Eva Braun

Eva Braun
Eva Braun
	Eva Braun (1942)
Kişisel bilgiler
Doğum	6 Şubat 1912; Münih, Bavyera, Almanya
Ölüm	30 Nisan 1945 (33 yaşında); Berlin, Almanya
Ölüm nedeni	İntihar (siyanür zehirlenmesi)
Partisi	Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi
Evlilik(ler)	Adolf Hitler (29 Nisan 1945 – 30 Nisan 1945)
Mesleği	Fotoğrafçı

Eva Anna Paula Braun ya da evlendikten sonra aldığı soyadıyla Eva Hitler (6 Şubat 1912 - 30 Nisan 1945), Adolf Hitler'in uzun süreli hayat arkadaşı ve kısa bir süre (40 saatten az bir süre) için nikahlı eşiydi.

17 yaşında bir fotoğrafçı asistanı ve bir model olarak çalışırken Münih'te Hitler ile tanıştı. İlişkilerinin ilk döneminde iki kere intihara kalkıştı. 1936'da Berchtesgaden yakınlarında bulunan Berghof'taki evinin bir parçasıydı ve II. Dünya Savaşı boyunca korunaklı bir hayat sürdü. Bu süre içinde Hitler'in yanında lüks bir hayat yaşadı. Braun bir fotoğrafçıydı ve Hitler'in sayıca az renkli fotoğraflarını ve filmini çekmişti. Hitler'in yakın çevresi içinde önemli bir figürdü ancak, 1944'te kardeşi Gretl Braun, Hitler'in subaylarından biri olan Hermann Fegelein ile evlenene kadar onunla beraber halk toplantılarına katılmamıştı.

II. Dünya Savaşı sonlarında Üçüncü Reich yıkılırken, Braun, Hitler'e sadakat yemini etmişti ve Reich Şansölyesi bahçesinin altındaki ağır takviye edilmiş Führerbunker'de yanında olmak için Berlin'e gitti. Kızıl Ordu birlikleri merkezi hükûmet bölgesine girerken, 29 Nisan 1945'te kısa bir sivil tören sırasında Hitler'le evlenirken 33 yaşındaydı. Hitler ise 56 yaşındaydı. 40 saatten kısa bir süre sonra, sığınaktaki bir oturma odasında birlikte intihar ettiler.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Öğretmen Friedrich Braun ve eşi Franziska Kronberger'in ikinci kızı olan Eva Braun, Münih'te dünyaya geldi. Liseden sonra bir sene ticaret okulunda okudu. Bu dönemde ortalama notları vardı. Atletizme ilgisiyle dikkat çekti. Sağlık memuru olarak birkaç ay çalıştıktan sonra Nazi Partisi'nin fotoğrafçısı Heinrich Hoffmann'ın yanında asistan ve model olarak çalışmaya başladı. Başlangıçta bir mağaza asistanı ve satış memuru olarak çalışmış, kısa süre sonra bir kamerayı nasıl kullanacağını ve nasıl fotoğraf geliştireceğini öğrenmiştir. 1929'da, Hoffmann'ın stüdyosunda kendisinden 23 yaşın büyük Adolf Hitler'le tanıştırıldı. Hitler onunla "Herr Wolff" (Bay Kurt) olarak tanıştırılmıştı. Eva'nın kız kardeşi Gretl da 1932'den itibaren Hoffman için çalıştı ve kadınlar bir süre birlikte bir daire kiraladı. Gretl Braun, Hitler'le Obersalzberg'e yaptığı daha sonraki yolculuklarında kız kardeşine eşlik etti.^[1]

Adolf Hitler ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitler, yarı yeğeni Geli Raubal ile 1929'dan ölümüne kadar Münih'teki Prinzregentenplatz 16'daki bir dairede yaşadı.^[2]^[3] Hitler'in üvey kardeşinin kızı olan ve bir ilişkisi olduğu iddia edilen Geli Raubal'ın 18 Eylül 1931'deki intiharından sonra Braun ile daha çok görüşmeye başladı. Braun ilişkisi süresince ilk intihar denemesini 1932'de 20 yaşında kendini vurarak yaptı.

Braun 10 veya 11 Ağustos 1932'de babasının tabancasıyla göğsüne ateş ederek intihar girişiminde bulundu.^[4] Tarihçiler bu girişimin ciddi olmadığını, Hitler'in dikkatini çekmek için olduğunu düşünmektedirler.^[5]^[6] Braun'un iyileşmesinden sonra Hitler ona daha fazla bağlandı ve 1932'nin sonunda sevgili oldular.^[7] Şehirdeyken sık sık bir gecede Münih dairesinde kaldı.^[8] 1933'ten itibaren Braun, Hoffmann için fotoğrafçı olarak çalıştı.^[9] Bu pozisyon onun Hoffmann eşliğinde Hitler'in Nazi Partisi fotoğrafçısı olarak bulunmasıyla seyahat etmesini sağladı.^[10] Kariyerinin ilerleyen dönemlerinde Hoffman'ın sanat basınında çalıştı.^[11]

Günlüğünün bir bölümüne ve biyografi yazarı Nerin Gun'un açıklamasına göre, Braun'un ikinci intihar girişimi Mayıs 1935'te gerçekleşti. Hitler hayatında ona gerekli zaman ayıramadığı için aşırı dozda uyku hapı aldı.^[12] Bu olaylardan sonra Hitler, Braun'a daha büyük bir bağlılık göstermeye başladı. Hitler, Eva'ya ve kız kardeşine Ağustos ayında Münih'te üç yatak odalı bir daire sağladı^[13] ve ertesi yıl kız kardeşlere Wasserburgerstr'deki Bogenhausen'de bir villa verildi (günümüzde Delpstr.12).^[14] 1936'dan itibaren sürekli Hitler'in yanında oldu. 1936'da Braun, Hitler'in Berchtesgaden yakınlarındaki Berghof'taki evine gidiyordu, ancak çoğunlukla Münih'te yaşıyordu.^[15] Braun'un ayrıca Berlin'deki yeni Reich Şansölyesinde kendi dairesi vardı ve tasarımını mimar Albert Speer tamamlamıştı.^[16]

Braun, 1935'te ilk kez Nürnberg Rallisi'ne katıldığında Hoffman'ın ekibinin bir üyesiydi. Hitler'in üvey kız kardeşi Angela Raubal'ın (intihar eden Geli'nin annesi) oradaki varlığını istisna etti ve daha sonra Berchtesgaden'deki evinde temizlikçi olarak görevine son verildi. Araştırmacılar, onun ayrılmasının tek nedeni Braun'u sevmediğini belirttiler, ancak Hitler'in çevresinin diğer üyeleri Braun'u o zamandan beri dokunulmaz olarak gördü.^[17]

Hitler kendini iffetli bir kahraman imajında sunmak istiyordu; Nazi ideolojisinde erkekler siyasi lider ve savaşçıydı, kadınlar ise sadece ev kadınıydı.^[18] Kadınlara cinsel açıdan çekici geldiğine inanıyor ve evliliğin cazibesini azaltacağını hissettiği için bu durumu bekar kalarak siyasi kazanç için kullanmak istiyordu.^[19]^[20] O ve Braun hiçbir zaman halka açık bir çift olarak ortaya çıkmadılar; yayınlanan bir haber fotoğrafında birlikte ortaya çıktıkları tek zaman, 1936 Kış Olimpiyatları'nda yanında oturduğu zamandı. Alman halkı, Braun'un Hitler ile olan ilişkisinin savaştan sonrasına kadar farkında değildi.^[5] Braun'un Bergof'ta, Hitler'in Berlin deki konutunda ve Berlin'deki sığınağında Hitler'in odasının bitişiğinde kendi odası vardı.^[21]^[22]

Biyografi yazarı Heike Görtemaker, kadınların Nazi Almanyası siyasetinde büyük bir rol oynamadığını yazdı.^[23] Braun'un Hitler üzerindeki siyasi etkisi minimaldi; iş veya siyasi görüşmeler yapılırken odada kalmasına asla izin verilmedi ve kabine bakanları veya diğer ileri gelenler varken odadan çıkarıldı.^[18]^[24] Nazi Partisi üyesi değildi.^[25]^[26] Hoffmann, savaş sonrası anılarında Braun'un bakış açısını "önemsiz ve tüy beyinli" olarak nitelendirdi;^[27] Ana ilgi alanları spor, kıyafet ve sinema idi. Korunaklı ve ayrıcalıklı bir yere sahipti ve siyasete ilgisiz görünüyordu.^[28] Almanya'nın tam bir savaş ekonomisine tam olarak geçişinden kısa bir süre sonra, 1943'te ilgilendiği bir örnek oldu. Diğer şeylerin yanı sıra, bu, kadınların kozmetik ve lüks ürünlerine yönelik potansiyel bir yasak anlamına geliyordu. Speer'in anılarına göre, Braun Hitler'e "büyük bir öfkeyle" yaklaştı; Hitler, sessizce o sırada silahlanma bakanı olan Speer'e, kadın kozmetiklerinin ve lüks ürünlerinin üretimini doğrudan yasaklamak yerine durdurması talimatını verdi.^[29] Speer daha sonra "Eva Braun tarihçiler için büyük bir hayal kırıklığı yaratacak" dedi.^[30]

Braun, Hitler ile ilişkisine başladıktan sonra Hoffmann için çalışmaya devam etti. Hitler'in yakın çevresinin üyelerinin birçok fotoğrafını ve filmini çekti ve bunlardan bazıları son derece yüksek fiyatlara Hoffmann'a sattı. Hoffmann'ın şirketinden 1943 gibi geç bir tarihte para aldı ve ayrıca Hitler'in özel sekreteri olarak görev yaptı.^[31] Bu, şu anlama geliyordu. Yan girişi ve arka merdiveni kullanmasına rağmen, Başbakanlık'a işaret vermeksizin girip çıkabiliyordu.^[32]^[33] Görtemaker, Braun ve Hitler'in normal bir cinsel yaşam sürdüğünü belirtiyor. Braun'un arkadaşları ve akrabaları, 1938'de Neville Chamberlain'in Hitler'in Münih'teki dairesinde bir kanepede otururken çekilmiş bir fotoğrafı üzerine gülüşerek şu sözlerle anlattılar: "Kanepede neler olup bittiğini bir bilseydi".^[23]

3 Haziran 1944'te Braun'un kız kardeşi Gretl Braun, Hitler'in kadrosunda bulunan Reichsführer-SS Heinrich Himmler'in irtibat subayı olarak görev yapan SS-Gruppenführer Hermann Fegelein ile evlendi. Daha sonra Eva Braun'u herkese Fegelein'in yengesi olarak tanıttı.^[28] Fegelein, savaşın son günlerinde İsveç veya İsviçre'ye kaçmaya çalışırken yakalandı ve Hitler onun infaz emrini verdi.^[34]^[35] 28 Nisan 1945'te Reich Şansölyeliği'nin bahçesinde firar ettiği için vuruldu.^[36]

Yaşam tarzı[değiştir | kaynağı değiştir]

1933'te Hitler, Obersalzberg'de dağda küçük bir tatil evi satın aldı. Tadilat 1934'te başladı ve 1936'da tamamlandı. Orijinal eve büyük bir kanat eklendi ve birkaç ek bina inşa edildi. Tüm alan çitle çevrildi ve dağda kalan evler Nazi Partisi tarafından satın alınarak yıkıldı. Braun ve yakın çevrenin diğer üyeleri, orada ikamet ettiklerinde dış dünyadan koptular. Albert Speer, Hermann Göring ve Martin Bormann, kompleksin içinde evler inşa ettiler.^[37]

Hitler'in uşağı Heinz Linge, anılarında Hitler ve Braun'un Berghof'ta iki yatak odası ve birbirine bağlantılı kapıları olan iki banyoya sahip olduğunu ve Hitler'in yatağına çekilmeden önce çalışma odasındaki çoğu akşamı onunla yalnız geçirdiğini belirtti. Eva Braun için şöyle dedi: Bir “sabahlık veya önlük” giyer ve şarap içerdi; Hitler çay içerdi.^[38] Berghof'un kapalı dünyasında bile Alman halkına karşı açık sevgi veya fiziksel temas gösterileri yoktu.^[39] Braun, ev idaresinde yer almadığı halde, düzenli ziyaretçiler arasında hostes rolünü üstlendi. Düzenli olarak arkadaşlarını ve aile üyelerini kaldıkları süre boyunca kendisine eşlik etmeye davet ediyordu ve bunu yapabilen tek kişi oydu.^[40]

Henriette von Schirach, Eva Braun'un savaştan sonra saklanmasını önerdiğinde, Braun, "Onun tek başına ölmesine izin vereceğimi mi düşünüyorsun? Son ana kadar onunla kalacağım ..."^[11] Hitler, ölümünden sonra vasiyetinde Braun'u yılda 12.000 Reichsmark almasını istedi.^[41] Braun Hitler'e çok düşkündü ve spora katıldığında ya da çay içmeden geç dönerse endişeleniyordu.^[42]

Braun, iki İskoç Terrier köpeği olan Negus ve Stasi'ye çok düşkündü ve evde çekilen filmlerde görünmektedirler. Onları genellikle Hitler'in Alman Çoban Köpeği Blondi'den uzak tutardı.^[43] Blondi, 29 Nisan 1945'te, Hitler'in Braun ve Hitler'in intiharı için elde edilen siyanür kapsüllerinden birinin ertesi gün köpek üzerinde test edilmesini emrettiği sırada, çevredeki kişilerden biri tarafından öldürüldü.^[44] Braun'un köpekleri ve Blondi'nin yavruları 30 Nisan'da Hitler'in köpek bakıcısı Fritz Tornow tarafından vuruldu.^[45]

Evlilik ve intihar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 1945'in başlarında, Braun, Führerbunker'de Hitler ile birlikte olmak için Münih'ten Berlin'e gitti. Kızıl Ordu başkente yaklaştığı için ayrılmayı reddetti.^[46] 28-29 Nisan gecesi gece yarısından sonra, Hitler ve Braun Führerbunker'de küçük bir resmi törenle evlendiler.^[47] Evliliğe Joseph Goebbels ve Martin Bormann şahit oldular. Daha sonra Hitler, yeni karısıyla mütevazı bir düğün kahvaltısına ev sahipliği yaptı.^[48] Braun, Hitler ile evlendiğinde, yasal adı Eva Hitler olarak değişti. Evlilik belgesini imzalarken, soyadına B harfini yazdı, sonra bunun üstünü çizip yerine Hitler'i koydu.^[48]

30 Nisan 1945 günü öğlen vakti saat 1:00'den sonra, Braun ve Hitler, Führerbunker personeline ve yakın çevrelerinin üyelerine veda ettiler.^[49] Öğleden sonra, yaklaşık 3:30'da, birkaç kişi yüksek sesli bir silah sesi duyduklarını bildirdi.^[50] Birkaç dakika bekledikten sonra, Hitler'in uşağı Heinz Linge ve Hitler'in SS subayı Otto Günsche, küçük çalışma odasına girdi ve küçük bir kanepede Hitler ve Braun'un cansız bedenlerini buldu. Braun bir siyanür kapsülünü ısırmıştı^[51] ve Hitler tabancasıyla sağ şakaktan kendini vurmuştu.^[52]^[53] (Hitler'in çene kemiğinde hiçbir barut kalıntısı tespit edilmedi, bu da Hitler'in bir kurşun yarasıyla ölmediğini göstermektedir.^[54]^[55]) Cesetler merdivenlerden yukarıya ve sığınağın acil çıkışından geçerek yakıldıkları Reich Şansölyesinin arkasındaki bahçeye taşındı.^[56] Braun öldüğünde 33 yaşındaydı.

Kömürleşmiş kalıntıları Sovyetler tarafından bulundu. 11 Mayıs'ta Hitler'in diş hekimi Hugo Blaschke, diş hekimi asistanı Käthe Heusermann ve diş teknisyeni Fritz Echtmann diş kalıntılarının Hitler ve Braun'a ait olduğunu doğruladı.^[57]^[58] Sovyetler, cesetleri Joseph ve Magda Goebbels ve altı çocuğunun cesetleri ile birlikte Doğu Almanya'da, Magdeburg'daki SMERSH yerleşkesine gizlice gömdüler. 4 Nisan 1970 tarihinde, ayrıntılı mezar çizelgelerine sahip bir Sovyet KGB ekibi, gizlice beş tahta kutu kalıntının kazılarını çıkardı. Kalıntılar iyice yakıldı ve ezildi, ardından küller yakındaki Elbe Nehri'nin bir kolu olan Biederitz nehrine atıldı.^[59]

Braun'un ailesinin geri kalanı savaştan sağ çıktılar. Annesi Franziska, 1976 yılının Ocak ayında 96 yaşında öldü ve günlerini Bavyera Ruhpolding'deki eski bir çiftlik evinde geçirdi.^[60] Babası Fritz 1964'te öldü. Gretl Braun, 5 Mayıs 1945'te Eva adını verdiği kızını doğurdu. Daha sonra bir iş insanı olan Kurt Beringhoff ile evlendi. 1987'de öldü.^[61] Ablası Ilse Braun, Hitler'in yakın çevresinin bir parçası değildi. İki kez evlendi ve 1979'da öldü.^[61]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Adolf Hitler'in ölümü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Görtemaker 2011, s. 35.
^ Kershaw 2008, s. 219.
^ Görtemaker 2011, s. 43.
^ Görtemaker 2011, ss. 48–51.
^ ^a ^b Görtemaker 2011, s. 51.
^ Lambert 2006, ss. 134–135.
^ Lambert 2006, s. 130.
^ Görtemaker 2011, s. 81.
^ Görtemaker 2011, s. 12.
^ Görtemaker 2011, s. 19.
^ ^a ^b Görtemaker 2011, s. 223.
^ Lambert 2006, s. 142.
^ Görtemaker 2011, ss. 94–96.
^ Görtemaker 2011, ss. 100, 173.
^ Görtemaker 2011, s. 173.
^ Görtemaker 2011, s. 88.
^ Görtemaker 2011, ss. 97–99.
^ ^a ^b Lambert 2006, s. 324.
^ Speer 1971, s. 138.
^ Knopp 2003, s. 16.
^ Speer 1971, ss. 138, 184.
^ McNab 2014, s. 29.
^ ^a ^b Connolly 2010.
^ Speer 1971, ss. 138–139.
^ Lambert 2006, s. 338.
^ Görtemaker 2011, s. 65.
^ Hoffmann 1955, s. 161.
^ ^a ^b Bullock 1999, s. 395.
^ Speer 1971, s. 337.
^ Guest 2006.
^ Görtemaker 2011, ss. 171–173.
^ Speer 1971, s. 184.
^ Görtemaker 2011, s. 192.
^ Beevor 2002, ss. 341–342.
^ Bullock 1999, s. 792.
^ Görtemaker 2011, s. 238.
^ Görtemaker 2011, ss. 126–127.
^ Linge 2009, s. 39.
^ Görtemaker 2011, s. 167.
^ Görtemaker 2011, ss. 165–166.
^ Lambert 2006, s. 273.
^ Speer 1971, s. 139.
^ Junge 2003, s. 77.
^ Kershaw 2008, s. 952.
^ Eberle & Uhl 2005, s. 273.
^ Speer 1971, s. 587.
^ Beevor 2002, s. 342.
^ ^a ^b Beevor 2002, s. 343.
^ Kershaw 2008, s. 954.
^ Lambert 2006, s. 459.
^ Linge 2009, s. 199.
^ Kershaw 2008, s. 955.
^ Joachimsthaler 1999, ss. 160–182.
^ Daley 2018
^ Joachimsthaler 1999 s. 166
^ Linge 2009, s. 200.
^ Kershaw 2008, s. 958.
^ Eberle & Uhl 2005, s. 282.
^ Vinogradov 2005, ss. 333–336.
^ Lambert 2006, ss. 463–464.
^ ^a ^b Lambert 2006, s. 463.

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Beevor, Antony (2002). Berlin: The Downfall 1945. Viking Press. ISBN 978-0-670-03041-5.
Bullock, Alan (1999) [1952]. Hitler: A Study in Tyranny. New York: Konecky & Konecky. ISBN 978-1-56852-036-0.
Connolly, Kate (14 Şubat 2010). "Nazi loyalist and Adolf Hitler's devoted aide: the true story of Eva Braun". The Observer. Guardian News and Media. 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
Eberle, Henrik; Uhl, Matthias, (Ed.) (2005). The Hitler Book: The Secret Dossier Prepared for Stalin from the Interrogations of Hitler's Personal Aides. New York: Public Affairs. ISBN 978-1-58648-366-1.
Görtemaker, Heike B. (2011). Eva Braun: Life with Hitler. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-307-59582-9.
Guest, Katy (12 Mart 2006). "The Eva Braun story: Behind every evil man ..." The Independent. London: INM. ISSN 0951-9467. OCLC 185201487. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
Hoffmann, Heinrich (1955). Hitler was My Friend. Londra: Burke. OCLC 1486685.
Joachimsthaler, Anton (1999) [1995]. The Last Days of Hitler: The Legends, The Evidence, The Truth. Londra: Brockhampton Press. ISBN 978-1-86019-902-8.
Junge, Traudl (2003). Until the Final Hour: Hitler's Last Secretary. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-84720-5.
Kershaw, Ian (2008). Hitler: A Biography. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-06757-6.
Knopp, Guido (2003). Hitler's Women. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-94730-5.
Lambert, Angela (2006). The Lost Life of Eva Braun. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-36654-4.
Linge, Heinz (2009). With Hitler to the End: The Memoir of Hitler's Valet. New York: Frontline–Skyhorse. ISBN 978-1-84832-544-9.
McNab, Chris (2014). Hitler's Fortresses: German Fortifications and Defences 1939–45. Oxford; New York: Osprey Publishing. ISBN 978-1-78200-828-6.
Speer, Albert (1971) [1969]. Inside the Third Reich. New York: Avon. ISBN 978-0-380-00071-5.
Vinogradov, V. K. (2005). Hitler's Death: Russia's Last Great Secret from the Files of the KGB. Chaucer Press. ISBN 978-1-904449-13-3.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alexander, Alex (2005). In De Ban Van Hitler: Maria Reiter, Geli Raubal, Unity Mitford, Eva Braun (Felemenkçe). Rijswijk: Elmar. ISBN 978-90-389-1547-0.
Gun, Nerin E. (1968). Eva Braun: Hitler's Mistress. New York: Meredith Press. OCLC 712347.

[FOOTNOTEGörtemaker201135-1] Görtemaker 2011, s. 35.

[FOOTNOTEKershaw2008219-2] Kershaw 2008, s. 219.

[FOOTNOTEGörtemaker201143-3] Görtemaker 2011, s. 43.

[FOOTNOTEGörtemaker201148–51-4] Görtemaker 2011, ss. 48–51.

[FOOTNOTEGörtemaker201151-5] Görtemaker 2011, s. 51.

[FOOTNOTELambert2006134–135-6] Lambert 2006, ss. 134–135.

[FOOTNOTELambert2006130-7] Lambert 2006, s. 130.

[FOOTNOTEGörtemaker201181-8] Görtemaker 2011, s. 81.

[FOOTNOTEGörtemaker201112-9] Görtemaker 2011, s. 12.

[FOOTNOTEGörtemaker201119-10] Görtemaker 2011, s. 19.

[FOOTNOTEGörtemaker2011223-11] Görtemaker 2011, s. 223.

[FOOTNOTELambert2006142-12] Lambert 2006, s. 142.

[FOOTNOTEGörtemaker201194–96-13] Görtemaker 2011, ss. 94–96.

[FOOTNOTEGörtemaker2011100,_173-14] Görtemaker 2011, ss. 100, 173.

[FOOTNOTEGörtemaker2011173-15] Görtemaker 2011, s. 173.

[FOOTNOTEGörtemaker201188-16] Görtemaker 2011, s. 88.

[FOOTNOTEGörtemaker201197–99-17] Görtemaker 2011, ss. 97–99.

[FOOTNOTELambert2006324-18] Lambert 2006, s. 324.

[FOOTNOTESpeer1971138-19] Speer 1971, s. 138.

[FOOTNOTEKnopp200316-20] Knopp 2003, s. 16.

[FOOTNOTESpeer1971138,_184-21] Speer 1971, ss. 138, 184.

[FOOTNOTEMcNab201429-22] McNab 2014, s. 29.

[FOOTNOTEConnolly2010-23] Connolly 2010.

[FOOTNOTESpeer1971138–139-24] Speer 1971, ss. 138–139.

[FOOTNOTELambert2006338-25] Lambert 2006, s. 338.

[FOOTNOTEGörtemaker201165-26] Görtemaker 2011, s. 65.

[FOOTNOTEHoffmann1955161-27] Hoffmann 1955, s. 161.

[FOOTNOTEBullock1999395-28] Bullock 1999, s. 395.

[FOOTNOTESpeer1971337-29] Speer 1971, s. 337.

[FOOTNOTEGuest2006-30] Guest 2006.

[FOOTNOTEGörtemaker2011171–173-31] Görtemaker 2011, ss. 171–173.

[FOOTNOTESpeer1971184-32] Speer 1971, s. 184.

[FOOTNOTEGörtemaker2011192-33] Görtemaker 2011, s. 192.

[FOOTNOTEBeevor2002341–342-34] Beevor 2002, ss. 341–342.

[FOOTNOTEBullock1999792-35] Bullock 1999, s. 792.

[FOOTNOTEGörtemaker2011238-36] Görtemaker 2011, s. 238.

[FOOTNOTEGörtemaker2011126–127-37] Görtemaker 2011, ss. 126–127.

[FOOTNOTELinge200939-38] Linge 2009, s. 39.

[FOOTNOTEGörtemaker2011167-39] Görtemaker 2011, s. 167.

[FOOTNOTEGörtemaker2011165–166-40] Görtemaker 2011, ss. 165–166.

[FOOTNOTELambert2006273-41] Lambert 2006, s. 273.

[FOOTNOTESpeer1971139-42] Speer 1971, s. 139.

[FOOTNOTEJunge200377-43] Junge 2003, s. 77.

[FOOTNOTEKershaw2008952-44] Kershaw 2008, s. 952.

[FOOTNOTEEberleUhl2005273-45] Eberle & Uhl 2005, s. 273.

[FOOTNOTESpeer1971587-46] Speer 1971, s. 587.

[FOOTNOTEBeevor2002342-47] Beevor 2002, s. 342.

[FOOTNOTEBeevor2002343-48] Beevor 2002, s. 343.

[FOOTNOTEKershaw2008954-49] Kershaw 2008, s. 954.

[FOOTNOTELambert2006459-50] Lambert 2006, s. 459.

[FOOTNOTELinge2009199-51] Linge 2009, s. 199.

[FOOTNOTEKershaw2008955-52] Kershaw 2008, s. 955.

[FOOTNOTEJoachimsthaler1999160–182-53] Joachimsthaler 1999, ss. 160–182.

[54] Daley 2018

[55] Joachimsthaler 1999 s. 166

[FOOTNOTELinge2009200-56] Linge 2009, s. 200.

[FOOTNOTEKershaw2008958-57] Kershaw 2008, s. 958.

[FOOTNOTEEberleUhl2005282-58] Eberle & Uhl 2005, s. 282.

[FOOTNOTEVinogradov2005333–336-59] Vinogradov 2005, ss. 333–336.

[FOOTNOTELambert2006463–464-60] Lambert 2006, ss. 463–464.

[FOOTNOTELambert2006463-61] Lambert 2006, s. 463.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

g t d Gidiş tarihine göre Führerbunker'i son terk edenler
21 Nisan	Robert Ley
22 Nisan	Karl Gebhardt Julius Schaub Christa Schroeder Johanna Wolf Eckhard Christian
23 Nisan	Theodor Morell Albert Speer Joachim von Ribbentrop Karl-Jesco von Puttkamer Albert Bormann
24 Nisan	Walter Frentz
28 Nisan	Robert Ritter von Greim Hanna Reitsch Walter Wagner
29 Nisan	Bernd von Freytag Loringhoven Wilhelm Zander Willy Johannmeyer Gerhardt Boldt Rudolf Weiss Heinz Lorenz
30 Nisan	Nicolaus von Below
1 Mayıs	Erich Kempka Traudl Junge Gerda Christian Constanze Manziarly Else Krüger Otto Günsche Heinz Linge Johann Rattenhuber Werner Naumann Wilhelm Mohnke Hans-Erich Voss Heinrich Doose Gerhard Schach Ewald Lindloff Heinz Krüger Franz Schädle Hans Reisser Alwin-Broder Albrecht Josef Ochs Ernst-Günther Schenck Georg Betz Ludwig Stumpfegger Martin Bormann Hans Baur Artur Axmann Walther Hewel Günther Schwägermann Armin D. Lehmann Peter Högl
2 Mayıs	Rochus Misch Helmuth Weidling Hans Refior Theodor von Dufving Siegfried Knappe Erna Flegel Werner Haase Johannes Hentschel Fritz Tornow
Kesin olmayan tarih	Helmut Kunz
İntihar edenler	Ernst-Robert Grawitz Adolf Hitler Eva Hitler (Eva Braun) Joseph Goebbels Magda Goebbels Wilhelm Burgdorf Hans Krebs
Öldürülenler	Hermann Fegelein Goebbels çocukları Grawitz ailesi Blondi
Bilinmiyor	Heinrich Müller

Eva Braun nedir?, Eva Braun anlamı nedir?, Eva Braun ne demektir?