvio universale [rev] (17.1.1834 Teatro Carlo Felice, Cenova)
• Rosmonda d'Inghilterra (27.2.1834 Teatro della Pergola, Floransa)
• Maria Stuarda [rev] (18.10.1834 Teatro San Carlo, Napoli) (Buondelmonte)
• Gemma di Vergy (26.10.1834 Teatro alla Scala, Milano)
• Maria Stuarda (30.12.1835 Teatro alla Scala, Milano)
• Marin Faliero (12.3.1835 Théâtre-Italien, Paris)
• Lucia di Lammermoor (26.9.1835 Teatro San Carlo, Napoli)
• Belisario (4.2.1836 Teatro La Fenice, Venedik)
• Il campanello di notte (1.6.1836 Teatro Nuovo, Napoli)
• Betly, o La capanna svizzera (21.8.1836 Teatro Nuovo, Napoli)
• L'assedio di Calais (19.11.1836 Teatro San Carlo, Napoli)
• Pia de' Tolomei (18.2.1837 Teatro Apollo, Venedik)
• Pia de' Tolomei [rev] (31.7.1837, Sinigaglia)
• Betly [rev] ((?) 29.9.1837 Teatro del Fondo, Napoli)
• Roberto Devereux (28.10.1837 Teatro San Carlo, Napoli)
• Maria de Rudenz (30.1.1838 Teatro La Fenice, Venedil)
• Gabriella di Vergy [rev] (1838; 8.1978 recording, Londra)
• Poliuto (1838; 30.11.1848 Teatro San Carlo, Napoli)
• Pia de' Tolomei [rev 2] (30.9.1838 Teatro San Carlo, Napoli)
• Lucie de Lammermoor [rev of Lucia di Lammermoor] (6.8.1839 Théâtre de la Rennaisance, Paris)
• Le duc d'Albe (1839; 22.3.1882 Teatro Apollo, Roma) (Il duca d'Alba)
• Lucrezia Borgia [rev] (11.1.1840 Teatro alla Scala, Milanpo)
• Poliuto [rev] (10.4.1840 Opéra, Paris) (Les martyrs)
• La fille du régiment (11.2.1840 Opéra-Comique, Paris)
• L'ange de Nisida (1839; ?)
• Lucrezia Borgia [rev 2] (31.10.1840 Théâtre-Italien, Paris)
• La favorite [rev of L'ange de Nisida] (2.12.1840 Opéra, Paris)
• Adelia (11.2.1841 Teatro Apollo, Roma)
• Rita, ou Le mari battu (1841; 7.5.1860 Opéra-Comique, Paris) (Deux hommes et une femme)
• Maria Padilla (26.12.1841 Teatro alla Scala' Milano)
• Linda di Chamounix (19.5.1842 Kärntnertortheater, Viyana)
• Linda di Chamounix [rev] (17.11.1842 Théâtre-Italien, Paris)
• Caterina Cornaro (18.1.1844 Teatro San Carlo, Napoli)
• Don Pasquale (3.1.1843 Théâtre-Italien, Paris)
• Maria di Rohan (5.6.1843 Kärntnertortheater, Viyana)
• Dom Sébastien (13.11.1843 Opéra, Paris)
• Dom Sébastien [rev] (6.2.1845 Kärntnertortheater, Viyana)

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Opera
• Gaetano Donizetti operaları listesi
• Opera bestecileri listesi
• Donizetti Paşa

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• ArkivMusic sitesi Gaetano Donizetti eserleri ses kayıtları listesi 2 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Opera.Stanford sitesi Gaetano Donizetti maddesi 12 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 12.4.2010)
• Gaetano Donizetti eserleri için IMSLP parasız partisyon notaları IMSLP International Music Score Library Project 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 12.4.2010)