Füzeler, roketlerden farklı olarak sadece atmosferde çalışan çeşitli güdüm sistemleri ile (görüntü algılayıcılar, ısıl algılayıcılar, radar, ataletsel algılayıcılar, GPS, vb.) hedefe yönelen karmaşık silahlardır. Hava savaşı ve hava savunma savaşı'nın önemli parçasıdır. Füzeler çoğunluka roket motoruna sahiptirler. Çeşitli füzelerin jet motoru da bulunabilmektedir. Füzelere zaman zaman güdümlü roket de denilmektedir. Roket motoru olmayan sistemlere ise güdümlü mühimmat adı verilmektedir. Sualtı torpidoları gibi havada gitmeyen sistemler, karmaşık güdüm sistemlerine sahip olmalarına rağmen füze sınıflandırması içinde kabul edilmezler. Füzelerin beş sistem bileşeni vardır: hedefleme, güdüm sistemi, uçuş sistemi, motor ve savaş başlığı.

Füzeler, farklı amaçlar için uyarlanmış tiplerde gelir: karadan karaya füze ve havadan karaya füzeler (balistik füze, seyir füzesi, gemisavar füzesi, taşınabilir hava savunma sistemi, güdümlü tanksavar füzesi vb.), karadan havaya füzeler (ve anti-balistik füze), havadan havaya füzeler ve uydusavar silahlar.^[1] Füze atmak için gemiler, füze tankı, füze kulesi, füze aracı kullanılır.

Füzeler, geçmişte genellikle uzun menziller için kullanılmışlardır. Nedeni ise öncelikle sistemin pahalılığı ve aynı zamanda güdüm sisteminin devreye girebilmesi için zaman gerekmesiydi. Kısa mesafede kullanıldığında güdümsüz bir silahla yapılan atıştan bir farkı yoktu.^[2]

Günümüzde hem uzun hem de kısa menzilli çok sayıda tipi mevcuttur. Bilişim teknolojisindeki gelişmeler, elektronik sistemlerin logaritmik mertebede ucuzlaması, güdümsüz sistemlerin lojistik destek yükünün fazlalığı, güdümsüz sistemler ile çevreye ve sivillere verilen yüksek zararlar, hareketli ve/veya zaman kritik hedeflerin güdümsüz sistemler ile vurulma zorlukları, vb. sebebiyle füze sistemleri gün geçtikçe daha fazla tercih edilir olmuştur.^[3]

Güdümsüz sistemlere göre daha pahalı olan füze sistemlerinin kullanılabilmesi için en önemli unsur zamanında, hızlı ve doğru gerçekleştirilen keşif, gözetleme, istihbarat, hedef tespitidir. Yetersiz hedef istihbaratı durumunda güdümsüz bir sistem ile yapılan çoklu atışlarda hedefi vurma olasılığı daha yüksektir. Tabi bu atışta bölgede hedefle birlikte hedef dışındaki her şeye zarar verilebilir. Doğru ve zamanında istihbarat yoksa füzeler hedefi hassas bir biçimde ıskalar.

Tahrik gücü olmayan havadaki patlayıcı cihazlar, bir topçu tarafından ateşlenirse, mermiler ve uçak tarafından düşürülürse bombalar olarak adlandırılır. Güdümsüz jet güdümlü füzeler genellikle topçu roketi olarak tanımlanır.

İlk Örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Operasyonel bir şekilde kullanılan ilk modern füze örnekleri Almanların 2. dünya savaşında kullandığı V-1 füzesi ve V-2 roketleridir. Bu iki füzede güdüm için mekanik otopilotlar içermektedir. Bu otopilotlar fırlatmadan önce belirlenmiş rotayı takip etmek üzere ayarlanırlar.^[4] Naziler Almanya'dan İngiltere'yi bombalamak için savaş boyunca bu füzeleri kullanmıştır ayrıca basit radyo kontrollü anti gemi ve anti uçak füzelerinin de kullanıldığı bilinmektedir. radyo kontrollü roketler yer istasyonundan manuel olarak kontrol edilmektedir.^[5]

Teknoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Güdümlü füzeler birçok alt komponentte oluşmaktadır. Bunlar;

• Güdüm
• Arayıcı (hedef bulucu) sistem
• Uçuş kontrol sistemi
• Motor
• Savaş başlığı

Güdüm Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

füze güdümü için en yaygın kullanılan yöntem hedeften yayılan bir radyasyonu takip etmektir. Bu radyasyon kızılötesi, laser veya radyo dalgası olabilir.^[6] füze arayıcı başlığı hedef uçağın motorundan çıkan ısı, gövdesinden yansıyan görünür veya kızılötesi ışık veya radyo dalgalarını takip ederek güdüm sistemine sinyalleri gönderir. Bu radyasyonu füze bir dalga üreteci ile kendisi de üretebilir. özetle füze hedefi belirlemek için bir radar teknolojisi kullanır. ek olarak bu radyasyon bazı tür füzeler için 3. bir bölgeden hedefe yansıtılarak da gönderilebilir. Bu yöntem anti tank füzeleri için yaygın olarak kullanılmaktadır (bkz. javelin).

bu anlatılanlar kapsamında füze güdüm sistemlerini arayıcı tiplerine göre 3 temel kategoriye ayırabiliriz. Bunlar;

• Aktif güdüm: füze kendi ürettiği radar sinyallerinin hedeften yansıması ile hedefini takip eder.
• Yarı aktif güdüm: füze 3. bir noktadan hedefn işaretlenmesine ihtiyaç duyar. 3. nokta bir geminin, hava savunma sisteminin ya da uçağın yerleşik radarı olabilir. füze hedeften yansıyan sinyalleri tespit ederek hedefi bulur.
• Pasif güdüm: füze güneş ışığı gibi hedefin doğal yollardan yaptığı ışımaları takip eder. motor ısısı, hedef gövdesinin görüntü işleme ile takibi, kızılötesi kamera ile hedef takibi bu güdüm çeşidine örnek olarak verilebilir. (detaylı bilgi için bkz.)

Uçuş Kontrol Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

füzenin güdüm sisteminden aldığı veri ile hedefine düzgün bir şekilde uçabilmesi için gerekli olan kontrol yüzeylerini yönetir. füzenin üzerinde bulunan kanatçıklar ve itki vektör kontrolü bunlara örnek olarak verilebilir.^[7] Diğer bir yöntem ise hedefin yerini bilerek ve INS, TERCOM veya uydu güdüm gibi bir güdümlü bomba sistemi kullanarak füzeyi hedef almaktır.

Motor[değiştir | kaynağı değiştir]

Motor roketin hareketi için gerekli olan itkiyi üretir. Katı yakıtlı roket motoru, sıvı itici yakıtlı roket, hibrit ve hava soluyan motorlar olmak üzere 4 genel başlığa ayrılabilir. seyir füzeleri genellikle uzun süreli çalışabilmek için ramjet veya turbojet motor kullanırlar ki bu motorlar hava soluyan motorlar sınıfına girerler. yüksek hızlı ve düşük hacimli füzeler ise genellikle katı yakıt kullanırlar. Bunun genel sebebi katı yakıtlı roket motorlarının düşük hacimli bir tasarımda daha kolay uygulanabilir olmasındandır.

Savaş Başlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Füzenin hedefini gerçekleştirmesi için yerleştirilmiş faydalı yüktür. Farklı hedefler için farklı türde mühimmatlar kullanılabilir. Savaş başlıkları en yaygın olarak yüksek patlayıcı madde tiptedir ve genellikle sertleştirilmiş hedefleri yok etmek ve güdümlü bir silahın doğruluğundan yararlanmak için boşluklu imla hakkı kullanır. Diğer savaş başlığı türleri arasında misket bombası, yakıcı bomba, nükleer silahlar, kimyasal silahlar, biyolojik silahlar, radyolojik silahlar veya KE mermisi bulunur.^[8]

Görevlerine Göre Temel Füze Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Balistik Füzeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Balistik füzeler fırlatıldıktan sonra belirli balistik bir rotayı takip eden füzelerdir. Bazı türleri atmosfer dışında hareket ederek dünyanın öbür ucundaki hedefleri vurabilecek kabiliyete sahip olabilir.

Seyir Füzeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyir füzeleri genellikle radarlara ve hava savunma sistemlerine yakalanmamak adına alçak irtifadan uzun mesafeleri kat edebilen füzelerdir. böylelikle uzak ve stratejik hedefleri düşmana tespit edilmeden imha edebilirler.

Anti gemi ve Anti Denizaltı Füzeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

anti gemi ve anti denizaltı füzeleri özellikle deniz araçlarını imha için özelleştirilmiş füzelerdir. Anti denizaltı füzeleri genellikle bir torpidoyu hedef bölgeye götürecek şekilde tasarlanmış füzelerdir.

Anti Tank Füzeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anti tank füzeleri tankların imhası için üretilmiş füzelerdir. omuzdan veya kara aracından fırlatılan türleri bulunmaktadır.

Karadan Havaya Füzeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadan havaya atılan füzeler genellikle bir hava aracının imhası veya tehdidi için kullanılır. Bu füzeler genellikle hedefini direkt olarak vurmaz. Füze patlayıcısının etki alanına girecek şekilde en verimli rotayı izler.

Hava Hava Füzeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hava hava füzeleri hava araçlarından diğer hava araçlarını vurmak için kullanılan füzelerdir. Hedef araçlar genellikle yüksek manevra kabiliyetine sahip oldukları için yüksek manevra kabiliyetine sahip olarak üretilirler. (örn. gökdoğan)

Anti uydu Füzeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tür füzeler yörüngedeki uyduları vurmak için karadan veyahut havadan fırlatılan füzelerdir. Dünya üzerinde belirli sayıda ülkeler bu teknolojiye sahiptir. (örn. ASM-135 ASAT)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Füze ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.