Dimetrodon

*Dimetrodon*
Yaşadığı dönem aralığı: 294,5-274 myö
Sakmariyen-Guadalupiyen^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Dimetrodon; Yaşadığı dönem aralığı: 294,5-274 myö; Sakmariyen-Guadalupiyen PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Antik Yaşam Müzesi, Utah.
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Klad:	Sphenacodontoidea
Familya:	†Sphenacodontidae
Alt familya:	†Sphenacodontinae
Cins:	†Dimetrodon; Cope, 1878
Tip tür
	†Dimetrodon limbatus Cope, 1877
Türler
	Metne bakınız.
Sinonimler
	Sinonim cinsler Embolophorus; Cope, 1878 ; Theropleura; Cope, 1880 ; Bathyglyptus; Case, 1911 ; Eosyodon; Olson, 1962 ; Sinonim türler Clepsydrops limbatus; Cope, 1877 ; Clepsydrops gigas; Cope, 1878 ; Clepsydrops natalis; Cope, 1878 ; Dimetrodon gigas; Cope, 1878 ; Dimetrodon incisivus; Cope, 1878 ; Dimetrodon rectiformis; Cope, 1878 ; Embolophorus dollovianus; Cope, 1878 ; Dimetrodon semiradicatus; Cope, 1881 ; Clepsydrops macrospondylus; Cope 1884 ; Dimetrodon platycentrus; Case, 1907 ; Theropleura grandis; Case, 1907 ; Bathyglyptus theodori; Case, 1911 ; Dimetrodon maximus; Romer, 1936 ; Eosyodon hudsoni; Olson, 1962 ;

Dimetrodon ("iki şekilli diş"), Permiyen döneminde yaşamış bir bazal sinapsid.^[2] Dimetrodon yeryüzünün ilk kara yırtıcılarından biriydi ve güçlü bir çenesi, hançer gibi dişleri olan uzun ve dar bir kafatasına sahipti.^[3]

Dimetrodon, Erken Permiyen döneminde şu anda Kuzey Amerika ve Avrupa olarak bilinen bölgelerde yaşadı. Kalıntıları Teksas, Oklahoma ve Avrupa'da bulunmuştur.^[3]

Morfoloji ve paleobiyoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Dimetrodon, büyük, bitki yiyen pelikozorlarla avlanan bir yarı kurak iklim yırtıcısıydı.^[3]

Dimetrodon grandis, yaklaşık 3.2 metre uzunluğunda ve Romer & Price (1940) tarafından yapılan bir analize göre tahmini olarak 250 kg ağırlındaydı. Sphenacodon, Dimetrodon'a benzerdir, ancak daha az gelişmiş köpek dişlerine sahiptir. Sphenacodon'da, omurların sinirsel dikenleri hala oldukça uzun olmasına rağmen, sırt yelkeninden de yoksundu.^[4]

Çoğu sürüngen benzer şekillerde dişlere sahipken Dimetrodon'un dişleri, bir memelininki gibi şekillere sahipti. Dimetrodon adı "iki tip diş" anlamına gelir. Dimetrodondaki farklı şekilli dişlerin çeşitli işlevleri vardı. Sivri üst köpek dişleri eti delmek için tasarlanmıştır. Keskin ön dişler, ısırma ve kavrama işlevi görür. Küçük arka dişler ise et parçalarını çiğnemeye yardımcı oldu.^[3]

Dimetrodon'un sırtından yükselen yelken şeklindeki derinin amacı, muhtemelen vücut ısısını kontrol etmeye yardımcı olmaktı. Edaphosaurus'un sırtında da uzun bir yelken şeklinde deri vardı. Bunlar, pelikozorların sıcak havalarda serin kalmasına veya avları hala soğuk ve halsizken sabahları aktif olmalarına yardımcı olmuş olabilir. Yelken, bir türün üyeleri arasında tanınmaya da yardımcı olmuş olabilir.^[3]

Beyin[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Dimetrodon örneğinin beyninin endokastı, uzun zaman önce Case (1897; Hopson 1979) tarafından tarif edilmiştir ve herhangi bir bölgesinde büyük genişleme için kanıt bulunmayan ilkel, tübüler bir yapıya işaret eder.^[5]

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Paleobiyoloji Veritabanı'ndan alınan sınıflandırmaya göre Dimetrodon türleri:^[1]

†Dimetrodon (Cope 1878)
- †Dimetrodon angelensis (Olson 1962)
- †Dimetrodon booneorum (Romer 1937)
- †Dimetrodon dollovianus (Cope 1888)
- †Dimetrodon giganhomogenes (Case 1907
- †Dimetrodon grandis (Case 1907)
- †Dimetrodon limbatus (Cope 1877)
- †Dimetrodon loomisi (Romer 1937)
- †Dimetrodon macrospondylus (Cope 1884)
- †Dimetrodon milleri (Romer 1937
- †Dimetrodon natalis (Cope 1878
- †Dimetrodon occidentalis (Berman 1977)
- †Dimetrodon teutonis (Berman vd. 2001)

Sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Cope (1878), Dimetrodon'u, şu anda bir Dinocephalian olarak sınıflandırılan Deuterosaurus ile yakın akraba bir sürüngen olarak Clepsydropidae'ye atadı.^[6] Ancak şu anda memelileri içeren Therapsida'nın kardeş grubu olan Sphenacodontidae'de, bir bazal sinapsid olarak sınıflandırılıyor.^[2]

Benson (2012) tarafından oluşturulmuş sinapsid kladogramı.^[7]

Amniota

Sauropsida (timsahları, lepidozorları ve dinozorları içerir)

Synapsida

	†Ophiacodontidae

	†Varanopidae

†Caseasauria

†Ianthodon schultzei

†Edaphosauridae

Sphenacodontia

†Haptodus garnettensis

†Pantelosaurus saxonicus

†Sphenacodontidae

†Cutleria wilmarthi

†Secodontosaurus obtusidens

†Cryptovenator hirschbergeri

	†Dimetrodon

	†Sphenacodon

Therapsida (memelileri içerir)

Brink vd., (2015) tarafından oluşturulmuş, bazı Sphenacodon türlerinin ilişkilerini gösteren kladogram:^[8]

Sphenacodontidae

Secodontosaurus

	Sphenacodon

	Ctenospondylus

Dimetrodon milleri

Dimetrodon limbatus

	Dimetrodon borealis

	Dimetrodon grandis

Dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk olarak Cope (1878) tarafından Teksas'ın Aşağı Permiyen'inden tarif edilen Dimetrodon, Teksas'ın Wichita, Clear Fork ve Pearce River gruplarının erken Permiyen tabakalarından ve Oklahoma'daki eşdeğer tabakalardan iyi bilinmektedir. Dimetrodon ayrıca, New Mexico, Utah ve Arizona'da seyrek kayıtlara sahiptir ve yakın zamanda Almanya'nın erken Permiyen'inden belgelenmiştir.^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Pelikozor
Sphenacodon – yakın akrabası.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Dimetrodon". paleobiodb.org. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
^ ^a ^b Shelton, D; Sander, M; Stein, S; Winkelhorst, W (2014). "Long bone histology indicates sympatric species of Dimetrodon (Lower Permian, Sphenacodontidae) (project)". MorphoBank datasets. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life (2008) s. 196-197.
^ The Origin and Evolution of Mammals. By T. S. Kemp (2005) s. 26
^ The Origin and Evolution of Mammals. By T. S. Kemp (2005) s. 118
^ Cope, E. D. (1878). Descriptions of extinct batrachia and reptilia from the Permian Formation of Texas /. Philadelphia?: American Philosophical Society,. ss. 505-530.
^ Benson, Roger B. J. (1 Aralık 2012). "Interrelationships of basal synapsids: cranial and postcranial morphological partitions suggest different topologies". Journal of Systematic Palaeontology. 10 (4): 601-624. doi:10.1080/14772019.2011.631042. ISSN 1477-2019.
^ Brink, Kirstin S.; Maddin, Hillary C.; Evans, David C.; Reisz, Robert R.; Sues, Hans-Dieter (2015). "Re-evaluation of the historic Canadian fossil Bathygnathus borealisfrom the Early Permian of Prince Edward Island". Canadian Journal of Earth Sciences. 52 (12): 1109-1120. Bibcode:2015CaJES..52.1109B. doi:10.1139/cjes-2015-0100 .
^ Berman, David S; Reisz, Robert R; Martens, Thomas; Henrici, Amy C (1 Mayıs 2001). "A new species of Dimetrodon (Synapsida: Sphenacodontidae) from the Lower Permian of Germany records first occurrence of genus outside of North America". Canadian Journal of Earth Sciences. 38 (5): 803-812. doi:10.1139/e00-106. ISSN 0008-4077.

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life. American Museum of Natural History. New York, N.Y.: DK Publishing in association with the American Museum of Natural History. 2008. ISBN 978-0-7566-3836-8. OCLC 181602635.
Kemp, T. S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-154517-7. OCLC 232311794. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.

[pbdb-1] "Dimetrodon". paleobiodb.org. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.

[:0-2] Shelton, D; Sander, M; Stein, S; Winkelhorst, W (2014). "Long bone histology indicates sympatric species of Dimetrodon (Lower Permian, Sphenacodontidae) (project)". MorphoBank datasets. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.

[encyclopedia-3] Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life (2008) s. 196-197.

[tkemp26-4] The Origin and Evolution of Mammals. By T. S. Kemp (2005) s. 26

[tkemp118-5] The Origin and Evolution of Mammals. By T. S. Kemp (2005) s. 118

[6] Cope, E. D. (1878). Descriptions of extinct batrachia and reptilia from the Permian Formation of Texas /. Philadelphia?: American Philosophical Society,. ss. 505-530.

[7] Benson, Roger B. J. (1 Aralık 2012). "Interrelationships of basal synapsids: cranial and postcranial morphological partitions suggest different topologies". Journal of Systematic Palaeontology. 10 (4): 601-624. doi:10.1080/14772019.2011.631042. ISSN 1477-2019.

[brink15-8] Brink, Kirstin S.; Maddin, Hillary C.; Evans, David C.; Reisz, Robert R.; Sues, Hans-Dieter (2015). "Re-evaluation of the historic Canadian fossil Bathygnathus borealisfrom the Early Permian of Prince Edward Island". Canadian Journal of Earth Sciences. 52 (12): 1109-1120. Bibcode:2015CaJES..52.1109B. doi:10.1139/cjes-2015-0100 .

[9] Berman, David S; Reisz, Robert R; Martens, Thomas; Henrici, Amy C (1 Mayıs 2001). "A new species of Dimetrodon (Synapsida: Sphenacodontidae) from the Lower Permian of Germany records first occurrence of genus outside of North America". Canadian Journal of Earth Sciences. 38 (5): 803-812. doi:10.1139/e00-106. ISSN 0008-4077.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Dimetrodon nedir?, Dimetrodon anlamı nedir?, Dimetrodon ne demektir?