Enver Gökçe

Enver Gökçe
Enver Gökçe
Doğum	1920; Kemaliye, Erzincan, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	19 Kasım 1981 (61 yaşında); Ankara, Türkiye
Meslek	Şair
Milliyet	Türkiye
Tür	Toplumcu Gerçekçi Şiir
Resmî site
	www.envergokce.org

Enver Gökçe (d. 1920, Kemaliye, Erzincan - ö. 19 Kasım 1981, Ankara); Türk şair, yazar ve çevirmen.^[1]^[2]

Toplumcu gerçekçi şiir akımının mensubudur.^[3]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1920 yılında Erzincan'ın Kemaliye ilçesine bağlı, Çit köyünde doğdu.

1929 yılında ailesiyle birlikte taşındıkları Ankara'da başladığı ilkokulda edebiyat düşkünü bir öğretmeni sayesinde okuma ve yazma sevgisi yüreğine düştü. 1935'te Cebeci Ortaokulu, ardından Ankara Gazi Lisesi sonrasında girdiği Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden 1947 yılında mezun oldu.

Üniversitede okuduğu dönemde çeşitli dernek ve dergilerde çalıştı, Ülkü dergisinde düzeltmenlik yaptı. Yine bu dönemde ideolojik olarak sosyalist düşünceye yakınlaşmaya başladı; 1948'de antifaşist ve demokrat gençleri bir araya getiren ve merkezi Ankara'nın Ulus semtinde Denizciler Caddesinde olan Türkiye Gençler Derneği'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Bu dernekteki faaliyetleri gerekçe gösterilerek üç arkadaşıyla birlikte Ankara Cezaevinde üç ay tutuklu kaldıktan sonra beraat etti.^[4]

Üniversiteden mezun olduktan sonra öğretmen olarak atanması siyasi polisin engeline takıldığından, 1950'de iş bulduğu Yurtlar Müdürlüğü'nün İstanbul öğrenci yurtlarında çalışmaya başladı.

"51 Tevkifatı” denilen TKP’ye yönelik büyük operasyonda tutuklanan 187 kişi arasındaydı. İstanbul Sirkeci'deki Siyasi Şube, Sansaryan Han'ın tabutluklarında iki yıl boyunca çok ağır işkence gören ve işkence tehdidi altında yaşayan Enver Gökçe dahil 168 tutuklu, daha sonra Merkez Kumandanlığı’nın Harbiye’de bulunan Ceza ve Tutukevi’ne gönderildiler. TCK'nın 141. maddesine aykırı eylemde bulunmaktan açılan davada yargılamalar burada gizli celselerle sürdürüldü.^[5] Gökçe mahkemede en yüksek cezayı alanlar arasında yer aldı, 7 yıla mahkum edildi, Ayrıca bu cezanın üçte biri kadar da sürgün cezası vardı.^[6]

Fiziksel ve psikolojik sağlığını önemli ölçüde yok eden, pek çok şiirinin ve destanının, Yusuf ile Balaban'ın kaybolmasına neden olan tutukluluk, hapislik ve Sungurlu ve Ankara'daki sürgünlerin sonunda 1959'da işsiz ve yoksul kaldı.^[7]^[8]

İstanbul ve Ankara'da yaşadığı acı deneyimler onun çok zor koşullar altında yaşamak zorunda kalacağı köyüne gitmesine neden oldu. Ağırlaşan hastalığı nedeniyle tekrar Ankara'ya dönmek zorunda kaldı. 1977'de kısa bir süre Bulgaristan'da tedavi gördü.

Son yıllarını Ankara'da Seyranbağları Huzurevinde geçirdi.^[9]

Enver Gökçe, 19 Kasım 1981'de yeğeninin Ankara'daki evinde öldü.^[10]

Sanat Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Enver Gökçe, öğrencilik yıllarında, Nurullah Ataç, Ahmed Hamdi Tanpınar, Ahmet Kutsi Tecer'in de katkı verdiği dönemin ünlü Halkevleri yayını, Ülkü Dergisi'nde görev aldı. 1943'te ilk şiirleri Ağıt ve Bir Alıp Satıcı Gönül ve yazısı Çit Köyü de bu dergide yayımlandı.

Ant dergisinde yayımlanan Köylülerime şiiri ilgi topladı. Ant, Yağmur ve Toprak dergilerinin yayımında çalıştı. Daha sonra da şiirleri, 1940'lı yıllarda, Ant, Söz, Gün, Yağmur ve Toprak, Meydan, 1960'lı yıllarda şairin "yeniden keşfi"nin ardından, Türk Solu, Ant, nihayet 1970'lerde, Doğrultu, Yansıma, Yarına Doğru, Toplumcu Gerçekçiliğe Çağrı, Halkevi, Yapıt, Yaba, Yeni Adımlar, Türkiye Yazıları, Sanat Emeği gibi dergilerde yayımlandı.

DTCF'de Pertev Naili Boratav’ın öğrencisiydi, 1947'de mezuniyet tezi olan Eğin Türküleri türünün ilk örnekleri arasındadır.^[11]

Türk dilinin tüm kolları, Türkmence, Kırgızca, Karaimce, Göktürk ve Oğuz lehçeleri, İstanbul ağzı üzerinde çalıştı. Divan Edebiyatı'nı uzmanlık derecesinde öğrendi. Pek çok halk öyküsünü, masalını, bu arada da, Dede Korkut Masalları'nı derleyerek bugünün Türkiye Türkçesine kazandırdı.

Dünya şairi Şili Komünist Partisi militanı Pablo Neruda'nın şiirlerinden seçmeler ilk kez, Enver Gökçe tarafından Türkçeye çevrilmiş ve 1959 yılında Türkiye'de yayımlandı. Bazı şiirleri Zülfü Livaneli, Timur Selçuk, Sadık Gürbüz, Kerem Güney ve Ahmet Kaya tarafından bestelendi.^[12]

1977 yılında, Devrimci Sanatçılar Derneği tarafından banda kaydedilen, "Kendi Sesinden Yaşamı" ve "Kendi Sesinden, Seçtiği Şiirleri ve Pablo Neruda Çevirileri", sürekli güncellenen bir Enver Gökçe bibliyografyasının, Enver Gökçe üzerine yazılanları ve kendi ürünlerini içeren bir kitaplığın bulunduğu, belgelerin, Enver Gökçe'nin fotoğraflarının ve Enver Gökçe'nin kendi çektiği bazı fotoğrafların izlenebildiği, envergokce.org web sitesinde dinlenebilmektedir.

Enver Gökçe'nin bazı kişisel eşyaları köyünde, köylüleri tarafından anısına kurulan Enver Gökçe Müzesinde sergilenmektedir.^[13]^[14]

Özgür Öyküşiir Dergisi tarafından Enver Gökçe Toplumcu Gerçekçi Şiir Ödülü verilmektedir.^[15]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çit Köyü (Ülkü Dergisi, 1943)
Sanat ve Sanatçı Üzerine (Yeryüzü Dergisi, 1951)
Aşık Veysel'e Dair (1960?)

Masal derlemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Usta Nazar (DTCF, 1946) ve Şehzade ve Üç Turunçlar (DTCF, 1946?) masalları Dost yayınları tarafından 1960'lı yıllarda yayımlanan masallar dizisinde imzasız olarak yer aldı. Şairin ölümünden sonra İlhan Başgöz'ün uyarısıyla, Yaba yayınları tarafından 1984 (Şehzade ve Üç Turunçlar) ve 1985 (Usta Nazar) yıllarında çıkartılmakta olan iki aylık, Yaba Öykü kitapçıklarında bu kez şairin imzasıyla yer aldı. Yaba Yayınları daha sonra (2015), Enver Gökçe'nin elde olan tüm masallarını dört kitapçık halinde (Öksüzoğlan, Altın Top, Cimri ile Cömert, Nalıncı Padişah) yayımladı.

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemâlettin Kamu (biyografi) -"Mustafa Gökçe" adıyla- (1958)
Ömer Bedrettin Uşaklı (biyografi) -"Mustafa Gökçe" adıyla- (1958)
Dost Dost İlle Kavga (1973)
Panzerler Üstümüze Kalkar (1977)
Yaşamı Bütün Şiirleri (1981)
Eğin Türküleri (yazımı: 1947, kitap halinde ilk yayını: 1982)

Çevirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Antil Masalları (1958)
Hint Masalları (1958)
Çin Masalları (1958)
Mısır Masalları -"Mustafa Gökçe" adıyla- (1959)
Çağımızın Büyük Şairlerinden Pablo Neruda’nın Şiirlerinden Seçmeler -"Mustafa Gökçe" adıyla- (1961)
Dede Korkut Masalları -"Aydın Tataroğlu" takma adıyla- (1968)
Pugaçef Ayaklanması/A. Gesinoviç (1969)
Çocuk/Vera Panova (1972)
Pablo Neruda Seçmeler (1975)
Ömer Hayyam Rubailer (Dost Dost İlle Kavga'nın 1975'teki 2. baskısına ve 1977'deki 3. baskısına ek)
Kelile ve Dimne/Beydaba -"Aydın Tataroğlu" takma adıyla- (ilk basım 1969; Enver Gökçe adıyla basımı, 2003)

Kayıp çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yusuf ile Balaban Destanı (şiir/destan), Dünya Masal ve Efsaneleri (çeviri). Ve tutuklamalarda, gözaltılarda, aramalarda kaybolan, yok edilen sayısı bilinmeyen şiirler, yazılar, çeviriler.

Hakkında Yazılanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Enver Gökçe Yaşamı Bütün Şiirleri (kendi düzeltmeleri ve onayıyla)", AYKO, Ankara 1981.
Seçkin, Özgen, "Enver Gökçe Üzerine: Eleştiri Tanıtma İnceleme Söyleşiler", Damar yayınları, Ankara 1991.
Erdem, İbram, "Enver Gökçe", Öykü Şiir yayınları, Ankara 2000.
Özer, Mehmet, "Şiirimizin Işıklı Irmağı Enver Gökçe", Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2006.
Denktaş, Celil, "Berceste Mısraı Yazan Komünist Enver Gökçe", Yaba Yayınları, İstanbul 2011.
Der. Ataş, Ali Ekber, "Doğumunun 100. Yılında Enver Gökçe'ye Armağan", h20 Kitap, 2021.^[16]
Zeynal Gül, "Ölüm Adın Kalleş Olsun / Şair Enver Gökçe Romanı", Barış Kitap Yayınları, 2024^[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Enver Gökçe". teis.yesevi.edu.tr. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ "Anadolu Sanat-Enver Gökçe". anadolusanat.org. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
^ cemalumit (12 Ekim 2014). "Enver Gökçe 'nin Sanat, Edebiyat, Şiir Anlayışı". insanokur. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
^ Sesi, Bozyazı Gazetesi | Bozyaz'nın. "Baha Sadık Akıner | ENVER GÖKÇE (1920-19 Kasım 1981) | Bozyaz Gazetesi". Bozyazı Gazetesi | Bozyaz'nın Sesi. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
^ Manifesto, Gazete (13 Ocak 2016). "13 Ocak 1951 - Demokrat Parti'den komünistlere saldırı: TKP tevkifatı". Yurtsever. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
^ "ENVER GÖKÇE". MorTaka. 18 Ocak 2021. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
^ Manifesto, Gazete (19 Kasım 2021). "Röportaj | İşçi sınıfının, emekçi halkın şairi Enver Gökçe". Yurtsever. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ Ergün, Mehmet (1 Haziran 2021). ""Bahtı Siyah" Şair: Enver Gökçe". yeni e. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ mka (18 Kasım 2020). "Huzurevindeki koca şair; Enver Gökçe". Yeni1Mecra. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ "Yok Edilmiş Bir Halk Cevheri: Enver Gökçe / Nihat Behram". 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ "Enver Gökçe'ye Armağan – Cinius Shop". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2023.
^ "Şiirden Şarkılara: Enver Gökçe'nin Bestelenmiş 5 Şiiri". Darağacı Sanat. 5 Mayıs 2022. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
^ Haber7. "Enver Gökçe Kültür Evi açılıyor". Haber7. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
^ "Kemaliye (Eğin)". gaziantepsabah.com. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
^ "Enver Gökçe Toplumcu Şiir Ödülü". Edebiyat Yarışmaları | Edebiyat Ödülleri. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
^ "'Doğumun 100'üncü yılında Enver Gökçe Armağan Kitabı'". Cumhuriyet. 3 Kasım 2021. 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
^ ""Ölüm adın kalleş olsun"". Çorum Haber Gazetesi. 29 Ocak 2024. 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

envergokce.org 24 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Enver Gökçe". teis.yesevi.edu.tr. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[2] "Anadolu Sanat-Enver Gökçe". anadolusanat.org. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.

[3] umit (12 Ekim 2014). "Enver Gökçe 'nin Sanat, Edebiyat, Şiir Anlayışı". insanokur. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.

[4] Sesi, Bozyazı Gazetesi | Bozyaz'nın. "Baha Sadık Akıner | ENVER GÖKÇE (1920-19 Kasım 1981) | Bozyaz Gazetesi". Bozyazı Gazetesi | Bozyaz'nın Sesi. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.

[5] Manifesto, Gazete (13 Ocak 2016). "13 Ocak 1951 - Demokrat Parti'den komünistlere saldırı: TKP tevkifatı". Yurtsever. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.

[6] "ENVER GÖKÇE". MorTaka. 18 Ocak 2021. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.

[7] Manifesto, Gazete (19 Kasım 2021). "Röportaj | İşçi sınıfının, emekçi halkın şairi Enver Gökçe". Yurtsever. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[8] Ergün, Mehmet (1 Haziran 2021). ""Bahtı Siyah" Şair: Enver Gökçe". yeni e. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[9] (18 Kasım 2020). "Huzurevindeki koca şair; Enver Gökçe". Yeni1Mecra. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[10] "Yok Edilmiş Bir Halk Cevheri: Enver Gökçe / Nihat Behram". 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[11] "Enver Gökçe'ye Armağan – Cinius Shop". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

[12] "Şiirden Şarkılara: Enver Gökçe'nin Bestelenmiş 5 Şiiri". Darağacı Sanat. 5 Mayıs 2022. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.

[13] Haber7. "Enver Gökçe Kültür Evi açılıyor". Haber7. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.

[14] "Kemaliye (Eğin)". gaziantepsabah.com. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.

[15] "Enver Gökçe Toplumcu Şiir Ödülü". Edebiyat Yarışmaları | Edebiyat Ödülleri. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.

[16] "'Doğumun 100'üncü yılında Enver Gökçe Armağan Kitabı'". Cumhuriyet. 3 Kasım 2021. 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.

[17] ""Ölüm adın kalleş olsun"". Çorum Haber Gazetesi. 29 Ocak 2024. 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Enver Gökçe nedir?, Enver Gökçe anlamı nedir?, Enver Gökçe ne demektir?